Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

Stroomlijnen
Leonhard Huizinga: ‘De gestroomlijnde wereld’

Laat ik beginnen met te zeggen dat ik hier en daar met genoegen, met het popelend gevoel van inderdaad op reis te gaan, dit vlotgeschreven boekje met reis-impressies, met soms geestige wenken voor de toerist, wat hij doen en laten moet, heb doorgevlogen. Gelezen heb ik het niet, het zou zonde en jammer geweest zijn, zo iets ernstigs te gaan verrichten, terwijl zoveel sprankelende humor onder u voorbijschiet. Het boekje zelf is ‘gestroomlijnd’, soms als een lachspiegel, soms als de wereld zelf, gesteld dat men haar uitsluitend weerkaatst zou willen zien in rimpelend water. Alles in dit rapide boekje is vluchtig als in vogelvlucht gezien. - Maar hier begint de vergissing. De schrijver vertelt zelf heel goed, hoe men, juist in een vliegtuig, de dingen beneden op aarde weer de stilte ziet aannemen als op een primitief schilderij. Snelheid, als elke zonde, overwint zichzelf, tenzij men er à tout prix prijs op stelt haar te koesteren. De Diesel doet onbewogener genieten van het landschap dan de trein deed. De nieuwe autowegen, zoals men er vlakbij waar ik woon, tussen Vreeswijk en Bommel, heeft aangelegd, bieden meer uitzicht, reeds door de afwezigheid der bomen, op wat Rembrandt en Maris moeten gezien hebben, dan bijvoorbeeld de met meidoorn bezoomde Walcherse kronkelwegen, waar Huizinga overigens ook een treffende beschrijving van levert, wanneer men zich daar per auto voortbeweegt. Het is juist omdat wij de snelheid van beweging zijn gaan lief hebben, dat wij daarvoor ruime wegen kiezen. En het nut dat deze snelheid haast on-

[p. 800]

merkbaar afwerpt, behalve dan de sensatie zelf, is vooral, dat men eerder ter plaatse is, en tijd heeft voor een wandeling, langs die kronkelwegen, en daar dan zelfs de huifkar te vlug gaat vinden. De stroomlijn in de wereld van tegenwoordig is geen truc, geen gezichtsbedrog. Het is de met mathematische nauwkeurigheid berekende hoedanigheid, aangebracht in het materiaal zelf, waardoor dit sneller en stiller nochtans, als met gecomprimeerde vaart, zijn weg vervolgt. Er zit iets in de stijl van Leonhard Huizinga dat deze vaart heeft. Vooral, merkwaardig genoeg, als hij stille dingen beschrijft, zoals het eenzaam geluid van schaatsenrijders, 's avonds, op een gracht, of andere details, zoals het mishandeld ezeltje in Egypte. Dat hij naar kleinigheden kijkt op de gestroomlijnde wereld, bewijst dat hij beter is dan hij zijn wil. Hij is niet zo brutaalweg leuk als het schijnen mag. De wereld onder hem vliegt aan stukken, maar één dier stukken kan hij soms met omzichtigheid oprapen. Dan volgt een korte gêne, een hand wuift uit het portier, en weer, met verdubbelde vaart, stuift de Minerva het eigen stof voorbij en spoedig uit zicht. Maar nog niet naar Athene, niet naar het Parthenon, grootser bewegend dan enig schip, en, zegt Renan, dan enig schip ener kerk. Niet zelfs naar de Opera, klinkender dan een harp, of naar de Beurs, klinkender dan haar munt. De reis gaat de wereld om, om zichzelf te achterhalen, dat snelle ding, steeds ons vooruit. Maar ook dit is zo oud als de weg. Draai u om, zegt de Arabier, en gij ontmoet u zelf in de woestijn. En zij wisten wat reizen was. Maar ook dit is zo oud als de weg, als de weg waar gras over groeit.

Zo ben ik zelf aan het ‘stroomlijnen’ geraakt. Leonhard Huizinga vandaag, als toen, Rabelais, heeft toch gelijk: mieux vaut de rire que de larmes écrire. Een deugd is nooit minder omdat men er om lacht. - Deugt iets in dit boekje? - Ja, iets, zelfs zozeer, dat de uiteenzetting wacht op een volgend boek.