Het journaal van Bontekoe

De gedenkwaardige beschrijving van de reis naar Oost-Indië van schipper Willem IJsbrandtsz. Bontekoe uit Hoorn, in de jaren 1618 tot en met 1625

[p. 129]

Bijlagen

bijlage 1
De brief van Jan Pietersz. Coen

Gedeelte uit een brief, door Coen op 22 januari 1620 aan de Heren Zeventien geschreven.^*

Op de 13e december van het afgelopen jaar zijn de opperkoopman, de schipper en vijfenvijftig man met de grote sloep van de nieuw hoorn bij de schepen op de rede van Bantam aangekomen, nadat ze hun schip met alle overige bemanningsleden op ongeveer tachtig à honderd mijl ten westen van Sumatra op 6^o Zuiderbreedte verloren hadden. Ze hadden het vasteland van Kaap de Goede Hoop niet gezien. Naar zij vermoedden hadden ze het op de laatste dag van mei verleden jaar gepasseerd, toen de dordrecht en de amsterdam daar lagen.

Toen ze de baai van St. Lucia door de stroom misten en er voorbij gedreven waren, besloten ze de Maskarenas aan te doen om te verversen. En omdat ze met de nieuw zeeland verschil van mening hadden over de koers, zijn ze daar uit elkaar gegaan. Toen ze op de Maskarenas naar hun idee niet genoeg verversing konden krijgen, zijn ze van daar naar Madagascar gevaren en hebben St. Maria, waar de nieuw zeeland geweest was, aangedaan. Vandaar zijn ze op 8 september weer vertrokken en zijn weer om de zuid gezeild tot 30^o Zuiderbreedte, ondertussen meer tijd besteed hebbende aan verversing dan nodig was geweest om van de Kaap rechtstreeks naar Bantam te zeilen, zoals de Zeeuwse schepen zeer snel en voorspoedig gedaan hebben. Wat dit

* Ontleend aan H.T. Colenbranders ‘Jan Pietersz. Coen. Bescheiden omtrent zijn bedrijf in Indië’; Den Haag 1919.

[p. 130]

betreft dient u nog nauwkeuriger toezicht te houden op het naleven van de regels en voorzichtig te zijn met lieden die eigenwijs zijn en niet naar de raad van anderen willen luisteren, zoals met dit schip blijkbaar het geval geweest is.

Van 30^o zb is de nieuw hoorn gekomen tot 2 ½^o zb en dreef daar met windstilte toen de brandewijn, die de botteliersmaat aan het tappen was, in brand vloog. Het vat barstte uit elkaar. De schipper sprong met een paar man omlaag in het ruim om de brand te blussen, wat naar zij dachten ook lukte. Maar toen ze aan dek waren, ontstond er in het ruim door de smeerolie zo'n hevige rookontwikkeling dat er niemand meer bij kon komen om de brand te blussen en er zijn er ook gestikt in het ruim. Daarna zijn er veel te water gegaan en verdronken en anderen, die aan boord bleven van het schip, zijn daarmee de lucht in gegaan. Tweeënzeventig personen waren in de sloep gegaan, zonder eten of drinken, kompas, graadboog en zonder kaarten; zij hebben van hun hemden een zeil gemaakt en kwamen door Gods genade op een onbewoond eiland terecht, waar ze veel kokosnoten vonden. Van dat eiland zijn ze naar Sumatra gezeild en kwamen daar op 4 ½^o zb aan. Nadat ze daar drie dagen hadden ververst, waren de inboorlingen van plan om allen te vermoorden, maar zevenenvijftig wisten met de sloep te ontsnappen; vijftien kwamen daarbij om het leven. Dat de Almachtige uw schade moge vergoeden en een ieder voor een dergelijk ongeluk bewaren.

Door de brandewijn zijn er nog verscheidene andere schepen in moeilijkheden geraakt. de zwarte leeuw is met zijn volle lading, toen hij in handen van de Engelsen geraakt was, verbrand door dezelfde oorzaak. Wat dit betreft dient u goed orde op zaken te stellen om dergelijke ongelukken te voorkomen.

Wij hadden begrepen dat het betreffende schip, de nieuw hoorn, zeer geschikt was voor de oorlogsvaart en wij hadden daar grote behoefte aan omdat het, gezien de huidige gang van zaken, uitermate goed van pas zou zijn gekomen als dit schip zo spoedig mogelijk had mogen arriveren.