Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

H. Roland Holst-van der Schalk
‘Der vrouwen weg’. Een spreekkoor

Dit is, naar mijn mening, het beste lekenspel dat H. Roland Holst tot nu toe gemaakt heeft. Het overtreft het bekend geworden ‘Kinderen van dezen tijd’, het overtreft, steeds naar mijn inzicht, alles wat zij sinds ‘De vrouw in het woud’ geschreven heeft, behalve misschien de inleiding van ‘Heldensage’. Er was reden genoeg om te vrezen, dat H. Roland Holst

[p. 756]

tot het geslacht der droomdichters was gaan behoren, de begoochelden, die menen dat deze wereld waarde verkrijgt door een van buiten komende verbeelding, en wier poëzie soms ontroert door een superieure teleurstelling. Maar het is niet zo. Het is nog steeds de uit het binnenst der werkelijkheid losgeraakte en dank zij de grootste nauwlettendheid en eerlijkheid eindelijk tot kracht gekomen uitspraak, die haar, als eertijds in ‘Gebroken kleuren’, ook thans nog, in dit spel, een machtige stem verleent. Het eerste deel van ‘Der vrouwen weg’ geeft, zoals de dichteres het noemt, ‘de overwinning der vrouwen op slaafsche lijdelijkheid en op het opgaan in het persoonlijke en gezinsleven’; het tweede deel ‘de overwinning op moedeloosheid’, moedeloosheid ontstaan door het zien van de oorlog en door de behoudzuchtige onwil van de mensheid om aan werkloosheid en armoede een einde te maken; en ten slotte ‘de triomf van de socialistische verworvenheden’, in de voornaamste plaats bestaande uit ‘de nieuwe zede van makkerschap’, de vrouwen als zusters voor elkaar en voor de mannen. De tekst bestaat uit een gezamenlijk antwoorden van ‘de vrouwen’ op hetgeen een ‘vragende stem’ hun voorlegt; er maken zich van tijd tot tijd afzonderlijke stemmen uit het koor los om beslommeringen van het persoonlijk leven naar voren te brengen, en het geheel wordt voorwaarts gedrongen en tot rekenschap genoopt door een tegenkoor dat de dichteres niet oneigenaardig de ‘wekvrouwen’ noemt. Het geheel wordt opgenomen in één groot ritmisch verband van een periodenvers dat in onze taal zelden zo meesterlijk gehanteerd is. Wat overblijft is een breed gebundeld geluid, welks bezielde zeggingskracht zich gemakkelijk over de talrijke zwakke plekken, meestal waar het rijm te nadrukkelijk en gebrekkig optreedt, zegevierend voortbeweegt. Het valt op dat het verzet tegen de gezins-slavernij zoveel realistischer getekend is dan de nieuwe verworvenheden, die door hun ideële kant iets onwerkelijks behouden. Wij horen hier meer begeerte dan ervaring. H. Roland Holst schijnt nog steeds meer op de toekomst dan op de menselijke natuur te bouwen.