Leven en werken van Jacobus Bellamy (1757-1786) (2 delen)

[p. CXXXIV]

Lijst van portretten, prenten, vignetten en facsimile's.

Deel I.

1. jacobus bellamy, naar een krijttekening van Reinier Vinkeles, waarnaar het ‘kopje’ in 1785 is gegraveerd (blz. cxxxvi, nr. 33): ‘ad viv. del. et sculp.’ Mr. S. Muller Fz. te Utrecht heeft mij op dit portret opmerkzaam gemaakt. Het Utr. Gem. Arch. heeft er een foto van, met bijschrift, dat de tekening is van Jacob Maurer, de Utrechtse schilder en ‘teekenmeester aan de Renswoudsche stichting’. Mijn reproduktie is naar deze foto genomen: de oorspronkelike tekening was zoek. In voorlopige twijfel drukte ik mij wat voorzichtig uit (Dl. II. 201): Vinkeles' ‘ad viv. del.’ op het gegraveerde ‘koptje’ bleef vooralsnog een raadsel, ook, dat Bellamy, die met lichte kunstenaarsijdelheid zo ingenomen is met al zijn portretten, en er herhaaldelik in zijn brieven over schrijft, over dit Maurer-portret nu juist zou hebben gezwegen. Na enig vorsen is het origineel eindelik voor den dag gekomen: de Heer Ant. W.M. Mensing te Amsterdam heeft het in zijn partikulier bezit. Het is een prachtig, levend portret (hoog 36 cM. breed 26½ cM.), en de eerste aanblik - ik vergeet dat niet licht - was verrassend! Het portret draagt geen handtekening, ‘maar de naam van Maurer is er aan de keerzijde opgeschreven door den vroegeren Chef der firma Fred. Muller, den Heer F. Adama van Scheltema (in 1899 overleden)’. De Heer Mensing is overtuigd, ‘dat de Heer Scheltema dezen naam er niet op zoude gezet hebben, wanneer hij daarvoor geen goeden grond had’, en vermoedt, ‘dat de naam op oud opzetpapier zal hebben gestaan’. Jacob Maurer kan het portret echter niet hebben getekend, omdat hij in 1780 al is overleden, en Bellamy eerst in 1782 in Utrecht komt. Uit de sterfregisters Gem. Arch. Utr. blijkt: ‘31 Augustus (1780). De Heer Johan Jacob Maurer bij St. Servaas Hek, laat na zijne vrouw en ses minderjarige kinderen. Is begraven, komt voor de armen f 2. -’. (Ook Würzbach meldt wel als sterfjaar 1780, maar dit berust alleen als ‘conclusie’ op het, aan een art. van Mr. Muller ontleende, feit ‘dat Maurer tot 1780 directeur is geweest van het Utrechtsche schilderscollege’). Het aan Maurer toegeschreven portret moet dus, overeenkomstig het ‘ad viv. del.’ van 't gegraveerde ‘kopje’, Vinkeles' oorspronkelike tekening voor de gravure zijn geweest. De overeenkomst is treffend - op de tekening ligt het haar alleen iets meer over het oor, en op de gravure zijn de gelaatstrekken scherper, vinniger, zou ik haast zeggen: mogelik betreft dit de ‘verandering’, die Bellamy in het portret heeft gewild, naar hij aan Mens schrijft (Dl. II. 301). Hij heeft het getekende portret, dat wij juist veel gevoeliger, veel meer levend vinden, misschien wat mak gevonden, en iets vuriger van uitdrukking gewenst.(?)

2. prof. j.w. te water, naar een Lithografie van L. Springer (Rijksprentenkabinet) - 30.

[p. CXXXV]

3. prof. broërius broes, silhouet (Z.G.) - 59.

4. fransje met haar ‘daagse mutsje’, door Bellamy zelf getekend? (Ds. V. Loosjes, Amsterdam) - 101. II. 157, noot 4.

5. mr. nic. corn. lamprechtsen. P. Gaal ad viv. del. Rein. Vinkeles sculp. 1793. (Rijksprentenkabinet) - 116.

