Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

XIV.

[Januari 1875?]

Wat me de correctie van den Havelaar is, kan ik niet uitdrukken. Ik weet dat ik de waarheid zei, al meenen de lezers 't beter te weten! Zoowel m'n gewurm te Lebak als m'n verhouding tot m'n vrouw was zooals ik alles trachtte te schetsen. By de korrectie heb ik geestkracht noodig om voort te gaan. Smart is de hoofdindruk, maar soms ook overvalt me 'n woede die me m'n nagels in de bladen doet slaan. O, toen ik den Havelaar schreef had ik reeds veel geleden, maar kon ik toen voorzien dat ik ook m'n kinderen verliezen zou, ten gevolge van armoed?

Wat m'n gebrek aan stemming om aan 't werk te komen aangaat, mag ik wel veel toeschryven aan dat korrigeeren. 't Is natuurlyk dat ik me moedeloos voel, als ik 't werk van 6, 8, 10, 15 jaar geleden onder de oogen kryg, met het besef dat ook dat alweer niets gebaat heeft. Ik verklaar niet te weten hoe ik me moet uitdrukken om verstaan te worden, en was 't niet door persing van den nood, dan legde ik de pen neer.

[p. 343]

's Avonds van den 14^den September wachtte ik een brief die niet kwam. [na Tine's overlyden den 13^den 's nachts lag ik wakker en hoopte op telegrammen. Niets. Den volgenden dag, niets! Ik begon me voortestellen dat de kinderen middel hadden weten te vinden om naar me toe te komen en verwachtte dag en nacht door, hen op eens voor me te zien staan. Ze kwamen niet, en schreven niet, en telegrafeerden niet. Ja zelfs ik kreeg geen antwoord op myn dépêches met: antwoord betaald. Deze toestand (die nooit is opgehelderd!) duurde weken. Ik werd als dol, als razend! En 't gevolg? De kopie van dien 14^den September is op heden nog (behalve nu m'n sukkelen met dat blyspel!) de laatste die ik heb kunnen schryven. Ware er den 14^den een brief gekomen, of den volgenden dag althans, of 'n dépêche, iets maar, misschien had ik kunnen doorwerken. Tegen de smart van den dood myner vrouw had ik kracht, maar dat afmattend onverklaarbaar zwygen van de kinderen, dat uitkyken naar post en telegraaf knakte my. Dat was alweer de speldeprik die er niet by hoorde. (Zie Idee 86. Dat komt dikwyls te pas, helaas!)

[Alvorens dit deel te sluiten wensch ik nog een byzonderheid te vermelden die betrekking heeft op de

[p. 344]

in dit tydperk verschenen werken van multatuli.
De verhouding van Dekker tot den heer Funke is eenigszins uit de opgenomen brieven gebleken. Niet geheel, daar ik te weinig brieven kon opnemen en alleen uit de eerste jaren van samenwerking terwyl de verhouding door wederzydsche waardeering gaandeweg vriendschappelyker werd, zoodat het voor Dekker een zware slag was toen Funke, zoo veel te vroeg, nog vóór hem overleed.
De betaling voor multatuli's Ideen was by voortduring fl. 40 per vel. Op zichzelf was dit niet veel, maar het telkens weer honoreeren van eiken herdruk, met of zonder correctie, en andere tegemoetkomingen maakten de betaling inderdaad hooger dan ze scheen. Van het jaar 1874 afkeerde de heer Funke bovendien, voortdurend, geheel onverplicht, vyfhonderd gulden 's jaars aan multatuli uit, als aandeel in de winst op zyn werken. By zulk een edelmoedige handelwyze kon van eigenlyke ‘betaling’ ter nauwernood spraak meer zyn.
Geheel anders was de finantieele verhouding tot den heer Waltman, die achtereenvolgens Nog-Eens-Vrye-Arbeid, Specialiteiten en Millioenen-Studien had uitgegeven, en die ook fl. 40 per vel had betaald, maar volgens gemaakt contract met den heer A. (zie blz. 45) alleen recht had op den eersten druk van ik meen 1500 ex.
In het begin van November 1873 vroeg de heer Waltman aan multatuli wat Funke betaalde voor den

[p. 345]

volledigen eigendom van de Ideen, met het doel om door bybetaling van het verschil eigenaar van de by hem verschenen werken te worden.
Dekker antwoordde:]