Treur-spel, van Sophonisba Aphricana

Tweede deel, eerste uytcomen.

Q. Fabius Maximus, P. Scipio, den Raedt.

Q. Fabi.

Ick sorgh, O! wijsen Raedt, soo ick ontraed te trecken,
Dit jaer naer Aphricam, dat ick sal haet verwecken;
Of dat my achter rugh sal worden naer geseyt,
Dat daer twee dingen zijn, waer door ick word' verleyt.
Ten eersten, dat ick ben te lancksaem in mijn daden,
Ten tweeden, dat ick dit uyt nijdt bestae t' ontraden.
Dan 't eerste sullen my beschelden met verwijt,
Die jonck en hittigh zijn, en vyerigh tot den strijt:
Maer soo sy dencken eens, wat Romen heeft geleden,
Als wy met Hannibal soo onvoorsightigh streden,
Soo sullen sy misschien bekennen haer misdaet,
En dat mijn lancksaemheyt haer dickwils quam te baet.
Ten and'ren sorgh ick seer, sal my sijn toegeschreven,
Dat ick aen Scipion misgun dees eer te geven,
Of dat ick hind'ren wil den jongen koenen man,
Een lofbaer daedt te doen, die ick niet doen en kan.
Wiens faem dat nu begint te gaan in vreemde Landen,
Wiens daden sijn vermaert, by vrienden en vyanden,
Wte nu het Roomsche volck soo grooten weldaedt doet,
Dat yeder wie hem kent, hem eer bewijsen moet,
Recht of ick waer bevreest, dat hy mijn eer sou hind'ren,
Noyt heb ick yemants lof door afgunst doen vermind'ren:
Maer heb in mijnen tijt veel ampten groot ontseyt,
En socht 't gemeene best, dat my gaf waerdigheyt.
Seer menighmael heb ick veel vyantschap verkregen,
Als ick was het Senaet of het Gemeynte tegen,
Tot dat men met der daedt geleert heeft, en gesien,
Dat mijnen wijsen raedt, nootwendigh moest geschien.
Van d'eer ben ick vernoeght, die ghy my hebt bewesen,
In leven en in doot sal ik voor Romen wesen.
Ick heb veel Staten groot bedient tot aen mijn endt.
In 't Velt, en in den Raedt, is mijn doen wel bekent.
Ick ben de dingen moe, wat sou my meerder lusten,
Die nu ben out en kranck, en voortaen wensch te rusten?

[fol. C3r]

 

Denckt niet dat ick dit segh, O! Vaders door den nijdt,

 

Ick weet dat hy eerst bloeyt, en jeuchdigh is van tijdt.

 

In ouderdom mach hy mijn kinders niet geraecken,

 

Wat wil ick sonder noot, mijn vyantschap dan maecken?

 

Daerom, O! Scipio, en sult ghy deucken niet!

 

Al raed' ick tegen u, dat het uyt nijdt geschiet,

 

't Is voor 't gemeynte best, waer voor wy moeten blijven,

 

Waer van my niemant sal, van wijsen, noch afdrijven.

 

Ick wenschte van gelijck, dat ghy dit oock bedacht,

 

op dat ghy eygen lof, niet voor 't gemeyn en acht.

 

Meynt ghy niet eer genoegh van Hannibal te dragen,

 

Soo ghy hem door u macht kont uyt u Lant verjagen?

 

Of acht ghy hem soo kleyn, die ons met oorlogh swaer,

 

En schadelijck verlies, gequelt heeft veerthien jaer?

 

Acht ghy de schade niet by Trebia geleden,

 

En hoe wy met verlies by Trasimenus streden?

 

Oock Cannas nederlaegh, en schandelijcke vlucht,

 

Waerom dat Romen noch met groot verdriet versucht.

 

't En voeght niet datmen wil verwinnen ander Landen,

 

Voor dat zijn eygen Lant bevrijt is voor vyanden.

 

Geeft eerst Italien vre' eer dat ghy elders gaet,

 

't Is dwaesheyt die sijn Lant, om ander Landen laet.

 

Of meynt ghy meerder eer in Aphrica te winnen,

 

Als hem hier in u lant, met voordeel t'overwinnen,

 

Neen, neen, en denckt dat niet, denckt om geen ander Lant,

 

Voor dat ghy hebt bevrijdt u eygen Vaderlant.

 

't En voeght niet dat men wil, van 't achterst, 't voorste maken.

 

‘Den raedt gaet voor de macht, in krijgh en oorloghs saken.’

 

Denckt hoe wy zijn ontbloot, aen lieden, goet en gelt,

 

En ons gemeyne Borss', is door den krijg gestelt,

 

Ons machten sijn te swack om houden, en betalen

 

Soo veel heyr krachten groot, in veel verscheyden palen.

