Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

Burgemeestersidylle
G. le Maire: ‘Groote man in kleine stad’

Men doet dit boek onrecht aan, men weet ook eigenlijk niet recht hoe men het lezen moet, als men niet eerst het naschrift onder ogen gehad heeft. Dit naschrift, vermeldend dat F. le Maire hiermede de uitgave heeft bezorgd van het boek, door zijn vader G. le Maire in ‘otium cum dignitate’ geschreven, nadat deze het burgemeestersambt had neergelegd, - dit naschrift had, om misduidingen te voorkomen, juister als voorbericht aan het boek zelf vooraf dienen te gaan. Ik zal u zeggen waarom.

Het boek beschrijft het reilen en zeilen van een gemiddelde

[p. 843]

burgemeester in een gemiddelde kleine stad, die ik, al lezend, ergens langs de IJssel zag liggen. Maar ik geef dit voor beter, het stadje kan ook elders in ons vaderland gelegen zijn. Het boek geeft, op anekdotische wijze voorgedragen, een zeer aantrekkelijke weergave van de veelzijdige werkkring van deze functionaris, schildert met komische tinten de lastige gevallen waarvoor ‘de groote man in kleine stad’ uit hoofde van zijn ambt geplaatst wordt, en doet voelen welk een nut en eendracht hij stichten kan in de plaatselijke verdeeldheden en andere moeilijkheden, wanneer hij zijn taak conscientieus opvat en opgewekt vervult. Tot in alle bijzonderheden wordt nu de loopbaan van zulk een jeugdige burgervader, hier F. van Doorn genoemd, nagegaan. Hoe hij solliciteert; hoe hij een ex-kapitein O.I.L. en een resident de loef afsteekt; hoe in het stadje, hier Graafwijk geheten, de feestelijke ontvangst van Van Doorn door plaatselijke, doch geenszins eensgezinde comité's voorbereid wordt; hoe Van Doorn ten slotte luisterrijk wordt ingehaald met zijn jonge vrouw; hoe hij voor het eerst door de stille maar spiedende straten stadhuiswaarts gaat; hoe hij kennismaakt met boden, raadsleden, wethouders, politie, rekwestranten en wat dies meer zij; hoe zijn vrouw intussen dominees ontvangt, pastoors, notabelen en dames van notabelen; en hoe ten slotte uit de sportieve, ambitieuze jongeman - Van Doorn is evenals zijn vrouw nog geen dertig - die blij kon zijn tot dit ambt te worden uitverkoren, mettertijd al doende een echte burgemeester gaat groeien, waarmee het stadje dat aan zijn zorg is toevertrouwd in de toekomst blij zal kunnen zijn. Ziehier het boek. Het is goed, en, wat zeldzamer is, vlot geschreven. Het bereikt de hoogte van de Camera niet, pretendeert dit ook niet; het doet eerder soms aan Klikspaan denken. Ik had echter, tot ik het naschrift las, twee bezwaren, die beide door het naschrift werden opgeheven. Ten eerste het optimisme waarmee - het boek speelt in 1937 - over de speciale moeilijkheden van onze tijd wordt heengestapt, of beter heengedanst. Er zijn in Graafwijk geen werklozen, geen strubbelingen met het Rijk, de Provincie en

[p. 844]

naburige Gemeenten, geen lastige grootbedrijven die lastige samenwerking eisen, de burgemeester komt niet in botsing met politieke extremisten, met speculanten in de Raad, kortom, Graafwijk is een benijdbaar oord en het burgemeesterschap een verrukkelijke bezigheid. En dat anno 1937! - Ten tweede de hoofdfiguur. Het was deze Van Doorn die mij helaas wel aan de Camera en speciaal aan Hildebrand deed denken; deze eigengereide, geestige, frisse ‘groote man’, met alzijn onuitstaanbare verwaandheid onder vlotheid schuilgaand, met de wolven huilend om in zijn vuistje te lachen, deze pedanteling die, door met zijn camera ter kermis te komen meent daardoor zelf geen obscure klant meer te zijn, dit type kortom van Holland op zijn smalst. - Maar het naschrift verklaarde alles. Het speelt slechts schijnbaar in 1937, en de schrijver is niet Van Doorn zelf. Neen, het boek speelt minstens vóór de wereldoorlog, en de schrijver doet niet anders dan een denkbeeldige jongeman, voor wie hij genegenheid koestert, in 1937 aansporen het burgemeesterschap te ambiëren, waarbij hij dit baantje zo rooskleurig mogelijk voorstelt, hetgeen hem zo gemakkelijk afgaat omdat het nu eenmaal een eigenschap der herinnering is de herinnerde dingen in een rooskleurig licht te stellen. Hetgeen de levensavond, tussen haakjes, met het avondlicht gemeen heeft. Dit boek is dus veeleer geschreven door een Bruis of een Kegge, die aan een zwaartillende Hildebrand eens wil vertellen, dat het heus zo warm en zo ver niet was naar het lustpriëel aan de waterkant, en dat er heus nog wel andere elementen in de familie te waarderen waren dan de grootmoeder en de jachthond. Zo krijgt dit boek, door de charme der beschrijvingen, een charme van aanmoediging, waarmede mijn twee bezwaren vervallen, en zo valt er, van het naschrift uit, een dieper licht in dit anders wel wat al te kinderlijke boek. Het is van een oud man, die 's avonds voor zijn deur zit, en in het dalend licht spreekt van de dingen die hij zou doen wanneer hij zo jong was als het gezelschap dat naar hem luistert.

Si vieillesse pouvait!