Treur-spel, van Sophonisba Aphricana
(1639)–Guilliam van Nieuwelandt–
Auteursrechtvrij
[Folio G3r]
| |
Want Scipio den Vorst, is sonder medelijden.
Die my wel straffelijck vermaent heeft desen nacht.
Soo ick dan niet kan doen, dat ick wel hadt gedacht,
Soo doen ick doch het geen, dat ick u heb gesworen,
Ghy vint in desen kop, de vryheyt die ghy wacht,
Door uwen Masiniss', die sijn macht heeft verloren.
Is dit dat ghy my swoert ontrouwen Numidier?
Is dit u schoon beloft', is dit u brandigh vyer?
Is dit u valsche trouwe, en schijn-verliefdigh minnen,
Waer door ghy my helaes, gestolen hebt de sinnen?
Is dit den lesten troost, en by-stant inden noot,
O! wanckelbaer Fortuyn, dat ghy my sent de doot?
Ha! wreede, neen gewis, de min sent my dees' gaven,
Op dat ick in mijn Lant, vry zijnde, word' begraven.
Voorwaer de min die thoont dat sy grootmoedigh is,
Niet min bethoont ghy u grootmoedigh Masiniss',
Die om dat men met my, niet in Triumph sou gecken,
V selver my ontreckt, om my dae van te trecken.
Wat macht heeft uwen Geest niet over u gemoet,
Dat sy dit vroom besluyt, in u hert komen doet?
Hoe kan men meer getuygh van sijne liefde geven,
Dan datmen doot sigh self om ander te doen leven.
Meer sekerheyt en rust vind' ick in desen wijn,
Dan in den Diadem', die om u hooft mach zijn.
Met wat genegentheyt moet ick hem dan ontfangen,
Daer ick weet dat in hem leyt alle mijn verlangen?
Denckt niet, o! Masiniss', dat ghy my sent vergift,
't Is mijn onsterff'lijcheyt, en aengenaemste gift.
't Is waer, in dat ick sal mijn ongeluck verdrincken,
Mijn leven, niet mijn doot sal ick daer door indrincken.
Denckt niet, o! Scipio, dat ghy my, of mijn eer,
Mijn kroon of mijnen naem, door wreetheyt slaet ter neer,
Siet hier waer door ick my sal wederom herbaren,
En als in u Triumph, op naer den Hemel varen,
Sleypt Siphax soo ghy wilt naer 't Capitoli vry,
Ick sal door mijne doot daer van verlossen my.
Mijn ziele sterft door vrees', door hoop ben ick verdwenen,
De vreese van de doot, is mijn gesight verschenen.
Ick leef en sterf door hoop, helaes! 'k en leve niet,
Het leven dat ick had', ontrooft my het verdriet.
Ick leef maer wat ick leef, soo leef ick als die sterven,
De vreese doet mijn ziel al levendigh verderven.
Het sterven dat ick ly', dat lijd' ick sonder pijn,
De wanhoop, vrees' en schrick, mijn Gesellinnen zijn:
Maer wat: ick wensch de doot, en sy schijnt my te vluchten,
't Schijnt dat sy haer verheught, in mijn verdrietigh suchten.
| |
[Folio G3v]
| |
't Schijnt dat sy my benijt haer wenschelijcke rust,
Of dat sy in mijn leedt, en droefheyt haer verlust.
O! Goddelijck geslacht, o! Hemels, o! gesetten,
Kont ghy mijn ongeluck niet door u macht beletten?
O! lighten van den nacht, o! Son die 't al vergult,
Hoe kont ghy in mijn leedt doch nemen dit gedult?
Heeft een Carthagsche Vrou, soo grooten quaet bedreven,
Dat sy u toornigheyt moet boeten met haer leven?
Heeft sy soo veel misdaen, door sorgh voor haren staet,
Dat sy als 't Roomsche volck, u oock verweckt tot haet?
Mijn hert is in 't verdriet, en ongeluck geschoncken,
Mijn ziel is in den vloet van Acheron verdroncken.
Helaes! wat sal ick doen? Waer vlucht ick voor het lest?
De doot is in den noot, om vlieden alderbest.
Eumenides komt voort, komt voort, komt uyt der Hellen,
Komt voet u van mijn bloet, om my noch meer te quellen.
Straft als Ixion my, plaeght my als Promethe,
Laet my als Sisyphus, den steen oock rollen me.
‘Ick raes, ay my, ick raes, d'onlijtsaemheyt doet rasen,
Den mensch door onverdult, spreeckt dickwils als den dwasen.’