 

Wie wil ons geven volck, en Schepen tot 't vertreck,

 

Gout, Silver, Gelt en kost, soo veel daer zy gebreck?

 

Wat sou daer uyt ontstaen, ick schrick daer van in 't spreken,

 

Soo Hannibal noch eens ons machten komt te breken,

 

Dat niet en was kan zijn, genomen of dit quam,

 

Soumen dan senden eerst, om u naer Aphricam,

 

Eenmael naer Cannas slagh, was Hannibal bedrogen,

 

Dat hy niet stracks en is naer Romen voort getogen.

 

Waer door hy sijn geluck heeft schandelick versien.

 

't En sal by avontuer, voortaen niet meer geschien.

 

Mijn lieven Scipio, 't geluck kan licht verkeeren,

 

't Exempel van u Oom, en Vader sal 't u leeren,

 

Dat niemant op 't geluck hem veel verlaten mach,

 

Die doot gebleven zijn, by naer op eenen dach.

 

Sy hadden roem en eer in Spangien oock verkregen,

 

Tot dat haer keerde 't radt, en is geloopen tegen.

[fol. C3v]

 

Haer hoop was niet alleen op ons Romeyns gewelt:

 

Maer op het Spaensche volck Celtiberos gestelt.

 

Meynt ghy dat Masiniss' en Siphax hoogh gepresen,

 

Niet soecken Heeren self in Aphrica te wesen?

 

Meynt ghy dat sy aen u, of aen den Roomschen naem,

 

Vergunnen souden 't geen, dat haer is aengenaem?

 

Veel liever souden sy naer haren wensch gebieden,

 

Dan dat haer desen dwanck van vreemde sou geschieden.

 

't En is voorwaer geen spel, in een vreemt Lant te gaen,

 

Om soo een strijtbaer volck te maken onderdaen,

 

Den dach viel my te kort, sou ick het al verhalen,

 

Wanneer het is misluckt tot veel verscheyden malen.

 

Het Aphricaensche volck is vroom en onvervaert,

 

't En is in Spangien niet, daer ghy geluckigh waert,

 

Daer uwen Vader vroom, verworven had' veel Vrinden:

 

Maer sult in Aphrica niet dan vyanden vinden.

 

Siet dat ghy niet te veel op Siphax en vertrouwt,

 

Noch oock op Masiniss', wien ghy soo deughdigh hout.

 

Ghy hebt Siphacem eens vertrouwt al ons welvaren,

 

Doen ghy met kleyne macht zijt in zijn huys gevaren,

 

De spelen licht gewaecht, gelucken niet altijt,

 

‘Men veynst somwijlen wel, naer dat vereyscht den tijt.

 

Op datmen naderhant, in grooter mocht bedriegen,

 

De woorden sijn seer licht, die met den wint vervliegen,’

 

En acht u selven niet, van die, die willen dat,

 

‘Als haer een saeck geluckt, dat men 't haer kloeckheyt schat,’

 

En als het qualijck gaet, datmen dan niet haer lieden,

 

Maer wel Fortuna self, verwijten sal 't misschieden,

 

Genomen ghy zijt meer, als die oyt voerden 't Heyr,

 

En hoeven wy dan niet te meer u tegenweyr?

 

Of meynt ghy Hannibal, die ghy hier kont vervolgen,

 

Te dwingen dat hy u naer Aphricam sal volgen?

 

Onseker is dees' saeck, genomen of dit waer,

 

Soeckt ghy hem dan so wijt, daer ghy hem hebt soo naer?

 

Voorwaer het geeft my vreemt, en kan 't seer qualijck lijden,

 

Dat ghy hem liever daer (als hier) wilt gaen bestrijden,

 

Daer u, hier van ons Stadt, kan worden by gestaen,

 

Dat daer in een vreemt Lant soo niet kan zijn gedaen,

 

Ghy zijt wel ongelijck uw' Vader, in dees' dingen,

 

Die self naer Spangien toogh, om Hannibal te dwingen:

 

Maer als hy quam te laet, en hem daer niet en vant,

 

Quam hy van Spangien stracks weer naer zijn Vaderlant,

 

Daer naer heeft hy zijn reys' naer Gallia genomen,

 

Om hem strijt aen te doen, eer dat hy hier sou komen,

 

Hy socht hem over al, ghy die hem vint naer by,

 

Soeckt hem in Aphrica, waer dat hy niet en zy,

 

Ghy moet O! Scipio, 't gemeyn voor 't eygen achten,

 

't Welvaren van het Lant moet ghy voor al betrachten,

[fol. C4r]

 

Dees' Vaders staet het toe, verkozen in 't Senaet,

 

Te gunnen krijgh of vre, of dat tot nut bestaet,

 

't En is hier geen gebruyck, dat yemant 't heyr mach leyden,

 

Dan daer hem het Senaet geschickt heeft of bescheyden.

