Bespiegelingen voorgestelt in dichtmaatige brieven

[p. 28]

Bespiegeling over de afgunst,
Gevolgd naar het Fransch van den Heere de Voltaire.
Derde brief.

Dat zich de Stervling, als hy vry is, wys regeer'!
Zyn zielstyrannen uit den hoogen zetel weer'!
't Zyn de euveldaên, waardoor het menschdom word gekluisterd.
Het snoodst beginsel, dat den eedlen geest ontluistert,
Wanneer zyn doodlyk gif in 't achtloos harte glyd,
Dat haatlyk Monster is de afschuwelyke Nyd.

[p. 29]

 

De Hoogmoed, die zich waant in top van eer gerezen,

 

Gehuwd aan Dwaasheid, schonk dat Vloekgedrocht het wezen:

 

De onzaalge, die zich zelf door eigenwapens schend,

 

Vreest, schoon des Hoogmoeds kroost; vreest dat hy werd' bekend.

 

Heldin Verdienste boeit dien Zielbeul, houd hem onder,

 

Gelyk een' Typhon^*, ons gemaald in 't Fabelwonder,

 

Dien Godenvyand, die, door berg op berg bekneld,

 

't Onbluschbaar bliksemvuur, waardoor hy wierd geveld,

 

Nog uitwerpt, aarde en zee doet van zyn worstling beven,

 

Den Siciljaan verplet, of onder de asch doet sneven:

 

't Gevaarte siddert, dat hem tot zyn straf bezwaart;

 

Hy schokt den Etna, die hem dieper ploft in de aard'.

 

Hoor de Afgunst, door de tong eens Rechters, 't vonnis geven,

 

Dat Aristides^† dwong in ballingschap te leven:

* Een Fabelreus, die, den hemel bestormende, door Jupiter met den berg Etna wierd overstelpt.

† Een Atheensch Filosoof.

[p. 30]

 

‘'k Word ongeduldig, dat men steeds myn oor vermoeit

 

‘Met de eer eens Vyands, die van ieders lippen vloeit.

 

'k Heb de edelmoedigheid, den roem, het dapper stryden,

 

Door Hovelingen zien in held Villars^* benyden:

 

Men dorst dien Veldheer, die hun rechten gelden deed,

 

Boosäardig lasteren, terwyl hy voor hen streed.

 

De Held had reden, dat hy Lodewyk^† verklaarde,

 

Dat hem Versailjes meer dan Karels heir bezwaarde^§.

 

‘'k Vlieg (sprak hy,) onvertsaagd tot uw gerechte wraak.

 

‘Maar duld niet, dat, wanneer ik, yvrend' voor uw zaak,

 

‘U van uw haters, 't Ryk van overlast bevryde,

 

‘By u een Schynvriend myne onkreukbre trouw bestryde!

* De Maarschalk de Villars.

† Lodewyk de XIV. Koning van Vrankryk.

§ Toen de gemelde Villars Vorst Karel, (Broeder van Keizer Josefus,) welke naderhand zelf Keizer wierd, onder den naam van Karel de Zesde, in het oorlogsveld den Spaanschen troon betwistte; en daaröp den thans heerschenden Philippus den Vyfden, Zoonszoon van Lodewyk den XIV. plaatste.

[p. 31]

 

‘Een Overwinnaar, door zyn' Prins begunstigd, is,

 

‘(Gy weet het, waarde Vorst!) het Hof tot ergernis.

 

Benyders! hoe doorknaagt uw kwelling u 't gebeente,

 

Om de eere en overvloed, 't vernoegen der Gemeente!

 

De beste stof tot vreugd, al wat de deugd verblyd,

 

Herschept uw' onwil, tot uw straffe, in Akonyt^*.

 

Ach! kunt gy 't gruwzaam loon der Afgunst niet beseffen,

 

't Venyn dier pylen die hunn' eigen Schutter treffen?

 

Gods wysheid hechtte aan 't kwaad de welverdiende straf.

 

Dat uw gezocht verdriet u des 't bewys verschaff'!

 

Gy, die op 't eerspoor streeft! treed gy het pad bezyden?

 

Kunt gy geen' Reisgenoot, geen' die u voorsnelt, lyden?

* Akonyt, of Wolfswortel, is eene venynige Plant.

[p. 32]

 

Voegt u alleen dat recht? word gy, met vreugd, gelyk

 

Aan de Overheerders^† van het Aziaansche Ryk,

 

Die d'Ottomanschen troon^§ nooit vergenoegd bekleden,

 

't En zy ze 'er op, door bloed en broedrenlyken, treden?