Maer wat is tegen u, o! Hemels, toch misdaen,
Is 't om dat ick ons Stadt, en saeck heb voorgestaen?
Is 't om dat Siphax is gevangen en verdorven,
Of is 't om dat ick niet voor lang en ben gestorven?
Ghy sult haest zijn vernoeght, mijn doot zijt ghy gewis,
V wensingh die voldoet den Coninck Masiniss'.
Dees' tijdingh doet my wee, ach wee mijn droef verlangen,
Sal ick van mijnen Man geen ander gift ontfangen?
Had ghy, o! Masiniss' niet beters als den dranck,
Dat ghy my geven moocht, soo neem ick hem in danck?
Ick heb altijt geleeft, in eeren, sonder schande,
Een Coningin geweest, of vrou van desen Lande.
'k En weet niet dat men my yet quaets op leggen kan,
Dan dat ick voor mijn Stadt, socht hulp door mijnen Man:
Maer dat is my misluckt, sou ick den tijt nu wachten,
Tot dat men my van hier sou voeren met verachten,
Tot dat het Roomsche volck tot schand' van mijnen naem,
Sou drijven haren spot, en hooghmoet al-te-saem?
Tot dat mijn Vaderlant vernielt waer, en verloren,
Als dit droef Coninckrijck, 'k waer beter noyt geboren.
't Is beter doot, als slaef van eenigh trots Romeyn,
Mijn vryheyt acht ick groot, het sterven acht ick kleyn.
Wat vreught sou my voortaen het leven konnen geven,
Soo ick altijt met leedt, en druck sou moeten leven?
'k Had beter doot geweest, dan andermael getrout,
‘Wanneer het is te laet, de misdaet ons berout.’
Voester.
Men moet zijn ongeluck met lijtsaemheyt verdragen,
't Gedult is Conincklijck, ten voeght u niet te klagen.
| |
[Folio G4r]
| |
Sophon.
De vreese van de doot verwint wel het gedult,
Wanneer den Mensch helaes, moet lijden sonder schult.
Wanneer hy sonder schult het lieve light moet derven,
En tot zijns Vyants lust hem selven moet doen sterven.
Ha! wreeden Scipio, kont ghy u wreken niet,
Dan op een teeder Vrou, die ghy noch kent, noch siet?
Moet Cannas nederlaegh, een swacke Vrou ontgelden?
Den Hemel, ha! Tyran, sal dees u wreetheyt schelden?
Wreeckt u aen Hannibal, die listigh door den slagh,
V Vader, en u Oom, verwon op eenen dagh,
Hy is die heeft misdaen, op hem mooght ghy u wreken,
‘Met reden straftmen die, die schult heeft aen gebreken.’
Methone gaet terstont seght Masinissam aen,
Dat sijnen wil en wensch door my sal sijn voldaen.
Methonus binnen.
Seght dat ick my en hem van vrees haest sal ontladen,
Of den verwoeden haet van 't Roomsche volck versaden.
Mercuri, Maias Kint, u doen ick offerhand',
Sy offert.
Athalants grootsten Soon, voor u ick offer brand'.
Ick roep u Godtheyt aen, dat ghy mijn ziel wilt leyden
In 't Elisesche velt, de rust-plaets naer het scheyden,
Geeft haer het beste deel als sy is onder d'aerd',
Ghy weet togh dat sy is met recht dees eere waerd'.
Vergunt haer dat sy sit hier onder by de zielen:
Die door gelijck misval in ongeluck vervielen:
Ontfanght de dranck.
Voester geeft my den dranck, o! Goden dit 's 't Fenijn,
Waer door mijn groot verdriet haest sal verdreven zijn.
Soo vry als my dat is, van mijnen Man geschoncken,
Sy drinct.
Wort het van sijne Vrouw, vrywilligh ingedroncken.
Voester.
‘'t Is wel een sware saeck te sterven door het sweert;
Maer swaerder als de vrees' den mensch het hert verveert.
Het sweert en quetst maer 't vleesch, de vrees' scheurt d'ingewanten,
d'Onrust bekrijght den mensch, met vrees, aen alle kanten.’
Sophon.
De doot heeft my genoot, ick dael met haer in 't graf,
Sy is ons hooghste rust, al schijnt haer wesen straf,
Ons Fata wil mijn doot, ick moet mijn leven enden,
Om mijn bedroefde ziel, in hare vreught te senden.
‘De doot heeft meerder kracht, als eenigh wreet Tyran:
Want sy in 't Oorlogh doot, een wel gewapent Man.