 

Scipio.

 

Den Raedts-heer Fabius laet hooren in 't begin,

 

Dat hy twee dingen vreest, of sorght in sijnen sin,

 

Waer van ick soo een man noyt dorven sou beschelden,

 

Soo hy 't met eygen mont niet selver ginck vermelden.

 

Sijn daden prijst hy self, mijn daden hy veracht,

 

Dat ick in Spangien de', hy niet by 't sijn en acht,

 

't Schijnt dat ick ben te jonck, om hem met my te moeyen,

 

‘Doch vruchten nut en goet, uyt jonge tacken groeyen:’

 

Maer als men in den gront, sijn reden wel door siet,

 

Soo vintmen dat sy meest maer op twee dingen siet.

 

Het een' hoe sorgelijck dat nu sijn mijn aenslagen,

 

Het ander dat ick self daer van soeck d'eer te dragen.

 

Recht of ick niet en sagh op het gemeyn profijt:

 

Maer tot dees' eer vervoert, als hy, tot haet of nijdt.

 

't Schijnt dat hy mijne saeck wil trecken in bedencken,

 

Als of ick onsen staet, en het gemeyn wou krencken.

 

Wanneer dat hy my raedt, dat ick niet op 't geluck

 

Of spelen licht gewaeght, aenveerden sou dit stuck,

 

Waer dan ick hem te recht sou danckbaerheyt aenbieden,

 

Soo ick het saegh of wist, van herten te geschieden.

 

Maer waer uyt komt de vrees in Fabio, dat hy

 

Nu voor mijn opset vreest, en sorge draeght voor my,

 

Waer was die, als ick eerst naer Spangien soude varen,

 

Noch sijnde maer een man van vier-en-twintigh jaren?

 

Wie sorghde doen voor my, wanneer ick met een Heyr,

 

Vier Heyren wederstont met macht en tegenweyr?

 

Wanneer dat hoop noch troost in Spaengien was gebleven,

 

Dat yemant 't selve Lant sou winnen in sijn leven?

 

Wanneermen in ons stadt van Romen niemant vant,

 

Die onderwinden wou, te trecken in dat Lant?

 

Doen was ick out genoegh: o! Fabi all' u sorgen

 

Die laegen acht ick doen door vrees, en schrick verborgen.

 

Ick meynde dat ick nu door oeffeningh en tijt,

 

Verbetert soude zijn, tot voeringh van den strijt:

 

Maer nu ick heb geleert, en dickwils heb geslagen,

 

Betrout ghy my veel min, als in voorleden dagen.

 

Maer waerom vreest men nu den Tocht naer Aphricam,

 

Is 't meer als Spaengien was, wanneer ick daer in quam?

 

Sijn niet haer hoofden meest verslagen of gevangen?

 

Sijn daer geen Vrienden oock, die naer ons komst verlangen?

 

Is Masinissa niet, waer op haer hope stont,

 

En Siphax haren troost, geweken van 't verbont?

 

Wat mach daer beter zijn, dan ons tot krijgh te schicken,

 

Terwijlen dat sy haer voor ons geluck verschricken?

[fol. C4v]

 

Maer Fabius die wil dat ick haer uytstel geef,

 

En wenscht dat ick dit jaer noch in Italien bleef,

 

Waerom? om dat sy haer met by-gelegen Landen

 

Bespraken, en terwijl ons maeckten meer vyanden.

 

Dat lichtelijck gebeurt, wanneer den vyant siet

 

Dat ons voornemen traegh en lancksaem maer geschiet.

 

Nu Fabius die meynt, en derf het schier wel seggen,

 

Dat ick hier Hannibal, door vrees' wil laten leggen.

 

My dunckt, voorwaer my dunckt, dat het geen wonder waer,

 

Dat ick hem in ons Lant liet leggen noch een jaer,

 

Daer hy voor Fabium, is veerthien jaer gebleven,

 

Die so sijn daden prijst, en doet door woorden leven.

 

't Schijnt dat hy is alleen, die met beroemingh leeft,

 

Om dat hy langhs 't geberght' wat om-gekropen heeft,

 

Om dat hy hier en daer, gevoert heeft onse machten,

 

Ten lesten niet gedaen dat weerdigh is om achten.

 

Of is 't soo hoogen lof, dat desen vromen man,

 

Met listighlijck verraedt, de Stadt Tarentum wan?

 

Wat is dat, by dat ick Carthago heb genomen,

 

Den aldereersten dach, dat ick daer was gekomen?

 

Mijn meyningh en is niet, te prijsen mijne daedt,

 

Om dat eens anders eer daer door sou sijn versmaedt.