6. utrecht, oudegracht bij de gaardbrug. Tekening O.I. inkt zonder naam ± 1800. (Gem. Arch. Utr.). Het huis van Tesschemaaker is nu Oudegracht Tz. 34. - 148.

7. mr. j.p. kleyn, silhouet uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn) - 170.

8. ds. w.a. ockerse, Rein. Vinkeles ad viv. del. et sculp. (begin 19^de eeuw) (Rijksprentenkabinet) - 193.

9. antoinette kleyn-ockerse, silhouet uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn) - 195.

10. Silhouet van zelandus uit het Album van Kleyn (H.E. Kleyn te 's Gravenhage) - 233, 273, noot 3; II. 30.

Vóór ik wist, waar Kleyns Album was, had ik al een reproduktie laten maken van dit schaduwbeeld naar 'n eksemplaar in het Z.G., dat waarschijnlik ook een reproduktie van het oorspronkelike is (Zelandia Illustrata I. 551). Het oorspronkelike, dat in het Album ligt, is kleiner en op karton geplakt. Naar alle waarschijnlikheid is dit het ‘expressieve’ portret, dat (Gedenkzuil 175) door Kleyn is geplaatst vóór een zijner Krijgsliederen (Aant. 45 en blz. cxviii).

11. jacobus bellamy, naar het geschilderd portret van c.v. cuylenburg (Z.G.) - 269. Het 4regelig versje eronder heb ik ontleend aan Kopie Sonsb. blz. 40. Dit portret is in 1807 door de Wed. Bellamy nagelaten aan Mr. N.C. Lambrechtsen, die het op zijn beurt naliet aan het Z.G. Volgens Gedenkzuil 176 heeft ‘weinige jaren’ vóór 1822 ‘de Kunsthandelaar J. van Ledden Hulsebosch eene inteekening (geopend), ter uitgave eener gravure van Bellamy's beeld in IV^to formaat, door den beroemden Heer P. Velijn naar dat schilderij te vervaardigen; doch die onderneming bleef zonder gevolg, bij mangel van het noodige getal Inteekenaars’. Zie verder Aant. 7 (blz. l, li).

12. Twee tekeningetjes van B. in een brief - 278.

13. amsterdam. ‘gezicht langs de pijpenmarkt, genomen van den hoek der St. Luciënsteeg, met het Stadhuis en de Jan Roodepoortstoren in het verschiet. Op den voorgrond: de brug over den uitloop van de Begijnesloot, waar tegenwoordig het gebouw Concordia staat’. Tekening van J. de Beyer 1775. (Atlas Louis Splitgerber, Museum Fodor, Amsterdam). Deze tekening staat ook in Eigen Haard (1907), blz. 697, bij een artikel van A.Th. Hartkamp Het gebouw Concordia te Amsterdam en een 25jarig krantenjubileum. Het bijschrift heb ik hieraan ontleend - 290.

14. ‘Onvolkomen schaduwbeeld van zelandus’, als ondertekening van een brief aan Mr. Lambrechtsen - 304.

15. Vignet doggersbank. Cuilenburg delin. Iz. de Wit Jansz. sculp. (Vad. Gez. 1783, blz. 96) - 317.

16. Schaduwbeeld van f.v. gogh, door B. in een brief. - 329.

17. dr. p.ph.j. quint ondaatje. A.L.M.Ph.D. et J.U.D. Borstbeeld links, naar Fouquet, door Chrétien. Geschenk van M.P.J. Ondaatje te Londen aan Gem. Arch. Utrecht. - 343.

18. utrecht. gezicht uit de lange nieuwstraat op de st. pauluspoort (1744), naar J. de Beyer. De oorspronkelike tekening berust in de verzameling van H.M. de Koningin-Moeder te Soestdijk (foto Gem. Arch. Utr.). Het huis van v. Renswoude is nu nr. 18. - 359; zie ook Aant. 59.

[p. CXXXVI]

19. Sluitvignet vad. gez., A. Hulk Jzn. delin. Iz. de Wit Jansz. sculp. - 391.

20. Vignet opdracht vad. gez. A. Hulk Jzn. delin. Iz. de Wit Jansz. sculp. - 392.

21. Vignet titelblad van. gez. A. Hulk Jzn. delin. Iz. de Wit Jansz. sculp. -392.

22. Facsimile brief van bellamy, eind Des. 1783. - 411.

Deel II.