Die onvoordachtigh leeft, verrast sy door den vrede,’
My die geluckigh scheen, heeft sy verwonnen mede.
Treurt vrouwen al-te-saem, beklaeght mijn treurigh leet,
Verlaet dit schoon cieraet, treckt aen een rouwigh kleet,
Gaet leggen.
Stroyt blommen op mijn graf, als mijn asch' is begraven,
Doet my dees' offerhand', voor mijne leste gaven.
| |
[Folio G4v]
| |
Vreese, Wanhoop, Droefheyt, Ghevangenis, Ellende, Hongher, Ongestadigheyt, ende Bedrogh, maken eenen dans met Flambeeuwen in haer handen.
Ay my de grousaem vrees', drijft door mijn ingewant,
Den anghstelijcken schrick van haren helschen brant.
Vliet Wanhoop, vliet van my, met u vervloeckte plagen,
V krachten sijn te wreet, 'k en kan 't niet meer verdragen.
Den kuyl by Stix is leegh, nu al dit wreet gespuys,
Voor mijn gesight verschijnt, in my onsaligh Huys.
De droefheyt dreyght mijn ziel met haer verderf te schenden,
Ach! Goden wat ick sien? ick sien daer mijn ellenden.
Wie sien ick daer geboeyt? och 't is Gevangeniss',
Die thoont my dit verderf daer mijnen Man in is,
Den Honger volgt haer nae, met haer gebeende kaken,
Hoe kan dit Helsch gedroght toch dese vreught gemaken,
Mijn hayren staen te bergh, wegh, komt my niet te na,
Valt Hemels, valt op my, straft my met ongena.
Wegh Ongestadigheyt, g'en hebt my noyt verwonnen,
Plaeght haer, die dyne kracht niet wederstaen en konnen.
Gaet met het valsch Bedrogh, by mijnen tweeden Man,
Die haer, noch u gewelt niet wederstaen en kan.
Dans binnen.
Het sweet dat breeckt my uyt, och wat is my verscheenen?
Is 't droom, of is het waer? ick raes, 't is al verdwenen.
O! neen, ick sien haer weer, wat sien ick, sijn sy 't niet?
Komt plagen, plaeght my vry, 'k en vrees' voor geen verdriet.
Wie berst daer uyt der aerd', verselschapt met haer dooden?
't Is Dido, die mijn ziel komt in haer vreughden nooden.
Ick gaen, ick gaen met u, komt hier mijn groote Vrou,
't Waer schande soo ick niet ter doot toe waer getrou.
Het aerdtrijck ick vervloeck, met all' haer dwase prachten,
Ick vliegh tot inde locht, en stier daer mijn gedachten.
Ick ruck van Iovis zy, de Maeght gerechtigheyt,
En set my in haer plaets, my wort haer eer bereyt.
Wat geesten sien ick daer, is 't om mijn ziel te leyden?
Komt, komt en vreest u niet, ick wil vry-willigh scheyden.
Daer opent een de Poort, om in mijn rust te gaen,
Daer sien ick Nemesis, tot wraeck, wraeckgierigh staen.
Daer sien ick Masiniss' beschaemt staen van zijn daden,
Met knagingh' van gemoet, dat hy my heeft verraden.
Wat let my, dat ick niet, het hert treck uyt zijn lijf?
Of dat ick niet zijn sweert door sijne borst en drijf?
Wat let my dat ick niet op een en hoop de bergen:
Om my voor sijn gewelt naer wensingh te verbergen:
Daer sien ick Siphax staen, met Ketens vast geboeyt,
Ach Siphax moedigh Vorst, en wort ghy niet vermoeyt:
| |
[Folio H1r]
| |
Wie sien ick, wie komt daer? is dees' Vrou oock gevangen?
Neen, 't is Tisiphone, met slangen 't Hooft omhangen.
Wraeckgierige Goddin, doet mijn begeerde wraeck,
Straft sijn ontrouwigheyt daer ick met wensch near haeck.
Comt op Megera komt, Alecto ras wilt komen,
Straft hem die my mijn vreught en vryheyt heeft benomen.
Sent hem in sijne vorst, u helsche slangen wreet,
Wreeckt tot mijn hooghste rust, mijn onverdraeghsaem leet.
'k En vrees' noch pijn, noch doot, soo ick my maer kan wreken;
Daer zijnse soo ick wensch, sy komen door mijn spreken.
