Langs Holland's stroomen

[p. 19]

Naar Kralingsche Veer.

DE booten der Reederij ‘Fop Smit en Co.’ vertrekken stipt op den in de dienstregelingen aangegeven tijden. In een oogenblik zijn de touwen losgemaakt, de bruggen ingehaald en in rustigen gang peddelt de stoomer dan de rivier in.

Links staat een zwart berookt complex van oude spoorweggebouwen, loodsen en stallen over een halven Kilometer lengte; maar naar rèchts is al dadelijk het uitzicht open en vrij.

Dicht langs den rechteroever vaart de boot voort, de monding van de Koningshaven voorbij en de nieuwbekade wallen van het Rotterdamsch deel van het eiland IJselmonde met de fabrieken van Van den Bergh's Margarine Limited en de Oranjeboom-brouwerij. Daar achter een uitgestrekte nieuwe stadsbuurt van arbeiderswoningen, rechtgevelige, onbelangrijke architectuur: - tot de oevers weer in kalme uitbuiging vóór de fabriek ‘Feijenoord’ in den stroom afglijden.

Aan deze fabriek worden sinds ettelijke jaren mede de groote marine-schepen

[p. 20]

gebouwd voor de Nederlandsche oorlogsvloot, en de transatlantische stoomers voor de geregelde diensten van Amsterdam en Rotterdam op New-York. Nog voor kort was Engeland de eenige leverancier van zulke schepen; thans heeft Feijenoord voor een groot deel den bouw van de groote vaartuigen voor Holland tot zich getrokken en hare vermaardheid gaat zelfs verder; - ook uit het buitenland komen nu al bestellingen. Zwarte karkassen staan op de werven; getjenktjank van honderde hamers op ijzer rumoert over de rivier. Maar alras is dat verflauwt en gaat de boot weer door de onbewogene rust van het buitene verder.

Dan ligt de groote stad met hare levensgeluiden in een perspektivische verte achter ons.

Aan den linkeroever groent het dichte bosch van de Oude Plantage, één der stadsparken, waaruit het torentje van de drinkwaterleiding even oppiept; vlak daarnaast liggen de waterbassins, die er bij behooren, en dan staat ononderbroken aan dezen oever, tot Kralingsche Veer toe, de hooge bruine wal van den zeedijk uit de rivier op, beschermd nog door breede zandplaten, geel optintend in het groene water tot de helft van de rivier.

Rechts reiken de uiterste bouwsels van de stad: - dunne huizenrijen, een gasfabriek met hare ketelstellen, en dan ten laatste, een klein wit kerkje.

Op deze plaats ongeveer plegen de Rijnaken zich te verzamelen om door sleepbooten in trossen te worden weggesjord naar den Rijn, diep in het Duitsche Vaderland. Als de sleeptrossen zijn vastgemaakt en gespannen, zoodat de vaart beginnen kan, wordt van de sleepboot het sein voor de afvaart gegeven met drie klinkende bellestooten. In vrome schippersusance keeren de opvarenden van alle booten dan hun gezicht naar het kerkje, verbergen het in hun pet, spreken zacht hun gebed, zegen vragend voor de reis.

De rivier spoelt dan verder met onbedorven oevers in het laag Hollandsche land, nòg een fabriek of een eenzaam huis, maar overigens heerscht aan de kanten de buitene stilte.

Tot Kralingsche Veer - het eerste station - duurt de vaart ongeveer twintig minuten. Op den rechteroever ligt het dorpke, een rij huizen op den dijk, door Rotterdammers op zomerdagen als een uitspanningsplaats zeer gezocht.

[p. 21]

Kralingsche Veer.

Kralingsche Veer heeft den roem van zijn zalmmarkt. De geheele vangst van zalmen in de rivieren IJsel, Lek, Noord en Rijn, wordt daar aangebracht en aan Rotterdamsche kooplieden geveild. Het hoofd van die markt, de heer Van den Akker, heeft tegen de rivier gebouwd, met waranda's en paviljoens, een restaurant, druk door Rotterdammers bezocht. Zij zitten er in de waranda's en eten er hun ‘broodje met gerookte zalm’, ‘de specialiteit van het restaurant’, en bekijken er de rivier die daar een van hare mooiste gedeelten heeft. Op deze plaats splitst ze zich nl. en laat de ‘groene’ IJsel met zijn volgroeide eilandjes noordelijk naar Gouda stroomen.

Het is een wijd tafereel van rivier en land. Aan d'overzijde, rustig in een nest van oude boomen, staat het dorp IJselmonde met een zeventiende eeuwsch kasteel en een hoekig kerktorentje te schaduwen in het blanke water, zoo rustig alsof 't onbewoond was, als peinzend over 't verleden, dat voor haar en voor al de dorpen aan Holland's stroomen onrustig door emotie, donker van gevaren was. Zij, en die allen, hebben in vorige eeuwen de woedende slagen van de rivieren gevoeld, doorstaan teisterende aanvallen, geleden hun roof; maar zij hebben den strijd ten slotte gewonnen. IJselmonde heeft echter niet het zegevierende van 't eindelijk-zich-rustig-beschermd-weten, dat d'andere dorpen kenmerkt. Het heeft òòk den strijd gewonnen, maar haar verliezen waren groot. Door verkeerd genomen maatregelen van stroomafleiding is de rivier vóór haar oever verzand, en veilig is zij nu - maar onbereikbaar óók! Kleine bootjes kunnen nog wel haar oever naderen, maar grooteren niet meer. En nu is dat pittoreske dorpje met haar oud gezicht als één die te veel verloren heeft in den gewonnen strijd lang geleden, die àlles verloren heeft behalve een overblijfsel van leven, en daarom stil dat leven afleeft.

In breeden bocht liggen de grasoevers ver aan alle zijden uit, omcirkelen de waterplas waarover zachtjes de zeilbooten voortscheeren: een stil rivierleven onder een enormen hemelkoepel. En de luchten lèven er, zwaar doorwolkt van dampen die uit Holllands waterland opstijgen; in dreiging klompen de grauwe banken zich samen en dan steekt de wind op en brengt de wateren in woeling.

[p. 22]

Nooit éénder is dit tafereel; elken dag, elk uur leeft het weer ànders, maar nooit is het imposanter dan in den zomeravond als de aschigen nacht er neerstrijkt en in den hemel de sterren opschieten; als de enkele zeilers, de duisternis vreezend, hun anker laten neerplonsen en slapen gaan op den rug van het water; als in de kerkjes aan beide oevers de klokjes beginnen te bengelen en er daarna geen ander geluid overblijft dan het ruischen der ineenspoelende rivieren: de superbe rêvasserie van Holland's stroomen.