Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

Joannes Reddingius

Te Deurne, het dorp in de Peel, overleed in 1876 op jeugdige leeftijd de predikant van de hervormde gemeente, dominee Reddingius. Hij liet een jonge vrouw na en twee kinderen, een achtjarig meisje en een driejarige jongen. Het vaderloze gezin voelde zich weldra te Deurne niet meer thuis en verhuisde naar Helmond, vervolgens, in 1879, naar Arnhem. Beide kinderen gingen een bijzondere toekomst tegemoet.

Het meisje, Aaltje geheten, de latere mevrouw Noordewier-Reddingius, zou een beroemd zangeres worden; Joannes, de jongen, zou als natuurdichter met zijn bundel ‘Johanneskind’ zich een naam in onze letteren verwerven.

‘Johanneskind’ verscheen in 1907, dus in de aanvangsjaren dezer eeuw, de jaren die waarschijnlijk het gelukkigste decen-

[p. 1016]

nium vormen dat de mensheid ooit heeft gekend. Het was een tijd van idealisme en optimisme, van ‘rein leven’ en ‘opwaartse wegen’. Reddingius' verzen, argeloos en vlot geschreven met melodieuze rijmen in de destijds zeer bewonderde strofenbouw met verkorte slotregel, maakten geen slecht figuur naast het werk van Adama van Scheltema en Bastiaanse. Ik wil gaarne bekennen dat een liedje als:

Hei met de wolken zoo wit,
die drijven zoo rein in den hoogen,
'k ga rustig van hart en van oogen
en bid ...

mij steeds in de herinnering is bijgebleven.

Maar reeds in hetzelfde jaar 1907 verschenen van Boutens de ‘Stemmen’ en de ‘Sonnetten’, in 1909 gevolgd door de ‘Beatrijs’, waarmede hij zijn naam voorgoed vestigde. Men zag eensklaps wat een groot taalmeester met melodie en strofenbouw vermocht uit te richten. Terwijl er in het jeugdwerk van A. Roland Holst nog duidelijke sporen van Adama van Scheltema zijn aan te wijzen, is er in de ‘Experimenten’van Geerten Gossaert, vrijwel gelijktijdig geschreven, geen andere invloed meer van enig tijdgenoot dan van Boutens. Joannes Reddingius - zo hij het niet altijd was geweest - was een bescheiden figuur van het tweede plan geworden, al sierden zijn onbevangen vleugen poëtische muziek nog menige aflevering van menig tijdschrift tot 1914, en even later.

Wie er belang in stelt te vernemen, hoe de edele mens Reddingius, rijk aan illusies, arm aan dichterlijk vermogen, dan weer vertwijfelend, dan weer vertrouwend, heeft voortgeleefd onder de wisselende omstandigheden sinds het begin van de eerste wereldoorlog, tot hij in het najaar van 1944 als geëvacueerde te Bennekom overleed, leze het boek dat zijn weduwe aan zijn nagedachtenis heeft gewijd en dat getiteld is ‘De Speelman van Deurne’(verschenen bij ‘De Tijdstroom’ te Lochem).

[p. 1017]

Het bevat een bloemlezing uit het gehele dichtwerk van Reddingius met als inleiding een levensbeschrijving die een duidelijk beeld geeft van zijn hooggestemd gemoedsleven.

Wij zien zijn gedachten bij het klimmen der jaren steeds hoger vlucht nemen. De vrijmetselarij, de Egyptische en Perzische godsdiensten, de antroposofie, het christendom, houden hem achtereenvolgens bezig.

Wij zien echter tevens - want de inleiding is met vele aanhalingen doorstrooid - dat de poëzie hoe langer hoe minder in staat is de gedachtenvlucht te volgen, laat staan te vertolken. Tot uitbeelden en formuleren was de losse, zangerige taal van Reddingius, die zich aan grammatica en woordvolgorde weinig gelegen liet liggen, niet het geëigend instrument. Hij kwam ten slotte, in de laatste levensjaren, tot rijmloze sonnetten. Een bundel hiervan, ‘Uit de diepte’ genaamd, verscheen na zijn dood bij de Tijdstroom te Lochem, voorzien van een voortreffelijke inleiding door Antoon Coolen.

Met onuitsprekelijke voldoening vond ik in deze bundel het volgende gedicht, bewijzend dat de innerlijke strijd niet om niet werd gestreden. Het moge deze beschouwing besluiten.

Het is Advent, de vlokken dwar'len neer
en sneeuw-beladen staan de donk're boomen
onder den grijzen hemel, zonder licht,
en rusteloos stuiven de vlokken zacht.
Ik zoek u, ziel der Aarde, die niet meer
straalt naar de sterren toe uw innigst leven,
uw bloemenpracht, uw schoonheid en uw jeugd,
gij daaldet in de diepten van uw wezen.
Nacht daalt na nacht wijd over zee en land,
de moede dagen korten, maar nabij
is de Geboorte en in den Wijdingsnacht
beleven wij in ons het Heilige.
O trage gang van dagen en van weken,
de witte kaarsen zullen wij ontsteken.