In en om de Tweede Kamer. Parlementaire portretten en schetsen

[p. 36]

VI.
Jhr. Mr. J.W.H. Rutgers van Rozenburg.

Met een woelige drukte van bewegingen en opkomende, flauwe lachjes om de monden en in de oogen, haasten een vijftiental afgevaardigden zich naar het gangpaadje, dat op den rechtervleugel der linkerzijde, de rij groene bankjes van den muur scheidt. Zij plaatsen zich met de handen op den rug langs den wand, met de oogen knippend in eene genoeglijke afwachting, terwijl anderen zich in luisterende houdingen opheffen, of zich in hunne bankjes omdraayen, en, met den elleboog op het achterstaande tafeltje, het hoofd in de hand laten rusten. En in de aanneming dezer luye houdingen bespeurt men onmiddellijk, dat de heeren zich voor eenige oogenblikken hebben neêrgezet om eens op hun gemak toe te hooren, in de zekerheid van vermaakt te zullen worden, met een inwendige pret, die zich reeds in vroolijke uitdrukkingen vertolkt, vóórdat de spreker nog iets gezegd heeft.

Dan staat in het laatste bankje, naast den heer van Hou-

[p. 37]

ten, een klein, spitsig mannetje op, met een rond schedeltje, dat door dun, grijzend haar half gedekt wordt, en die met een stille onverschilligheid, zonder inleidende frasen, zijn redevoering dadelijk aanvangt. Zijne oogen liggen diep in, ter weêrszijden van een korten neus, die van onderen een weinig opgewipt wordt, terwijl zich aan het benedeneinde van het gezicht een kort kinbaardje bevindt, dat zijne kaken naar voren schijnt te doen komen, als ware de mond in een nijdigen hap dicht gedaan. En met een droge zuinigheid van gebaren, strak vóór zich ziende, zonder effekt-emfase, met nu en dan een blik op een papiertje met aanteekeningen, brengt hij zijne korte zinnetjes met hortende schokken uit. Op een ironischen toon, die af en toe in een slepende hatelijkheid de zinnetjes voorttrekt, of één woord vooruitsteekt als een prikkenden priem, om dan weêr in een opeenvolging van korte, vlijmende, scherpe vraagjes een rij aanvallen te wagen, vervolgens eensklaps af te zwenken en van een andere zijde zijn slachtoffer te bespringen, en hem met ronde, harde, bijtende woordjes te behameren en te stompen, trekt hij met nerveuse, kloeke stapjes recht op zijn doel af. Hij is hatelijk, sarkastiesch, en scherp als een parlementair stekelvarkentje, dat nergens aangepakt kan worden, en overal prikt. Met een valsche vroolijkheid, die lachjes op de gezichten wringt, een vernuftige scherpzinnigheid van argumentatie, die slechts één kort, blazend lachje kan opwekken, en een diepdoordringende, komische ironie, die lange vroolijkheden doet onstaan, bijt, hapt, slaat, prikt en stompt dit kleine figuurtje van zich af. Zijne korte, venijnige zinnen vallen als druppels vitriool op de argumenten zijner tegenpartij, waar zij onmiddellijk gaatjes uitvreten, en vlijmende

[p. 38]

pijnen of open plekken veroorzaken. Met zijn parlementaire vertoogen overvalt hij zijne slachtoffers, met driftige bewegingen, en goedgemikte, telkens herhaalde sprongetjes, als een nijdig, woedend doghondje, dat de tanden in het lichaam zet, en trekt, en rukt, en scheurt.

In tegenstelling met Schaepmans zwaayende emfase, en donderwolken van zinnen en knodslagen van argumenten, of met de Beauforts fijne stiptheid van uitdrukking, fraai zwenkende argumentatiën, en de klassieke degelijkheid der gematigde betoogen, doen de redevoeringen van den heer Rutgers aan de vechtpartijen van een knaagdier denken. Met zijn vooruitstekenden, dichtgehapten mond zet hij zijne scherpe, korte tandjes in het lichaam van zijn slachtoffer, en dan begint hij te knabbelen, te rukken, te scheuren, zoodat de vellen er bij hangen en het bloed eraf zijpelt. Maar met een verfijning van wreedheid, laat hij, evenals een kat, zijn muis even loopen, om ze een oogenblik later met een klauwenden haal zijner scherpe nagels weêr naar zich toe te trekken, en ze opnieuw te beknabbelen en te bekrabbelen. Dan weet hij in de ironie zijner vragen, verwijten en vreemde uitdrukkingen te vinden, komische betitelingen en venijnige woorden, die waarlijk pijn doen, en niet alleen het lid der Kamer, maar ook den mensch treffen, diep en wondend. Maar in de rondte stralen de gezichten van genoegen, lachen de oogen en de monden in het heerlijk genot van een ander mensch te zien toetakelen en afmaken, zóó, dat zij menigmaal pleizier vinden in de hatelijke, vlijmende verwijten, die hen zelf als toehoorders treffen. En toch wordt men niet verstoord op hem, en, met de ingekankerde wreedheid, der menschelijke

[p. 39]

natuur eigen, keeren een volgende maal dezelfde toehoorders terug, (want het zijn vaste klantjes, bekende gezichten van alle partijen) om opnieuw zich met inwendig genoegen te verlustigen aan dat krabbelen, scheuren en pijn doen van een zijner medeleden en...... medemenschen.

Weinigen zouden vermoeden - wanneer zij de kleine gestalte van den heer Rutgers in eene doffe, half onverschillige oplettendheid in de Vergaderzaal zien luisteren, meestal in zich zelven gekeerd, zich ter zijde houdend, en niet deelnemend aan het eigenlijk huiselijke leven der Kamer - dat in die zwijgende, eenvoudige figuur een dergelijke scherpte van argumentatie, vasthoudendheid van wilskracht, en fijnheid van redeneering school!