 

Wanneer op 't Schouwtooneel, die glibbrige eeretrap,

 

Een Treurspel word bejuicht met vrolyk handgeklap,

 

Corneille Helden vormt, wier rampen uit onze oogen

 

De tranen, 't edel kroost van vreugd en mededoogen,

 

Bevallig lokken; schreit, al gluurende aan een zy',

 

De norsse Gothus ook, maar 't is van razerny.

† De Turken hebben het Oostersch Keizerryk overheerd in den jare 1453, nadat zy daarvan reeds verscheidene stukken hadden afgescheurd.

§ Dus genaamd naar Ottoman, van wien de Turksche Keizers afstammen. Deze Prinssen volgen veeltyds by hunne komste tot den troon, de rampzalige staatles op, van geen' hunner Broederen in het leven te laten; opdat niemand derzelven hen den Ryksstoel zou kunnen betwisten.

[p. 33]

 

Uws Mededichters roem doet u van spyt verteeren,

 

Verdwaasde! poog op hem door kunst te triomferen.

 

Men pryst Sesostris^* ..Ach! dit 's noch een doodlyk punt.

 

'k Beken het: maar hou moed; doe beter, zo gy kunt;

 

Schryf; wroet; wisch uit; doch hoon geen' braven Mededinger;

 

Men acht hem niet te min; u wyst men met den vinger.

 

Streef, zo zyn glorie steeds uw' zwakken geest misdoet

 

Zyn' roem voorby: dus is 't dat gy u wreken moet.

 

Nochtans bedrieg u niet: hy moet geen' Orfeus wyken,

 

Die Vondel in gezang en maatklank zal gelyken.

 

Hoe heftiger Jurieu op Bayle in woede brand'^†,

 

Hoe meer men 't werk verbreid van dat geleerd Verstand:

* Een Treurspel, uit het Fransch van den Heere la Grange, kunstig vertaald door den Heere Mr. J.J. Mauricius.

† Aantekening van den Heer de Voltaire ‘Jurieu was een Protestansch Predikant, die zich tegen Bayle en de Gezonde Reden aankantte: hy schreef als een Uitzinnige, en gaf zich uit voor een' Profeet: hy voorzeide, dat Vrankryk opschuddingen zou gevoelen; die echter nooit gebeurd zyn. Wat Bayle belangt, men weet, dat hy een van de grootste mannen is, die Vrankryk ooit heeft voortgebragt. Het Parlement van Thoulouze heeft hem eene byzondere eere aangedaan, door dezen vernuftigen Schryvers uitersten Wil, (welke, nadien hy om den Godsdienst was gevlucht, volgens de rykswetten, van geener waarde was te houden,) te bekrachtigen als het Testament van een' man die al de waereld heeft verlicht, en die de glorie was van zyn Vaderland.’ Maar, wat ook de Heer De Voltaire zeggen moge, deze Bayle is voor een' Pyrrhoniaan bekend; hebbende hy de Manicheensche gevoelens weder levendig, en op het allergevaarlykst waereldkundig gemaakt.

[p. 34]

 

De onstuimige Jurieu, fier op zyn Profeetsyën,

 

Is naauwlyks meer bekend dan door zyn dweeperyën.

 

Wat speelt de Lasteraar, wiens hart, van afgunst vol,

 

Zyn gif op Schryvers werpt, een hatelyke rol!

 

By schoonheid, voorspoed, deugd en wysheid, vind hy voedsel

 

Tot kwelling van zich zelv': 't kwaadsprekende Gebroedsel

[p. 35]

 

Maalt alles gruwlyk af, als waar' 't Godslastering:

 

Dat onze Waereld, in 't bewandlen van haar' kring,

 

Zich wentelt om haar' as, en opbult^* daar de landen

 

Omtrent den Evenaar door gloênde stralen branden,

 

Is snoode kettery; Malbranche is Spinosist;

 

In Lockes schriften vind ge een' waar' Epikurist:

 

Wat Monsterdier is Pope^†, omdat zyn vrye veder

 

God afschetst als alom genadig, gunstig, teder!

 

Wat snooder Christen, die 't bewys zich onderwind

 

Dat alles goed is, God zyn schepsels eindloos mint!

