De erfenis

[p. 204]

XXXII
Paca's mijmeringen worden ruw verstoord

Tijdens Claudius' reis naar Wenen, had Paca eigenlijk niets te doen: haar ambt van secretaresse was overgegaan in een sinecure. Maar toch ging ze vele morgens en sommige middagen naar Véroniques huis, en zette zich aan haar schrijftafel, die eens oom Hubert gediend had. Daar op die rustige en stille kamer in het grote huis kon Paca mijmeren, en het verwonderde haar zelve dat ze dat nu zo prettig vond. Vroeger was ze volkomen tevreden op haar kamer in het ouderlijke huis en het rumoer van haar broers en zusters hinderde haar niet, maar vormde een soort geluidsdécor dat haar aanspoorde tot activiteit. Ze werkte ook nog wel. Zo voltooide ze bijvoorbeeld met veel moeite het pittoreske genealogische tableau, waar Claudius aan begonnen was op de dag dat het raadsel der verborgen stenen opkwam. Maar ook tijdens deze schilderkunstige experimenten mijmerde ze. Ze fantaseerde hoe al de gelukkige erfgenamen hun voorlopige uitkeringen hadden ontvangen, wat ze er allemaal mee zouden doen. Onwillekeurig projecteerde ze, in haar fantasie, de gebeurtenissen thuis nadat het geld ontvangen was in de levens der andere erfgenamen, die ze voor het grootste deel niet eens kende. Thuis had moeder doorgedreven dat vader een bromfiets zou kopen, en dagenlang had de waardige classicus zijn studeerkamer bezaaid met prospecti over bromfietsen, reclamedrukwerkjes die allen één en hetzelfde ding beweerden, namelijk dat er geen bromfiets was die een grotere betrouwbaarheid, zuinigheid en snelheid bezat dan het toevallige merk waaraan het prospectus gewijd was. Dit had twee dingen tengevolge. In de eerste plaats kreeg de conversatie aan tafel een merkwaardige inhoud: zo tussen de soep en het hoofdgerecht, wanneer hij zijn mond had afgeveegd, merkte Dr. van den Dries op, dat dit of dat merk bromfiets veertig kilometer haalde. Op een dag echter was Servaas blijven eten, en die vroeg de aanstaande bromfietser of hij van plan was veertig kilometer te gaan rijden.’Verschrikt keek de classicus hem aan: ‘Ik denk er niet over. Ik wil niet snel rijden, maar gemakkelijk!’

‘Dan,’ merkte Servaas op, ‘zou ik U aanraden de bromfiets te nemen met het kleinste aantal onderdelen.’

[p. 205]

‘Hoe intelligent!’ dacht Paca, en keek Servaas aan met een zweem van verering.

Deze intelligente opmerking had tengevolge dat Dr. van den Dries zorgvuldig het aantal onderdelen telde van de verschillende aangeboden merken, en de bromfiets kocht die hij altijd had willen hebben omdat zijn conrector er zo over tevreden was. Vervolgens schafte de nieuwe motorduivel een boekje aan waarin stond wat iedereen van motoren moet weten, en nadat hij dat gelezen had besteeg hij het nieuwe vehikel, ten aanschouwe van zijn kroost. Hij reed een blokje om, en nog een, en nog een, en toen hij voor de derde maal langs kwam vroeg hij hoe hij moest stoppen. Een der jongens sprong op zijn fiets om de snelle vader te achterhalen, en het gelukte Dr. van den Dries tot stilstand te komen. Toen een paar dagen later Servaas weer eens zogenaamd toevallig kwam aanlopen, liet Dr. van den Dries zijn correcties in de steek, om de aanstaande ingenieur te vergasten op een rijkdom van gedetailleerde beschrijvingen van bromfietservaringen. Tenslotte zei de motorduivel: ‘Je vader rijdt auto, is het niet Servaas; nu ik de smaak te pakken heb, vraag ik me af of ik dat ook zou kunnen leren.’ Men wees op het bestaan van autorijscholen, maar de rector gymnasii voelde er niets voor om zich te laten instrueren door een opgeklommen chauffeur, zoals hij het uitdrukte.