Voort, voort, en toeft hier niet, doet haestigh mijn bevel,
Plaeght hem naer sijn verdienst, met vreesselijck gequel.
De Sterren, Son en Maen, sal ick den Hemel rooven,
Eer ick weer eenigh mensch, of woorden sal gelooven.
't Schijnt dat hem Typhon roert, het aerdtrijck schut en beeft,
Of 't is om dat hy my noch niet geswolgen heeft.
Is 't daerom, dat het scheurt, en opent hare graven?
Op dat ick met mijn leedt, daer in haest wort begraven.
Ick raes, ach my, ick raes, de wreetheyt van 't Fenijn,
Verbijstert mijn verstant, al doet het weynigh pijn.
Ach Voester mijn verdriet doet my met droefheyt klagen,
't Is lastigh voor een Vrou soo veel verdriet te dragen.
Voester.
Verwint u selven doch, en matight u verdriet,
Den Hemel weet alleen waerom dit leet geschiet.
't Sijn Demons die ghy siet, onseker Fantasyen,
Die meest den swacken mensch, in het gemoet bestryen.
Sophon.
Nacht-lightende Dian', dryvoudige Goddin,
V neem ick tot getuygh van mijn oprechte Min.
Indien dat u gebiet streckt over de Fatalen,
Doet mijn verswackte ziel in uwe vreughden halen?
Dan soo ghy van 't verdriet een Vrouw of oorsaeck zijt,
En wenscht dat hier den Mensch om sijne misdaet lijt.
Soo stort op my alleen, al 't quaet dat ghy kont wenschen,
Op dat mijn doot voldoet de straf van ander menschen.
Ay my,
Voester.
Hoe is 't Mevrouwe?
Sophon.
Ay my,
Voester.
Me Vrou,
Sophon.
Ick sterf,
De doot door haer gewelt verthoont my haer verderf.
Voester.
Niet u verderf, maer rust,
Sophon.
Ick ben in bitter lijden,
De doot, de doot omringht mijn ziel aen alle zijden.
Voester.
Sijt niet te seer bedroeft, verlaet dees' droeve klacht.
Sophon.
O! Schepper, ick ontschep, om 't geen dat ick verwacht.
Edissa weent niet meer, onnoodigh is het weenen,
Soo men door tranen niet het leven kan verleenen.
Voester.
O! Hemels wat verdriet, help Goden, staet ons by.
| |
[Folio H1v]
| |
Sophon.
't Verdriet dat ghy beklaeght, geschiet alleen aen my,
'k En kan niet meer, ick sterf, Edissa sluyt mijn oogen,
Weent niet om dat ick ly, maer wilt u tranen droogen,
Ay my, my wort soo bangh.
Voester.
Maer waerom dit gesucht?
Denckt dat u ziele gaet in blijtschap en genucht.
Thoont Conincklijck gemoet, wilt vroom dit lijden dragen,
Bekroont met vromigheyt het eynde van u dagen.
Sophon.
Wat is het leven doch, dan schijn-vreught en verdriet?
Wat is doch in den Mensch dat hem naer wil geschiet?
Is 't niet als eenen droom, wanneer het is voorleden?
Is 't tegenwoordigh niet, vol ongestadigheden?
Is 't niet onsekerlijck dat noch te komen is?
Och jae: Maer ghy, o! doot, zijt seker en gewis.
De Werelt laet ick dan, met all' haer ydel lusten,
Om by de Goden groot van mijn verdriet te rusten.
Edissa blijft gesont, seght mijnen Man adieu,
Tot dat wy wederom versame op eeu nieu.
Voester.
Ha! Hemels, sy is doot, wat sal ick nu gaen maken?
De doot rooft het coleur, van haer beroosde kaken.
Den pols en slaet niet meer, het lichaem dat wort kout,
Mijn Dochter leeft ghy noch, doch eens mijn handen douwt.
't Is gantsch met haer gedaen, de ziel heft haer begeven,
Waer dat ick voel of tast, 'k en voel aen haer geen leven.
O! Grouwelijck geset, hoe plaeght ghy hier den mensch?
Wanneer hy vreughdigh meynt te leven naer den wensch.
O! Ydelheyt van lust, waer op wy ons vertrouwen,
Hoe doet ghy ons u vreught van langer hant berouwen.
Hoe thoont ghy, dat het geen, dat ghy den mensch hier geeft.
Niet dan verdriet, en leedt, in schijn van vreught en heeft.
Den val is aldernaest, wanneer men is geresen,
Soo ons dees' Coningin heeft door haer doot bewesen.
|
|