Langs Holland's stroomen

[p. 30]

Dordrecht.

HIER is de eerste helft van de reis geëindigd. De tweede helft gaat dan over een stroomgebied, dat in karakter met het reeds afgelegde zeer sterk verschilt.

De Merwede, méér dan de Noord, heeft het karakter van een Hollandsche rivier, zooals de Waal en de Maas door Gelderland en Limburg.

We hebben hierboven reeds een en ander over de topografie van de Merwede vertelt. Hier volgen nu nog enkele bizonderheden over haar naam, die wij ontleenen aan de geschiedenis van Dordrecht door Smits en Schotel.

Sommige oude geschiedschrijvers willen den naam Merwede afgeleid hebben van den Frankischen koning Meroveus, of wel van de eerste Frankische dynastie, de Merovingische genaamd, die in de 5^e, 6^e, 7^e en in het begin der 8^e eeuw regeerde. Deze

[p. 31]

Meroveus maakte zich, gelijk zijne voorzaten, Pharamond en Chlodeo, beroemd door de verdrijving der Romeinen uit Germanië, Belgisch-Gallië en Gallië zelf, welke landschappen hij achtereenvolgens onder zijne eigene heerschappij bracht. Hij hield zijn verblijf doorgaans te of nabij Doornik, in het westelijk gedeelte van Belgisch-Gallië. Olivarius Vredius, door de schrijvers der Batavia Sacra, een ervaren geschiedschrijver genoemd, verhaalt in zijn Flandria Ethnica, op het jaar 453, dat deze Meroveus in grooten vrede tot Atrecht levende, onderwijlen de Franken, Saliërs en Bataven bezocht, en het kasteel Merweda bij Dordrecht stichtte. Dit verhaal, uit oude Chronijken overgenomen, wordt bevestigd door eene overlevering, dat het huis te Merwede een burcht of slot der Frankische koningen zoude geweest zijn, eene overlevering ook door Picardt Van der Houwe en den steller der ‘Aanteekeningen op de Schatkamer der Nederlandsche Oudheden’ van L. Smids aangehaald. Eene àndere volksoverlevering of sage, onlangs door Mr. L.Ph.C. van den Bergh in zijne ‘Nederlandsche Volksverhalen’ uit de Werken van Gregorius van Tours en Fredegarius ontleend, meldt ‘dat Chlodeo, koning der Franken, zich in het Noorden zijns rijks bevindende, eens naar den zeekant was gereisd met zijne koningin, en dat, toen deze zich op zekeren dag met baden verlustigde, er een zeemonster uit de golven opkwam, haar overweldigde en een zoon bij haar won, die naderhand den naam van Meroveus ontving, van wien de borstelige Merovingen, dus bijgenaamd, wijl zij een borstel haar op den rug droegen, afgestamd zouden zijn.’

Alvorens nu echter de reis langs de Merwede te vervolgen nog een en ander over Dordrecht.

In de ontplooiïng van zijn huizingen tegen de rivier reeds imponeert het. De zeventiende-eeuwsche huizen met hun gekartelde gevelranden voegen zich saâm in een nagenoeg nergens bedorven vlak, en in hun midden klompt een oude monumentale stadspoort. Hoog en massief over de stad staat de toren, vierkant, zonder spits, log en zwaar, maar grandioos de stemming van stad van verre eeuwen beheerschend.

Dordrecht is mooi als haast geen ander in het land, en heeft dat veelal zuiver bewaard. Doorspoeld van grachten achter de huizen, zijn er met de stadstoren op

[p. 32]

den achtergrond, fragmenten als op doeken van onze schilders uit de dagen van Rembrandt.

‘Ik gevoelde er mij alsof ik in Rembrandt's ééuw was teruggegaan,’ schrijft in een der Studio-afleveringen van 1899 een Fransch schilder, die een reis door ons land maakte, ‘niets in dit merkwaardige land heeft mij machtiger impressie gegeven dan Dordrecht.’

Jacob Maris vond in Dordrecht de motieven voor eenige zijner mooiste schilderijen. In de schilders van alle eeuwen heeft de veneratie voor Dordrecht geleefd.

Het is àl in zijn rivier aangericht, zeiden we.

En hoe mooi de stroom hier al is, naar links heeft de brug van den spoorweg naar Rotterdam er een leelijke dwarsveeg over komen geven. Aan die zijde, op den achtergrond, gaat in twee breede takken de rivier om de eilanden zeewaarts. Rechts gaat Merwede het land in, ver te overzien met de sappige oeverlanden waarin kleine huizen-dorpjes oppiepen.

De boot ligt te Dordt aan tegenover de monumentale stadspoort, de zoogenaamde Groothoofds- of Waterpoort, in 1618 nieuw gebouwd en in 1620 met een koepeltoren verfraaid naar de plannen van Hendrik de Keizer, den meesterbouwer van zijn tijd, die o.a. ook het Paleis op den Dam te Amsterdam heeft gezet. Er is aan deze zijde tegen het gevelvlak beeldhouwwerk, de Dordtsche stedemaagd in haren tuin, omgeven door de wapens der vijftien aan Dordt krijgsplichtige steden en dorpen.

De wandeling door Dordrecht geeft de impressie van een nog vrij zuiver bewaarde, in haar hart weinig gemoderniseerde stad. De Wijnstraat en de Voorstraat hebben nog een aantal mooie gevels; bizonder vooral is in de Voorstraat het Munterspoortje uit de veertiende eeuw, maagdelijke renaissance.

De Groote onze Lieve Vrouwenkerk is in 1080 op last van graaf Dirk V gebouwd.

Zij is opgetrokken in spitsboogstijl in den vorm van een Grieksch kruis, 103,9 M. lang, 39,9 M. breed, rustend op 56 Byzantijnsche zuilen met Corintische kapiteelen. De toren, onvoltooid gebleven, is van het jaar 1339 en 70 M. hoog. Het kerk-intérieur is door de verprotestanting niet zoo heel veel beschadigd. De stemming uit den Katholieken tijd is er nog goed in gebleven; men heeft

[p. 33]

er dan ook, behalve het altaar en de beelden, geen monumenten uit verwijderd.

In het hooge koor, dat afgesloten wordt door een massief koperen hek op marmeren voet, staan houten Kanunniken-banken die wereldvermaardheid hebben. Zij werden in 1538 door Jan Terwen gebeeldhouwd met voorstellingen uit den Bijbel. Dan staan er nog een witmarmeren preekstoel, met bas reliefs die de Jezus-tragedie verbeelden; een mooi orgel; en twee-en-twintig zijkapellen waarin de oude Dordtsche patriciërs-geslachten, de De Witten, de Slingelandts en de Schotels begraven liggen.

Dordt heeft verder ook nog een Museum, waarin van den romantieken Ary Scheffer enkele groote schilderijen zijn en een kleine, zéér keurige verzameling der jongere Hollanders: Israëls, de Marissen, Jan Veth, Breitner, Neuhuys en nog enkele anderen.