Daarop bood Servaas aan om hem te leren chaufferen, hij had al menig uur achter het stuur gezeten onder de vacanties met vader en moeder, en hij was zelfs de beste bergen-chauffeur van het gezin Frencken.

En zo gebeurde het, dat een paar dagen per week Paca's vader les kreeg van Servaas. Maar de instructeur was niet stipt eerlijk. Inplaats van de huurauto-zonder-chauffeur onmiddellijk vóór de les op te halen, en onmiddellijk na de les terug te brengen, maakte Servaas tochtjes met Paca, en deze tochtjes gaven haar een rijke stof tot mijmering, terwijl ze met volharding haar secretariale diensten vervulde. Ze waren samen. gaan kijken naar een tentoonstelling in Amsterdam, naar een in Utrecht, ze was gaan theedrinken op Servaas' kamer in Delft, maar hoewel hun samenzijn daar volkomen onschuldig was geweest hadden de beide jongelui toch stilzwijgend besloten om dit in de toekomst na te laten. Ze reden wel op binnenweggetjes, stopten om een of ander mooi plekje te bewonderen, namen, na afloop van deze clandestiene tochten hartelijk afscheid, maar ze voelden in elkaars gezelschap een zekere gène, die niets te maken had met preutsheid, maar zeer veel met een zuiver gevoel van betamelijke voorzichtigheid.

[p. 206]

Op een avond, de schemer begon te vallen, reden ze op een heel grote weg. Servaas keek strak voor zich uit en zei niets. Opeens echter reed hij naar de kant, stopte, en zondel enige inleiding, vroeg hij of Paca zijn vrouw wilde worden. Het antwoord was volkomen karakteristiek voor het meisje: ‘Nou en of!’ ‘Je moet wel nog een paar jaar wachten!’ vermaande Servaas. ‘Jij ook!’ zei Paca. ‘Wij’, vulde de jongeman aan, en dat woordje had ineens al de glans en de rijkdom die jonge liefde het kan verlenen.

‘Wij,’ mompelde Paca terwijl ze, de tong van inpsanning tussen de lippen, onder de naam van Charles, Edouard, Henri, Marie Frencken een x tekende, en de naam invulde van Rosalie, Marie, Dymphna van Liebeecke.

Terwijl ze de namen calligrafeerde en zich genietend verwonderde over de tovermacht van dat woordje ‘Wij’, luidde de bel van de voordeur. Paca wist dat Jules, voorzien van het geld van zijn legaat de stad uit was om het restaurant te gaan kopen in Claudius' woonplaats. Eenvan de kinderen van Lucie en Jules liep naar de voordeur, en haast onmiddellijk daarna ontstond een tumult. ‘Moeder!’ riep een angstige meisjesstem, en een brommende mannenstem sprak er vlug, gejaagd tegenin. ‘U mag niet zo maar doorlopen,’ kreet het meisje.

Paca legde haar penseel neer, opende de deur, en luisterde. Ze herkende de stem van Don Carlos, die iets betoogde dat voor haar nog onverstaanbaar was. Paca daalde de trappen af, en zag hoe Don Carlos min of meer in bedwang gehouden werd door de elfjarige Marianne van Jules. Onmiddellijk richtte Don Carlos zijn aandacht op Paca en begon, zonder verder te letten op het wicht, uit te leggen dat hij bedrogen werd. Claudius had hem bedrogen. Aan alle erfgenamen had hij het erfdeel uitgekeerd, en hij, de vertegenwoordiger van zijn moeder, kon in een hotel zitten duimen draaien, en wachten tot het die domoor behaagde om zijn wettige aanspraken te onderzoeken.

‘Kom binnen, Don Carlos,’ zei Paca ferm, ‘dat zijn dingen die niet aan een open voordeur behandeld kunnen worden. Laat meneer maar binnen, Marianne!’

