Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

J. van Oudshoorn
‘In memoriam’

Zoals Elisabeth Zernike de schrijfster is van één vrouwenfiguur, zo is Van Oudshoorn de schrijver van één man, die men het best vindt weergegeven in zijn prachtige verhaal ‘De tweede fluit’ en in de aanvang van zijn roman ‘ Willem Mertens' levensspiegel’ (Dit boek, als men het overleest, zakt aanzienlijk na het eerste derde gedeelte, maar er is misschien niemand die het zure leven in een kleine Hollandse stad, met zijn achtergrachtjes en bierkroegjes, in zulk een verheven proza tot zulk een woeste en broeiende gloed heeft opgetild, als hier gebeurd is). Van Oudshoorns mannenfiguur bewandelt uitsluitend de nachtzijde van het leven, zit gedeprimeerd in derderangs gelegenheden, tobt achter de rode gordijnen en de gore opschik aldaar eindeloos over tal van wrange ervaringen, beklaagt zichzelf, rekent met het leven af, en houdt zich, tussen geestverduisteringen en momenten van kille overbelichting, staande op de

[p. 639]

rand van waanzin en zelfmoord. Deze door het werk van Van Oudshoorn overbekend geworden figuur nogmaals aan te treffen in de leraar Ter Laan, zo heet hij in ‘ In memoriam’, is geen groot genoegen. Men leest dit boek echter om het proza, om de wonderlijke scherpte der beelden, ijzig-wit en vooruitspringend als foto's bij magnesiumlicht, zoals de beschrijving van het hoteltrappenhuis in het badplaatsje, of van de open veranda met de stoel in het maanlicht, waar de vrouw zat, die jaren geleden, na een mislukte verhouding met Ter Laan, zich het leven benam. Het slot: Ter Laan, geheel omlaaggezogen in neerslachtige herinneringen en obsessies, ontmoet een jongere zuster der gestorvene, een dubbelgangster met als het ware terugwerkende kracht, en wordt door de reïncarnatie van het verleden tot het leven gered, is niet te beschrijven teleurstellend. Goedertierenheid van gene zijde des grafs verdient Ter Laan in geen enkel opzicht.