23. Monument j. bellamy. J. van Meurs del. D Veelwaard sculps., titelblad Gedenkzuil op het graf van J. Bellamy, door W.A. Ockerse en A. Kleyn-Ockerse (Haarlem, Wed. A. Loosjes Pz. 1822). Volgens de Schrijvers ziet men in dit Silhouet van ± 1785 vooral ‘de zachtheid, de zedelijke gevoeligheid, dus de ware edelheid zijner ziel..doorstralen, hetwelk dus de verandering ten goede, die er bij hem had plaats gehad, ten volle uitdrukt’. Over het schaduwbeeld van Fransje zegt het Voorberigt viii: ‘Ongaarne gaven wij, ter vermijding van een te zeer in het oog vallend kontrast door ongelijke jaren, de voorkeur aan een jeugdiger omtrek van Jufvrouw Baane's gelaat, boven een, dat haar nog meer gelijkende, maar ruim dertig jaar later, voorstelt’. Dit latere schaduwbeeld van Fransje is onbekend.

24. amsterdam. gezicht uit de utrechtsche straat naar de utrechtsche poort (Nieuwe Atlas der Stad Amsterdam. Amst. bij D.J. Chauguion en P. den Hengst. 1783) (R.W.P. de Vries). - 35.

25. Tekeningetje van bellamv in een brief, midden April 1784. - 36.

26. Silhouet van mr. jan hinlópen, uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn). - 43.

27. Silhouet van s.f. rau, uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn) - 69.

28. mr. j. hinlópen als Staatsraad van Koning Lodewijk Napoleon, 1808; de oorspronkelike schilderij, in 1866 aan de Gemeente Utrecht geschonken door de erfgenamen van zijn zoon Jelmer Hinlópen, berust nu ten Stadhuize aldaar (foto Gem. Arch. Utr.). - 85.

29. amsterdam. gezicht van de beerebeydt op de buyten amstel ± 1765. Nuwland (d.i.L.F.v. Nieuwland) ad viv. et fec., te Amsterdam bij P. Fouquet Junior (Rijksprentenkabinet). - 117.

30. prof. j.h.v.d. palm., Ch.H. Hodges invenit, P. Velijn sculp. (Rijksprentenkabinet). - 154.

31. vlissingen. de haven (2^de helft 18^de eeuw). Dirk de Jong ad viv. del. M. Sallieth sculp. (Amst. bij P. IJver. J. Smit en Zn.) (Rijksprentenkabinet). - 162.

32. prof. s.f. rau. L. Portman sculp. naar Ch.H. Hodges (Rijksprentenkabinet). - 193.

33. jacobus bellamy, door Reinier Vinkeles ad viv. del. et sculp.; naar de oorspronkelike tekening (nr. 1) (titelblad Gezangen 1785). - 201.

De Schrijvers van de Gedenkzuil (blz. 175) noemen dit portret ‘wel gelijkende’, het ‘drukt veel van het krachtige, geestige, naïve en zachte van zijn karakter uit. Voorhoofd en neus zijn zeer genialisch; de mond en kin ademen eene vriendelijke zachtmoedigheid. In het oog schittert een buitengewoon ievendig vuur. Over het geheel ligt een waas van opregte rondheid; alles tekent vastheid en mannelijkheid van geest’.

De Duitse vertaling van B.'s Gedichten, door Broxtermann, 1790-1791 (zie blz. cxxix), heeft dit Vinkeles-portretje, evenals dat van Fransje (nr. 47), door Cl. Kohl.

34. jacobus bellamy, miniatuurportret door Mr. A.J. van Mansvelt (Arch. Vliss.). - 228 en Aant. 15.

[p. CXXXVII]

In 1807 is dit portret in ‘koper gebracht door den Kunstgraveur L. Portman’, in 1826 door P.H.L. van der Meulen (blz. cxiv). Het Z.G. heeft nog 2 portretjes van Bellamy door v. Mansvelt (I is 'n potloodtekening, geschenk van Dr. A.P. van Mansvelt te Utrecht (Zelandia Illustrata, 1^ste Vervolg blz. 24 vermeldt I, maar II wordt niet genoemd).