Plotseling onderdanig vriendelijk volgde Don Carlos Paca naar de tuinkamer, waar al zoveel besprekingen hadden plaatsgevonden, en voor de zoveelste keer legde de Spanjaard uit, dat hij het erfdeel mocht in ontvangst nemen, en voor de zoveelste keer hoorde hij, dat daaraan niet getwijfeld werd, maar dat er bewijzen moesten zijn. ‘Maar Claudius weet al heel lang...’ begon Don Carlos nog eens.

[p. 207]

‘Claudius weet ook al heel lang, dat de andere erfgenamen hem elke onvoorzichtigheid zeer zwaar zullen aanrekenen.’ Don Carlos bood aan een plechtige verklaring af te leggen, waardoor hij Claudius zou vrijwaren tegen alle chicanes. ‘Die verklaring moet uw moeder afleggen, Don Carlos, dat weet u heel goed, en ik neem het u kwalijk dat U hier scènes komt maken, terwijl Claudius er niet is, en de hele fout voor de vertraging ligt bij Uw moeder.’

De Spanjaard werd vuurrood van kwaadheid, kwam vlak voor Paca staan en begon een soort redevoering af te steken, waarin hij duidelijk maakte dat hij al heel lang gemerkt had wat de tactiek van Claudius was: hij en Paca zouden net zolang de regeling slepende houden totdat er voor de erfgenamen niets meer over was. Paca wilde uitleggen, dat de ander zichzelve nu vierkant tegensprak, maar op dat ogenblik ging de deur open, en voordat ze goed wist wat er gebeurde werd de opstandige Spanjaard in de nek gegrepen door de forse knuist van Servaas. ‘Als je je niet behoorlijk kan gedragen,’ dreunde de student, ‘dan zal ik je buitenlucht laten ruiken, desnoods vermengd met paardevijgen! Bal gehakt dat je bent!’

Wonder boven wonder bedaarde Don Carlos en legde betrekkelijk kalm aan Servaas uit hoe de toestand was. ‘Nou,’ zei Servaas, ‘dan lijkt me het beste om Barcelona op te bellen. Waar is de telefoon, en wat is het nummer?’ ‘Oom Alexander heeft destijds al opgebeld!’ zei Paca, maar ze moest toegeven dat ze niet op de hoogte was van het resultaat van dit gesprek.

‘Dan bellen we oom Alexander op!’ besliste Servaas, en ging naar de telefoon. ‘Oom Alexander is bij tante Clotje!’ riep Paca hem na, en ze begon zenuwachtig naar het telefoonnummer te zoeken.

Na ongeveer tien minuten kwam Servaas terug. ‘Oom Alexander vraagt,’ zei hij, ‘of je voor zijn rekening en risico aan Don Carlos tien mille wilt uitbetalen. Hij wil morgen vertrekken naar Barcelona, om zelf de nodige papieren op te halen.’ ‘Laat hij dat dan schriftelijk commanderen,’ antwoordde Paca op het bevel van de generaal.

‘Je hebt het woord van een cavalerist,’ glimlachte Servaas. ‘Die ver in de tachtig is!’ herinnerde hem Paca.

Servaas ging weer naar de telefoon, en ondernam een nieuw gesprek met oom Alexander en het gevolg daarvan was, dat deze een chèque zou sturen, die Paca aan Don Carlos ter hand kon stellen tegen ontvangstbewijs en op onderpand van de erfenis.

[p. 208]

‘Hij zou het vandaag op de bus doen, dan is het morgen hier met de eerste post.’

Weer tien minuten later zaten Servaas en Paca in de auto, die dienen moest voor de zoveelste, vrijwel vruchteloze rijles van de rector.

