De akkoorden van het gemoed

[p. 202]

Jan Baptist Sivré
De gelikenis van de verloare zoon

Eine zekere mins had twee zeun.

En de jonkste van heur zag toet de vader: vader! gif mig 't deil van 't good waat mig toekumt. En hè deilde heur 't good.

En neet veul daag doanoa is de jonkste zoon, dé alles bie ein gemaakt had voertgereisd in ei ver landj en hèt doa zie good ter door gemaakt, mit euverdoad lèvende.

En toen hè alles vertèrd had kwaam der einen grooten hongersnood in det landj en hè begos gebrek te lieje.

En hè ging eweg en veugde zich bie eine van de burgers van det landj, en dè schikde hem noa zienen akker, om de vèrkes te heuje.

En hè zol waal gèr ziene boek gevuld hubbe mit de kos dè de vèrkes oote; en neemes gaaf hem dè.

En wie der toet zich kwaam, zagter: Wie veul erbeijers van mie vader hubben euvervlood van brood en ig vergoan van honger!

Ig zel opstoan en noa mie vader goan, en ig zel hem zègge: vader, ig hub zunj gedoan tègen den hemel en tègen ug.

En ig bun neet meer wèrd eure zoon geneumd te wère; maak mig es eine van eur daaghuurs.

En hè stong op, en ging noa zie vader. En toen der nog wiet aaf waas, zaag zie vader hem en wèrde mit innerlikke aandooning bewègd; leep noa hem toe, veel hem om den hals en kustte hem.

En de zoon zag hem: vader! ig hub zunj gedoan tègen den hemel en tègen ug, en ig bun neet meer wèrd eure zoon geneumd te wèze.

Mer de vader zag tège zien knechter: Bringt voart 't bèste kleid hie en doot 't hem aan, en gèft einen rink aan zien handj, en schoon aan de veut;

En brengt 't vèt kalf en slagt 't; en loat os ète en lustig zeen.

Want deze miene zoon waas dood, en is weer lèvend gewoare en hè waas verloare, en is teruk gevonje! En zie begoste lustig te zeen.

En zienen aldste zoon waas in 't veldj, en wie dè kwaam en kort bie 't hoes kwaam heurde hè zank en dans.

En wie der eine van de knechter bie zich geroopen had, vroog ter, waat tet ter waas.

En dè zag hem: Eur broor is gekomme, en eur vader hèt 't vèt kalf geslagt omdet hè hem gezondj truk gekregen hèt.

Mer hè wèrde zoo kwoad, en wol neet binnegoan. Zoo ging dan zie vader oet en bèjde hem.

Mer hè goof toet antjwoard en zag aan zie vader: Zeet, ig deen ug noe zoo

[p. 203]

veul joar en ig hub nooit eur gebèjen envertrèje en geer hubt mig nooit ei buekske gegève, det ig mit mien vrunj eins lustig zeen kos.

Mer es deze eure zoon gekommen is, dè eur good mit de hoore venslensd hèt, hubt geer veur hem 't vèt kalf geslagt.

En hè zag hem: Kindj! doe bus altied bie mig, en al 't mient is 't tient. Men mos dan lustig en blie zeen: Want deze broor waas dood en is weer lèvend gewoarre; en hè was verloare, en is gevonje.

* * *

Jan Baptist Sivré (1818-1889) kwam, na verschillende functies als klerk in Luik en Roermond bekleed te hebben en na vijf jaar een pachthoeve van zijn vader te Sint-Odiliënberg beheerd te hebben, in 1851 in dienst van zijn geboortestad Roermond, eerst als controleur der plaatselijke belastingen en later als hoofd der gasfabriek. Deze laatste functie combineerde hij sedert 1866 met die van stadsarchivaris en sedert 1877 ook met die van rijksarchivaris van het voormalige Overkwartier van Gelre. Hij was een bekwaam archivaris en historicus en liet naast vele gedrukte publicaties ook tal van ongepubliceerde notities na, die ten gemeentearchieve bewaard worden.

Ook voor het dialect had hij belangstelling, getuige een in handschrift bewaarde ‘Alfabetische lijst van woorden en spreekwijzen in het Roermondsch dialect, Idioticon’ (GAR, Collectie handschriften van J.B. Sivré, nr. 91). Ook werkte hij mee aan het Algemeen Vlaamsch Idioticon, tussen 1865 en 1870 onder redactie van L.W. Schuermans uitgegeven door het Taal- en Letterlievend Genootschap Met Tijd en Vlijt te Leuven. Zijn vriend Emile Seipgens (beiden waren lid geweest van ‘De Lelie’ en van de Société Dramatique), met wie hij later in correspondentie bleef, gaf hij regelmatig inlichtingen over het Roermonds dialect en over andere Limburgse zaken.

Aan eigen publicaties in dialect is van Sivré echter slechts één stuk bekend. In het begin van 1870 publiceerde de taalkundige Johan Winkler in het boeiende tijdschrift De Navorscher (‘Een middel tot gedachtenwisseling en letterkundig verkeer, tusschen allen die iets weten, iets te vragen hebben, of iets kunnen oplossen’, zo luidde de ondertitel) een oproep om voorbeelden van ‘Nederduitsche tongvallen’ in te zenden. Om deze voorbeelden goed met elkaar te kunnen vergelijken was het van belang dat het steeds om dezelfde tekst ging. Naar het voorbeeld van Franz Joseph Stalder, die in zijn Die Landessprachen der Schweiz oder schweizerische Dialektologie (Aarau 1819) 71 voorbeelden van deze tekst gaf, stelde hij de parabel van de verloren zoon uit Lc 15, 11-32 voor. Zelf maakte hij een begin met een proeve in het dialect van Leeuwarden (De Navorscher 20 (1870) 199-204). Na voorbeelden uit Heemskerk en Aardenburg volgde nog in dezelfde jaargang van De Navorscher op de pagina's 422-423 Sivré's Roermondse versie. Deze werd, samen met de later nog volgende proeven, ook opgenomen in: J. Winkler, Algemeen Nederduitsch en Friesch dialecticon,

[p. 204]

's-Gravenhage 1874, 280-283. We nemen de parabel hier in de spelling van Sivré over; alleen enkele aperte drukfouten (driemaal ‘euve’ voor ‘eure’) hebben we gecorrigeerd.

Zie over Sivré: J. Verzijl, ‘Sivré (Jan Baptist), NNBW 9, Leiden 1933, 1033-1034, en vooral: M.K.J. Smeets, ‘Archivaris Jan-Baptist Sivré (1818-1889) en het Rijks- en Gemeente-archief te Roermond’, De Maasgouw 62 (1948) 2-5 en 25-28. Over zijn dialectwoordenlijst leze men: J. Kats, ‘Aaj Remunjse wäörd’, Veldeke jg. 15, nr. 86/87 (december 1941) 49-50; J. Hansen, ‘Aardige ontdekking te Roermond. Woordenlijst van J.B. Sivré’, idem jg. 24, nr. 134 (april 1950) 128-129, en de reactie daarop van Kats in jg. 25, nr. 136 (december 1950) 14; P. Nissen, ‘Dr. Louis Simons en de eerste studie over het Roermonds dialect (3)’, Veldeke 55 (1980) nr. 6, 13-30, met name 23; J. Cajot, ‘Dialectlexicografie in Belgisch- en Nederlands-Limburg’, Veldeke 56 (1981) nr. 4, 2-19, met name 6 en 19.