Verzameld werk II. Kritisch en verhalend proza

Opera-enquête

Vragen:

1. Gelooft gij in het levensrecht van een Nederlandse Opera?

2. Zo ja, hoe verklaart gij dat deze stichting in Holland steeds een twijfelachtig bestaan lijdt, terwijl het buitenland - getuige de kritieken der Co-opera-tie - met de meeste lof er over gewaagt?

3. Geeft gij de voorkeur aan buitenlandse troepen en zo ja, hebt gij dan aanmerking op dirigent, orkest, zangers, ballet of toneelinrichting onzer gezelschappen of beledigt de Nederlandse tekst Uw vaderlands oor?

4. Wilt gij, zo ge de opera in wezen verouderd acht, de trage handeling geheel of gedeeltelijk door ballet vervangen zien, en lijkt het U alsdan wenselijk en mogelijk, een modern-geschoolde Nederlandse ballettroep te vormen?

Moet ik wat over de Opera-enquête zeggen? Ik schrijf hieronder enige opinies, losse denkbeelden, die waarschijnlijk de moeite van publikatie niet waard zijn, of erger dan dat, een goede zaak tegenwerken.

Een Nederlands ballet is uitgesloten zolang wij zelf geen ‘sterren’ hebben, waarvoor het de moeite loont een achtergrond van dansers te kweken. Niet Nyinsky en Pavlowa waren voortgekomen uit het Russisch Ballet, maar andersom, zij creeerden het. Dansers kan men vormen, ‘sterren’ niet, zij scheppen zelf hun vorm. - Er bestaat geen Nederlandse Opera, er bestaat misschien een opera door Nederlanders (ik heb het nooit

[p. 386]

gehoord, maar hun voornaamste reden van succes zal wel het orkest zijn; het Nederlands orkest bestaat, en is door Mengelberg geschapen). - Een Nederlandse tekst in een opera heb ik nooit gehoord, wel een vertaling van Frans en Italiaans in Nederlands.

De fotografie heeft de schilderkunst op het zuiver-schilderkunstige teruggedrongen. Dit als een redding. Zo is het mogelijk dat de cinema het toneel bevrijdt van realisme en individu-psychologie. De kunst wordt door de techniek gedwongen zuiverder kunst te zijn, evengoed als zij de wetenschap specialiseert.

Toneel en opera moeten dus meer zuiver literair en muzikaal beginnen, want dat zijn hun resten na de ballast die ze aan cinema en grammofoon moeten overlaten. Het is geen wonder dat Nederlanders moe zijn Duits toneel en Romaanse opera door Nederlanders te zien en te horen. Begin met als Nederlander dichter of componist te zijn en iedereen zal luisteren. Laat de Duitsers maar muziekdrama's maken, laat de Russen en Zweden maar dansen, laat de Italianen zingen en de Fransen acteren - wij hebben iets eigens, dat onmiddellijk erkend zal worden door Nederlands en eerst later door buitenlands succes. Dat is het stempel van echtheid (Mengelberg). - In Godsnaam, werk niet als Nederlanders naar buitenlandse trant. Werk met een Hollands hart, d.w.z. zonder pose en eerlijk.

Bestaat er een Nederlandse trant voor toneel of opera? Hebben we iets eigens op deze gebieden? (Zoek vooral geen nationale grilligheden in kostuum, decor, masker, geen Frans meisje op klompen, geen Duits achterdoek met windmolens, enz.).

Het meest Hollandse en dus het beste en eigenste wat we hebben voor de opera is Diepenbrock. Stamp, Co-opera-tie, zijn Gijsbrecht, Vogels en Electra er in! Waarom bang zijn en een beproefd buitenlands repertoir overnemen? - De typische Hollandse opera-vorm is spreken met muziekbegeleiding, want onze stemmen zijn goed, maar ons zingen en zingend acteren is mal. Laat door een dichter (maar niet door Rutten die Beatrys

[p. 387]

op zijn kerfstok heeft) in korte, innige scènes een Haagse roman van Couperus, de Jordaan van Querido, Orpheus in de dessa van Augusta de Wit, en dergelijke, bewerken en laat de verzen vloeiend gesproken worden, zonder veel actie, met begeleiding van muziek, telkens een enkel thema per scène, met in de entr'actes recapitulering en overgang. Eén componist, één dichter, twee of drie acteurs, een klein orkest en we zijn er; binnen enkele jaren begrijpt niemand dat we ons met een Faust-ersatz en een kwatta-Carmen ooit tevreden hebben gesteld. Geen wonder dat men daarop noodlijdend is geworden! In enkele jaren leert men op de Champs Elysés en in de Rue Pigalle Nederlands, zoals nu Russisch en Spaans, en op Leicester Square en Fifth Avenue is Dutch Drama de ‘dernier cri’.