Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

[p. 651]

Den Doolaard en Nijhoff op ski's
A. den Doolaard: ‘Van camera, ski en propeller’

Dit boek is lectuur bij uitstek voor de - gelukkig - jaarlijks groeiende menigte van wintersport-enthousiasten, die naar de Alpen tijgen om zich schadeloos te stellen voor de zachtheid van het Hollandse klimaat. Ski-lopen is zowel voor beginnelingen, die men in grote getale op de besneeuwde berghellingen vlakbij de hotels opgewekt ziet oefenen, als voor de meergevorderden, die als bruingebrande toppenbedwingers 's avonds weer naar de dorpen afdalen, van begin tot eind, gelijk Den Doolaard terecht in zijn voorwoord opmerkt, een groot avontuur. Een deftig leerboek schrijven, zegt hij, ging hem niet af; ski-lopen is voor hem de grootste hartstocht van zijn leven; hij heeft met mededeelzaamheid daaromtrent gewacht op een aanleiding die al evenzeer als een avontuur mag beschouwd worden. Hij kwam toevallig verzeild bij de filmtroep van Dr. Fanck, toen deze in het Mont-Blanc-gebied zijn nieuwe toonfilm: ‘Stürme über den Mont-Blanc’ vervaardigde, en eigende zich gedurende dit wekenlang verblijf in het hooggebergte de finesses van het ski-lopen eerst toe. En nu schreef hij dit alleraardigste boekje, dat vermengd met werkelijk zeer boeiende beschrijvingen van Mont-Blanc-bestijgingen in zomer en winter, en met een joviaal en goedmoedig relaas van zijn omgang met de filmartiesten, ondertussen een betrouwbare en methodische handleiding geeft om te leren ski-lopen. Illustraties en duidelijke schetsjes van de vereiste lichaamshoudingen werden in de tekst ingelast, en het enige jammere is eigenlijk, dat het boekje niet gewoonweg ‘Hoe ik leerde ski-lopen’ heet, omdat het dan met meer zekerheid het publiek zou bereiken, waarvoor het bestemd is.

Want de camera en de propeller komen er bekaaid af. Op frisse wijze wordt ons iets van de moeilijkheden verhaald van filmopnamen en vliegprestaties in de bergen, maar hier mist men het vakkundig begrip en de leraarsliefde, welke Den Doolaard bezielen, zodra hij over bergbestijgingen te spreken

[p. 652]

komt of ons in de geheimen van het ‘stemmen’, het ‘telemarken’, en de ‘kristiania’ gaat inwijden. En bij zijn persoonlijke omgang met de artiesten, heeft Den Doolaard zonder voorbehoud al zijn kansen als romanschrijver laten varen en die van journalist aangegrepen. Het toeval wilde, dat ik juist gisteren te St. Moritz de film ‘Stürme über den Mont-Blanc’, waarvan Den Doolaard de wordingsgeschiedenis verhaalt, gezien heb. Het is met één woord een onmogelijk prul, als gegeven een draak, als natuuropname vlak en zonder climax ineengeflansd, hetgeen bijna paradoxaal klinkt als men het over de Mont-Blanc heeft. Men mag gerust aannemen, dat het werkje van onze landgenoot het beste is wat de expeditie heeft opgeleverd.

Er is echter één mooi moment in, namelijk wanneer in het overdreven stormgeloei, dat op deze film nimmer schijnt over te drijven, plotseling in het gierend gehuil over het gletschergebied, verwaaid en verbroken, de zware melodie wordt aangeheven van Beethovens ‘Die Ehre Gottes aus der Natur’, als een telkens overstemd maar aanhoudend uit de diepte weer aanvangend koraal. Het aanwenden van dit motief lijkt misschien een banale vinding. Toch berust het op een ervaring die ieder mens ondergaat, wanneer hij niet slechts met zijn benen ski-loopt, en die iedermaal weer als wonderlijk aandoet. Zodra men in het bovengebied komt, tussen de nog slechts met een dun laagje poedersneeuw bestoven rotstoppen en de met dikke gerimpelde sneeuwvachten behangen bergkammen, begint er een andere wind te waaien dan er nog juist even lager was, en deze passenwind, die zeer koud en fluitend en vlijmscherp aandringt, en waarvoor ieder bergbestijger als voor de dood zo bang is en inderhaast zijn Windjacke aantrekt en zijn oren beschermt, heeft iets heel merkwaardigs, wanneer men de laatste Odysseus-maatregel nog een ogenblik uitstelt. Men hoort dan namelijk in het zeer hoge fluiten langzaam een gezang gaan dreunen als van honderd mannenstemmen, zeer lage stemmen, en hetgeen die bassen daar beneden zingen, want het schijnt altijd van beneden te komen, gelijkt op een plechtig kerkelijk hymnisch

[p. 653]

lied, dat onafgebroken temidden van het scherpe gefluit, dat men ook vernemen blijft, voortdeint, in een melodie waarvan men de gang niet vermag te volgen, al voelt men daar een onbedwingbare behoefte toe. Het is een gewaarwording vergelijkbaar met het zitten in een trein, wanneer men in het tikken op de rails een ritme gaat vernemen en dit weer tot een liedje tracht samen te stellen. Hoort men dan opeens een deuntje, dan hoort men het ook aanhoudend, tot het geneurie zelfs hinderlijk wordt, waarschijnlijk omdat het deuntje zo onnozel is, maar ons toch niet loslaat. Iets dergelijks, maar zonder het hinderlijke, ervaart de ski-loper in het passengebied. Verschillende van mijn tochtgenoten hebben mij herhaaldelijk verzekerd ook het ‘orgelen’ te horen temidden van het gefluit. En als men dan per ongeluk, bij wijze van spreken, ‘Die Ehre Gottes aus der Natur’ gaat onderscheiden, blijkt dit prachtig gezang, zo ervaar ik het althans, overtuigend en duidelijk te kloppen met de gang van het zware geluid en is het haast onmogelijk de melodie er weer van los te maken.

Er zijn meer zulke waarschijnlijk op zeer nuchtere wijze te verklaren raadselen in de bergen. Zo wanneer men aan de rand van een sneeuwsteilte staat, met de zon in het gezicht, en men ziet, als men aan het pijnlijk tintelen gewend is, en de groene bril nog niet opzet, naar beneden een gebroken regenboog voor zich heen op de sneeuw. De boog heeft echter een dubbele dikte, zijn binnenlijn is rood en gaat naar buiten en naar het midden via blauw en violet weer in wit over, en hij schuift ver voor onze skipunten uit over het sneeuwvlak.

Den Doolaard heeft tal van zulke verschijnselen natuurlijk ook ondervonden, en nu hij mij zo voortreffelijk ski-lopen geleerd heeft, dat ik nog alleen aan een cursus zou meedoen als hij er de leider van was, maar dan ook terstond zou inschrijven, vraag ik van hem, als vervolg op zijn boekje, een uiteenzetting van dergelijke dingen die voor een mens op de sneeuw zich voordoen en die gemeenlijk raadselen voor hem blijven van vuur en water en van de grote stilte.