De monumenten in de gemeente Maastricht. Deel 2

[p. 733]

Heugem.

Sedert 1 Januari 1920 maakt Heugem deel uit van de gemeente Maastricht. Voordien⁺ behoorde het tot de gemeente Gronsveld en in vroeger eeuwen tot de heerlijkheid Gronsveld.⁺ In het jaar 1155 wordt een leenhof te Heugem ‘la cour della Warde’ als Luiksch vermeld;⁺ in 1214 geeft Hugo van Pierrepont, bisschop van Luik, Simpclveld, Eysden en Heughem in leen aan Walram, zoon van den Hertog van Limburg (de Crassier, Dictionnaire historique du Limbourg, s.v. Gronsveld enz.).

⁺ De kerk van Heugem wordt reeds vermeld in een stuk, waarin Paus Adrianus IV de bezittingen van het kapittel van O.L. Vrouw bevestigt: ‘Ecclesiam de Hogehem cum⁺ decima ipsius uille’ (franquinet, Invent, blz. 10) en in 1266 wordt de kapel van Cadier afgescheiden van de kerk van Heugem (Hoghem).

Ten slotte zij nog vermeld, dat in de XIVe eeuw een geslacht van Heugem (de Hoghen) bloeide, dat er een kasteel bezat.

De R.K. KERK van den H. MICHAEL is een eenvoudig modern baksteenen gebouw met een vierkanten toren (XVIII); de toren heeft omlijstingen in Naamsche steen en op die van den ingang een tijdvers op den bovendorpel: o aedes rUrsUs eXUrgens/te tUUs patronUs MIChaeL arChangeLUs serVet. (1851).

De kerk bezit:

Een geschilderde eikenhouten Communiebank met de borstbeelden van Christus,⁺ ter weerszijde van Wien telkens vijf borstbeelden van Apostelen; elk borstbeeld in een gedrukte spitsboognis. Voorts twee afzonderlijke paneelen van dezelfde herkomst. toegepast aan een moderne balustrade. Elk paneel is hoog 0,43 M. en elke nis breed 0.43 M. Vermoedelijk afkomstig van een Apostelbalk. ± 1500. Afb. 702-707.

Eenvoudige koperen doopvont (XIX A).

Afb. 702 en 703. St. Michaelskerk. Paneelen met voorstellingen van apostelen.

+ Geschiedenis.

+ 1155

+ 1214

+ 1157

+ 1266

+ Meubilair.

[p. 734]

Afb. 704-707. St. Michaelskerk. Details van de Communiebank.

[p. 735]

Twee eiken banken, met gedraaide pooten, waarschijnlijk XVIIIa.

Houten Christus, corpus van een triomfkruis; het kruis is vernieuwd. De Christus is meer dan levensgroot, heeft het met doornen gekroonde hoofd voorover gebogen en de voeten gekruist, XVI A.

Houten statiekruis, met passiewerktuigen, (ten deele vernieuwd), de uiteinden der armen versierd met een schelpmotief, XVIIId.

Een gastmaal van Herodes, op doek, binnen de lijst 1.14 hoog, 1.90 M.⁺ breed, XVIIIa.

Een bekeering van Saulus, alsvoren hoog 1.20, breed 1.67 M. (naar Rubens) XVIIIa.

Een H. Hieronymus, ten voeten uit, schrijvend in een bergachtig landschap (± 1700).

In slechten staat; in den toren.

De H. Andreas en de H. Catharina van Alexandrië, op doek, hoog 1.38, breed 0.97 M. ± 1700.

Christus aan het kruis tusschen Maria, Joannes den aartsengel Michaël, die een dier-mensch met een kruislans doorsteekt en den linkervoet op den kop zet, en de H. Barbara, met kroon en palm; achter haar een toren. Op paneel, naar onderen vergroot; Hollandsche school, richting Pynas.

Portret van een geestelijke in lang rochet zonder kant en met zwarten kapmantel, waarop een rood patriarchaal kruis, op doek, hoog 1.62, breed 0.1285 M. XVIII A?

Gedreven en gegraveerde stralen-monstrans, gedeeltelijk verguld. De voet, steel,⁺ nodus met acht gedreven engelkopjes en draagvlak zijn laat-gotisch en oorspronkelijk bestemd voor een cylindermonstrans. Op het draagvlak twee zilveren beeldjes, rechts O.L. Vrouw, links St. Lambertus, met het voetstuk hoog 0.058 M. Het bovenstuk later, vermoedelijk XVIId.