I

II

I is getekend in een medaillon-lijst, alsof het aan de muur hangt boven een console, waarop behalve bloemen en lauwertakken een liet ligt en een bazuin. Dit doet mij vermoeden, dat A.J.v. Mansvelt ook de ongenoemde tekenaar is van het Vignet Herdruk vad. gez. (nr. 36): de bazuin is o.a. precies dezelfde.

35. Vignet aan fillis (nr. 2 der Zangstukken, op muziek van F. Nieuwenhuysen) (Arch. Vliss.). - 232. cxiii.

36. Vignet Herdruk vad. gez., I. de Wit Jz. sculp., zonder naam van tekenaar. Ik vermoed, dat Mr. A.J.v. Mansvelt de ‘liefhebber’ is, die dit Vignet heeft getekend. - 255. (zie nr. 34 en blz 116).

37. Silhouet van fransje, uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn). - 258.

38. Silhouet van bellamy, uit het Album van W. Carp (W.E. Carp te Baarn). - 258.

Het doet denken aan het silhouet op het Monument, nr. 23.

39. mr. j.p. kleyn, naar een geschilderd portret van ?(H.E. Kleyn te 's Gravenhage). - 259.

40. mevr. a. kleyn-ockerse, naar een geschilderd portret van ?(H.E. Kleyn te 's Gravenhage). - 260.

41. antony v.d. woordt. Silhouet, naar de Uitgave van zijn Gedichten door Wenckebach (1843). - 276.

42 Handtekeningen der 4 ‘genialische vrienden’ (W.E. Carp te Baarn). - 285.

43. w. carp, naar het pastelportret van Ch H. Hodges (W.E. Carp te Baarn). - 311.

44. utrecht. gezicht in transept en koor der st. nicolaaskerk, uit het N.W. met preekstoel. Pentekening door C. van Hardenburgh ± 1790 (Gem. Arch. Utr.). - 322.

45. Facsimile uit de brief van f. baane aan A. Mens, 6 Nov. 1786. - 335.

46. Facsimile handtekening t. baane - 340.

47. francina baane. Rein. Vinkeles ad viv. del. et sculp. (Herdruk gez. m.j. 1790) (zie nr. 33). - 340.

[p. CXXXVIII]

48. Vignet van ter gedachtenisse van j. bellamy (Amst. A. Mens Jansz. 1786). Wagenaar inv. et del. Jonxis sculp. - 341.

49. Titelplaat van de lijkzang op den Heer Jacobus Bellamy (à Zelandus) S.S. Theol. Stud. enz. enz. door J. Hazeu Corn:Zoon (zie blz. cxviii) J. Buys inv. et del. A. Tolk. excud. C. Brouwer sculp. 1786 (Amst. Univ. Bibl.). - 342.

50. j.w. van sonsbeeck. Silhouet met uitvoerig bijwerk in O.I. inkt, door J.H. Reygers 1820 (Zelandia Illustrata, Vervolg I. 26). - 351.

51. Monument j. bellamy. J.H.v. Doelen inv. Iz. de Wit Jansz. sculp. Met blauw-grijze omslag: ‘Te Gouda By M. van Loopik en Comp. 1791; de prijs is f - :12: -. Proefdrukken f 1: -’. De 1^ste uitgave had een drukfout in de zinspreuk: ‘Dignum lande virum enz.’; ook het voor mij gereproduceerde eksemplaar uit het Rijksprentenkabinet, waarop met potlood de n is veranderd in u. De 2^de uitgave had laude (Dys. Ter Naged. blz. 39). - 353.

52. Facsimile uit het testament van jaques bellamy, 1730. (Z.G.) - Bijlage 1.

53. Foto van de gedenksteen in Bellamy's geboortehuis te Vlissingen (Z.G.) - Aant. 7 (blz. l).

54. Twee Bellamy-portretten van v. Mansvelt, hiervoor bij nr. 34.