* Men heeft opgemerkt, dat zich de Aarde, in het dagelyks draaijen op haren as, heeft uitgezet: dus zou zy ten Oosten en ten Westen van eene ronder gedaante zyn, dan ten Zuiden en ten Noorden.

† 't Geen 'er in de Stellingen van Mr. Pope, als gevarelyk, is aan te merken, vind men verstandig wederlegd door den Professor J.P. de Crousaz, in deszelfs Examen over des gemelden Engelschen Dichters Essai sur l'Homme, volgens de Fransche Vertaling.

[p. 36]

 

Maar nooit wierd boozer wolf dan Bavius gevonden,

 

Die elk verslind, doch zelf door goudzucht word verslonden;

 

Die zyn boosäardige inkt aan Mammons slaven wyd.

 

Verfoeilyk Yveraar, die Letterhelden byt,

 

In wier Genootschapsrol^* ge uw' Naam nooit in zaagt lassen!

 

Die Schrandren lagchen met uw onvermogend bassen.

 

Hermotimus! laat ons zo snood eene Ondeugd vliên;

 

Grootmoediger bezield, op eedler voorbeeld zien.

 

Hoor hoe een groote Geest de waarheid vry dorst uiten,

 

Toen Richelieu den roem zocht van den Cid^† te stuiten.

 

Terwyl een Chapelain^§, tot Rechter aangesteld,

 

Van 't kunstig Treurtafreel, ô schande! 't oordeel velt,

* De Heer De Voltaire heeft hier de Fransche Akademie der Wetenschappen op het oog.

† Een beroemd Treurspel van den grooten Corneille, het welk, ter voldoeninge des Kardinaals de Richelieu, door de Fransche Akademie breedvoerig wierd berispt, onder den Tytel van Sentimens de l'Academie Françoise sur le Cid.

§ Deze Chapelain was een Fransch Dichter, die, wegens zyne wrange Vaerzen, door den Heere Despréaux geestig gehekeld, zedert in eene algemeene verachting geraakte: doch nadien hem de voorgemelde Kardinaal krachtig begunstigde, en, als één der voornaamste Leden der Fransche Akademie, tot de berisping van den Cid had aangespoord, nam hy dat hatelyk Rechterämpt onvoorzichtiglyk op zich.

[p. 37]

 

Corneille vonnist; doet een eêl Verstand zich hooren,^*

 

‘Ach! waar' dat deftig Stuk uit myn vernuft geboren!

 

Dus houd de ware Deugd, in spyt der Vleijery,

 

Het schrander Oordeel en de Waarheid op haar zy'.

 

Op 't aanzoek van Colbert^†, verlaat Bernini^‡ Romen.

 

Hy, in de Louvre, ter beschouwinge aangekomen

 

Der Bouwkunst van Perrault, roept: ‘Daar uw Moederstad

 

‘Zo groot een' Kunstenaar in haren kreits omvat,

* Men wil, dat de Prins van Condé iets diergelyks zoude hebben gezegd.

† Een der Eerste Staatsdienaren van Koning Lodewyk den XIV.

‡ De Ridder Bernini was een beroemd Italiaansch Bouwmeester, en kunstig Beeldhouwer.

[p. 38]

 

‘Ontbied men my! Waarom? ik zie Parys, in 't eeren,

 

‘In 't koestren van de Kunst, op Rome triomferen.

 

Dus eert de Deugd Verdienste, en 't hart behoud zyn rust.

 

Wat blydschap, als de geest het vuur van afgunst bluscht!

 

Met waarheid zeggen kan van schrandre Heldenzingers:

 

‘Ik heb geen Vyanden; 'k heb waarde Mededingers;

 

‘'k Deel in hun glorie, in hun welvaart, in hun pyn;

 

‘De Kunst heeft ons veréénd; hun lauwerloof is 't myn'.

 

Dus ziet men vrolyk de Aarde, in haren schoot, vergadren

 

Den Eik, den Ceder, die zy, door haar welige adren

 

Bevochtigt, voortstuwt, tot hun kruin de wolken raakt:

 

Een zelfde voedend sap, dat hunnen groei volmaakt,

 

Veréénigt hen: zy, die door storm noch onweêr beven,

 

Verduuren de eeuwigheid, en doen elkander leven;

[p. 39]

 

Terwyl het aan hunn' voet van giftige adders krielt,

 

Die, onderling in twist, door haat en woede ontzield,

 

Den vruchtbren grond met hun onzuiver bloed besproeijen,

 

Welks gisting 't lomrig Bosch te weliger doet groeijen.

MDCCXL.