 

Mach ick my niet gelijck aen Fabio gemaecken,

 

Soo hy onseecker meynt, in Ridderlijcke saecken,

 

Soo wil ick, hoewel jonck, den ouden niet-te-min

 

Doen sien, dat ick hem doch in 't spreken overwin.

 

Van ander wil ick my, loven en schelden laten,

 

‘Het goede prijst hem self, 't quaet doet hem selven haten:’

 

O Vaders, 't is meer eer naer Aphricam te gaen,

 

Dan dat ons in ons Lant, den krijgh word' aengedaen:

 

Wy konnen Hannibal niet beter van ons jagen,

 

Dan als sijn Vaderlant verschrickt is of verslagen:

 

Betrout my wijsen raedt te gaen in Aphrica,

 

Ick meyn dat Hannibal my haest sal volgen na.

 

Soo ick uyt Spaengien haer tot viermael heb verdreven.

 

Wil ick oock Aphricam doen met verschrickingh beven.

 

En dwingen haer, dat sy ontbieden uyt ons Lant

 

Haer macht, met Hannibal door vrees', met groote schant:

 

Spaengien, Cicilien, en 't Eylant der Sardienen,

 

Die sullen ons seer wel, tot desen Oorlogh dienen.

 

't En is soo sorgh'lijck niet, als Fabius wel seydt,

 

Naer Aphricam te gaen, daer ons verwinningh leydt.

 

De dingen goet of quaet, die sien wy meest geschieden

 

Naer dat de Lieden zijn, die wy met last gebieden.

 

Denckt niet dat ick te veel, op Siphax my vertrouw,

 

Noch oock op Masiniss', wien ick voor deughdigh hou.

 

'k En sal op niemant my verlaten van den haeren;

 

Maer sal my hoop ick wel, voor haer ontrouw' bewaren,

[fol. D1r]

 

Laet u ontraden niet, te trecken in haer Lant,

 

Italien voorwaer, heeft langh genoegh gebrant,

 

Ick wil door hooge gunst, oock Aphricam doen branden,

 

En keeren desen krijgh van ons in hare Landen.

 

Soo het soo sorgh'lijck waer, in een vreemt te Lant te gaen,

 

Hy, wien ghy listigh hout, en had het noyt gedaen,

 

Die self sijn eygen Lant, en Spangien heeft verlaten,

 

Om so een reys te doen door soo onweeghbaer straten.

 

Heeft hy gevonden hier, die vielen aen zijn zy,

 

Ick wil in Aphrica die vinden oock voor my,

 

Carthago heeft den roep in Spangien schier verloren,

 

Haer hoofden meest vergaen, van haer in dienst vercoren.

 

't Waer wel een groote schant, dat niemant van ons stadt

 

Naer Aphricam te gaen, het hert noch moedt en had,

 

Daer eenen van haer stadt heeft dorven herwaert komen,

 

Naer dat hy Spaengien had geweldigh ingenomen.

 

't En sal gelooves my, niet kosten soo veel gelt,

 

Noyt hebt ghy tot mijn Heyr in Spangien yet bestelt:

 

Maer ick heb meer als eens ons borsen doen vervullen,

 

Die wy noch meer van daer, hoop ick versorgen sullen.

 

Waeght maer tot dese reys, dat ick van Spaengien sont,

 

En haer, wien ick wel eer tot my goetwilligh vont,

 

Maeckt niet, dat ick dees' saeck, moet aen 't Gemeynt' versoecken,

 

Dat ick voorseker sal naer weygeringh aen soecken.

 

Maer Fabius die meynt, ick soeck mijn eygen eer,

 

Dat ken ick, maer ick soeck 't gemeyn profijt noch meer,

 

Een edel vroom gemoedt staet vry in eygen saecken,

 

Om neffens het gemeyn hem selver groot te macken.

 

Denckt vry, ô! Fabium dat ick, indien ick kan,

 

V wil te boven gaen, als een kloeckmoedigh Man,

 

Ick wenschte dat wy veel alsulcke Borgers vonden,

 

Die door gelijcken moedt, naer lof en eere stonden.

 

Waer yeder soo gesint, en thoonden hem getrou,

 

Ick meyn dat het ons saeck, en Romen goet zijn sou.

 

Den Raed.

 

Den Raedt en 't Roomsche volck, naer wijsselijck beraden,

 

Bekennend' yeders deught en mannelijcke daden,

 

Geeft last, (hoe wel men dreyght 't gemeyn te spreken aen,)

 

Dat Scipio naer 't Lant Cicilien sal gaen:

 

Doch dat hy niemant mach tot dese reys' verwecken,

 

Dan die met vryen wil bereyt zijn med' te trecken.

 

Soo hy 't dan raedsaem vint, of nut voor onsen staet,

 

Dat hy naer Aphricam, van daer dan 't schepe gaet.