Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

[p. 323]

IX.

[kopie van Vosmaer.]

Ik woon hier veel beter dan in m'n vorig verblyf, en toch ben ik nog niet gewend aan m'n nieuw schrylhoekje. Ook heb ik veel tyd vertreuzeld met spykers inslaan en zulke dingen. Dat stemt contemplatief, en bederft voor uiting. 't Verwondert me dat er zoo weinig wysgeeren onder de ambachtslieden zyn, en men doet verkeerd Spinoza te beklagen omdat-i brillen sleep. Juist zulke arbeid laat het denkvermogen den vryen loop, maar nog eens: het staat de uiting in den weg. Als ik drie dagen getimmerd heb (of een klokje gerepareerd: dat is nog beter!) dan had ik zoo'n lust 100 jaar te leven om iets tot klaarheid te brengen. En ... en ... dat is de stemming niet om vellen druks te leveren!

1)	Elke dramatische voorstelling heeft behoefte aan conventie. (Elk kunstwerk).
2)	De eisch is die conventie binnen zekere (?) grenzen te houden.
3)	De Hollanders letten niet op 't al te wyd uitzetten dier conventie in vreemde stukken. (Molière kent geen grens. De Scribe's nog minder!)

[p. 324]

4)	De Hollanders zyn bégueule in hun beoordeeling der grenzen van conventie in holl. stukken.

(Lindo maakt zeer ware doch misschien onjuiste aanmerkingen op de Bruid daarboven. ‘De knecht praat mee!’ Ook ik zeg dat dit bespottelyk is. Maar, eilieve, hoe dan met Plautus, met Terentius, met Molière?

God bewaarme dat ik, die op stiptheid gesteld ben, ònbeperkte ruimte voor conventie vorderen zou. Maar ik vraag waarom men in vreemde stukken alles slikt? En waarom men den nationalen schryver geen vryheid hoegenaamd vergunt?

Werk gy die données eens uit! Ik doelde o.a. daarop toen ik zeide te vreezen dat het Tooneelverbond stroo dorschte. We hebben geen publiek dat den schryver draagt. Holland is (ook in kunst) bourgeois. E.g.

1)	My is verweten dat ik Droogstoppel 'n domheid liet zeggen: ‘als ik voortdurend de helft van m'n vermogen weg gaf, zou ik weldra niets overhouden.’ Of zoo iets. Neen, zegt de burgerlyke rekenaar, altyd de helft weggevende, zou men altyd iets overhouden. Zeker!
2)	In Vorstenschool staat: ‘Er wordt van nacht 'n yzeren brug gegoten.’ Een fabrikant zei me (vóór den druk) dat is 'n fout. Men giet geen brug. Men giet successievelyk de stukken.

[p. 325]

Waar! Zeer waar! Welnu, ook daarin moet men streven naar juistheid. Maar dit is nu de vraag niet. Ik zeg dat het in Publiek weinig kunstzin te kennen geeft: zulke onjuistheden te kiezen tot punt van uitgang ter beoordeeling. En wie zulke aanmerkingen maken, pretendeeren 'n stuk beoordeeld te hebben!

(En parenthese. In Vorstenschool is de conventie vry nauw gehouden). O, komiek! Ik las dezer dagen, in 'n recensie van ouden datum reeds, dat Louise's geest niet ‘vrouwe!yk’ is, niet ... ‘elegant.’ Wel ‘mannelyk-geniaal.’ 't Gebrek aan elegance is vreesselyk, niet waar?