Toen Don Carlos, aanmerkelijk opgelucht, in zijn hotel terugkwam ging hij eerst naar de chef de reception om mede te delen, dat hij de volgende dag zijn rekening, die inmiddels twee weken achterstallig was, zou betalen. De chef kende de hele aangelegenheid, en toen de Spanjaard hem omstandig vertelde welke regeling getroffen was, wilde hij nog wel crediet geven; ja, als hij meneer Frencken y Limpido van dienst kon zijn met een beetje contanten, dan wilde hij dat gaarne doen.

Tijdens dit vriendschappelijke onderhoud kwam er een nieuwe gast. Het was een Britse, van middelbare leeftijd, en hoewel haar uiterlijk een beetje verweerd en verwaarloosd was, kon men toch opmerken dat ze eens knap was geweest, en dat haar opvoeding uitstekend was. In haar tweed mantelpak riep ze suggesties op van buitenlucht, honden, paarden, tuinieren in een schraal klimaat.

Don Carlos trok zich even bescheiden terug, maar toen de bezoekster haar naam spelde ten behoeve van de bureaulist werd zijn aandacht getrokken: I.M.P.O.R.D.O.N. voornaam Grace.

Hij wendde zich tot de nieuw aangekomen, en zei in een afschuwelijk Engels: ‘You are my cousin, no, yes?’ Grace Impordon keek het vreemde mannetje een beetje spottend aan en antwoordde : ‘I don't think so.’

En toen begon Don Carlos te vertellen, wie Grace's moeder en grootmoeder waren geweest, en dat die grootmoeder een zuster had, Gertrude, die met een Spanjaard getrouwd was. Verbaasd knikte Grace, dat klopte. ‘En ik,’ besloot Don Carlos, ‘ben de tweede zoon van die Gertrude!’

Het onmiddellijke gevolg van deze herkenning was, dat de Spanjaard zich het aanbod van de chef de reception herinnerende, zijn dierbare nicht uitnodigde met hem thee te drinken en te dineren. Dit werd geaccepteerd, en nadat ze zich had opgefrist van de reis, ontmoette ze de Spanjaard in de hall.

‘Wilt U werkelijk thee?’ vroeg Don Carlos een beetje verlegen, ‘als U het lekker vindt, krijgt U thee, natuurlijk. Ik, mijn persoon, ik vind thee een medicijn, goed voor koorts en zo. Maar, gewoonlijk neem ik op dit uur sherry.’

Grace, hoewel ze na het onderhoud met Claudius de deugd

[p. 209]

van matigheid was gaan beoefenen, kon deze verleiding niet weerstaan, en ook zij bekende dat thee weliswaar heel lekker was als je dorst had, of desnoods koorts, maar dat ze nu noch dorst, noch koorts had, en dat een glas sherry haar zeker zou smaken.

Don Carlos dan gaf een uitgebreid college over sherry, twistte met de kelner over de soorten sherry die aanwezig en afwezig waren, maar kreeg tenslotte de beschikking over bruikbaar demonstratiemateriaal. Dit verzachtte zijn gemoed zodanig, dat hij reeds voor het diner had verteld welk een afschuwelijke rol van politiek vluchteling, tevens troef achter de hand, hij ten gerieve van zijn ouders moest spelen. De begrijpende knikjes van de Ierse waren balsem voor zijn hart. Tijdens het diner groeide de vriendschap zienderogen, zo sterk, dat bij de koffie Don Carlos uitriep dat zijn leven heel anders zou zijn verlopen als hij Grace eerder had ontmoet. Deze gemeenplaats wekte itl Grace ineens alle herinneringen aan haar waarlijk tragisch liefdesavontuur, en met een donkere fluisterstem begon zij haar belevenissen te vertellen. Pas toen ze weer zweeg keek ze Don Carlos aan, en ze zag dat twee grote heldere tranen zich losmaakten uit de zwarte ogen, en over de olijfkleurige wangen rolden, zonder dat de Spanjaard het merkte. ‘Madre de Dios!’ fluisterde hij, en nog eens: ‘Madre de Dios.’ Hij schudde even zijn hoofd, en drukte voorzichtig en eerbiedig een kus op Grace's slanke hand.