Zonnemonstrans met ornament van korenaren, druivenranken en acanthusbladeren; gedekt door een kroon met haarband van acanthusbladeren. Hoog 0.575 M. Lodewijk XIV.

Gedreven verguld zilveren kelk met jaartal onder den voet, 168(7); drie cartouches op den voet, waarvan een met een gedreven voorstelling van den verrezen Christus met kruis; de nodus met drie cherubijnenkopjes; de cuppa met gedreven korenschoven en wingerdranken. Hoog 0.272 M.; geen merken. Lodewijk XIV.

Gedreven zilveren reliekhouder (H. Barbara). Op het voetje, dat jonger is, staat: souvenir de Cet I.F. Merken: Maastricht en..... Lodewijk XV.

Vier paar gegoten koperen kandelaars op drievoet met engelenkop en klauwpooten;⁺ hoog 0.37 M. XVII B. Een paar dergelijke, hoog 0.38 M. Twee gegoten altaarluchters, XVIII. Vier paar geslagen altaarkandelaars, XIX A.

+ Schilderijen.

+ Zilverwerk.

+ Koperwerk.

[p. 736]

Klok. In den toren hangt een klok van 0.64 M. middellijn en met een randschrift van uit de hand gevormde unciaal letters: o rex glorie veni: cum pace: : ⊙: De zesarmige kroon is geribd; de klok is beschadigd en de klepel verhangen. ± 1300.

Verwante opschriften op een klok te Echt en te Wessem; vgl. J. Mialaret, Klokopschriften in de Provincie Limburg. - Public. 1924.

Afb. 708. De Hoogenweert naar een teekening uit 1782.

Orgel, tribune, preekstoel, XIX A.

Op het kerkhof worden eenige grafkruisen van Naamsche steen bewaard, waarvan de beste zijn van:

ian potmans visscher van heugen 1640 den 14 7 bris en catharina notter syn huysvrowe.

henrick bvnne 1644 den 29 april.

ian plontert, jonckman sone van lambert.

plonter 16(5)3 den 11 april.

frans beckers 6 januari 1691.

ien kvyten, dochter van symon kvyten † 19 februari 1705.

andreas roborch pastoor van heugem sedert 15 maart 1806, overleden 14 november 1840, in den ouderdom van 73 iaren.

[p. 737]

Grafzerk, lang 1.68, breed 0.92 M., van Petrus Theodorus lamaye, wethouder der gemeente Gronsveld, geboren te Hermalle onder Argenteau, den 29 Maart 1788, overleden te Heugem den (2) Juny 1855.

Boven de deur van de eenvoudige Pastorie bevindt zich een wapensteen met het jaartal 1661 en een door lauriertakken omgeven wapenschild. Het schild is gedeeld: A een molenijzer vergezeld van drie jachthoorns (2 en 1), B drie kepers en in den schildvoet een klaverblad.

Afb. 709. Dorpsstraat.

Particuliere gebouwen.⁺

De Houwert, de Hoogenweert, landhuis op den rechter Maasoever.

Van de Houwert is bekend, dat de familie Vaes er in de XVIIIe eeuw eigenaar van was. In de XIXe ging het goed over in de families Coenegracht, Straetmans, Tielens en in het begin dezer eeuw aan den Heer Pierre Regout (L. baron de Crassier, Dictionnaire historique du Limbourg).

Het landhuis de Hoogenweert is opgetrokken op een rechthoekig grondplan; het heeft een vierkant torentje en een topgevel. De gevels zijn gepleisterd en het XVIIe eeuwsch karakter spreekt uit den topgevel, het torentje en de kroonlijst op consoles. Verder is het in de vorige eeuw sterk gewijzigd. Afb. 708.

+ Geschiedenis.

[p. 738]

De woonhuizen van Heugem hebben gesauste baksteengevels, waarbij hier en daar speklagen zichtbaar zijn, eenvoudige topgevels, hier en daar vensteromlijstingen in Naamsche steen met getoogde lateien. De dakbedekking bestaat uit pannen. De meeste huizen ondergingen in de vorige eeuw - misschien tengevolge van waterschade, zooals in 1926 - herstellingen, welke aan deze woningen iets gelijkvormigs gaven, zoodat er geen een bijzondere vermelding behoeven. Afb. 709.

Afb. 710. De Hoogenweert van den Lichtenberg af.