Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

[p. 293]

IV.

[26 Maart 1874.]

.... het werkelyk komponeeren. Van 't stelen sprak ik reeds. Ik heb 'n goed geheugen voor muziek en plaag m'n gezelschap dikwyls met den gedurigen uitroep: dat stuk is van die, dat is daaruit. Daarom was mimi zoo bly dat ik er niet was toen ze die symfonie van Beethoven zoo mooi vond. Ik erken dat ik niet genoeg stukken uit den vóór-Beethovenschen tyd ken om hem te beschuldigen van diefstal. Maar by analogie oordeelende...

Het publiek steekt ook Gounod in de hoogte, en heeft dus ook niet gehoord hoe die meester gestolen heeft! Als gy en ik - als auteurs - het deden, werden we gesteenigd. Toch moet ik erkennen dat Gounod discreet is geweest. Schoone stukken heeft-i met rust gelaten.

Compositie? Ei? Laat 'n duitsche actrice 3^de rang reciteeren: ‘Mein Herz ist schwer, meine Ruh' ist hin’ en zie eens of Gounod iets heeft gecomponeerd wat halen kan by eenvoudige mondelinge voordracht.

Meen niet dat ik uit smaak tegen muziek ben. Integendeel. Ik houd er veel van, en worstel tegen m'n eigen indrukken. Maar juist omdat

[p. 294]

ik die indrukken voor ziekelyk houd - wat ik ook opmerk by anderen - roep ik oordeel en kritiek te hulp.

Iets van m'n opmerkingen dienaangaande betreft ook 't verzen maken, ook al vind ik die verzen zeer schoon. Ik zal dit niet beredeneeren, maar u in staat stellen m'n indrukken te begrypen, voire te deelen. Neem 'n bundel verzen van Mr. W. Bilderdyk en z'n vrouw (Let wel dat ik hier die verzen zelf niet kritizeer. Stel dat ze mooi zyn!) maar: lees. Lees door!

Kies liefst 'n paar ‘op den dood's’ van een hunner menigvuldige kinderen.

Ja, lees dóór. Meen niet dat ge moogt bladeren, overslaan, neen geniet volop wat er te genieten valt. Ik gis, dat ge myn indruk zult begrypen.

't Is hier schoon lenteweder. Onze logee komt me zeggen dat ze met Mimi gaat wandelen. O, je zult het hier lief vinden. En we hebben geen 10 minuten te gaan om ‘buiten’ te zyn. Onze straat zelf ligt al op een der heuvels die de stad omringen.

Voor vier dagen maakten wy 'n wandeling naar Frauenstein waar n ruïne is die my interesseert omdat men er niet inkomen kan. Ik wil 't toch eens probeeren. En daar is 'n linde die

[p. 295]

vele eeuwen oud is. De arme kerel is haast geen boom meer en wordt met kunst en vliegwerk in elkaar gehouden. Toch ... coquetteert hy elke lente met jonge blaadjes, tout etonnées de se trouver là.

Zeg, is er een hollandsch woord voor Aeste? Die dikke armen kan men toch geen takken noemen?

[een zestal regels verminkt.]

Maar stom is-i. Ik begryp dat men gek zou worden door nooit antwoord te krygen op al de vragen die men zoo'n ding doen wil.

En den vorigen dag waren we naar Rambach geweest waar de grondvesten zyn van 'n romeinsch castellum. Komiek, 't dorpskerkje staat binnen den muur, en daar ligt ook 't kerkhof. Toen de romeinsche legionaires dat bouwden hadden ze niet kunnen droomen dat ze 'n christen kerkhof omheinden!

Van 't jaar heb ik nog niet op 'n (omgewoeld en leeggeplunderd) germaansch graf gezeten. Nu de uitgehaalde zaken kan men hier in 't museum zien. Die oude Germanen interesseeren my zeer, en ik ben boos op de romeinen dat ze ons zoo weinig van die menschen meedeelen. Liever nog wist ik iets van de Celten. Ik houd voor zeker dat de meeste dorpsbewoners in deze streken

[p. 296]

(mits wat ver van hoofdsteden) Celten zyn, en kyk ze 'r dikwyls op aan.

Komiek, ik geloof dat ge van my houden zult. Als ge my ziet, schrik dan niet van m'n bleek gezicht. Ik ben zeer gezond en kan loopen, klauteren etc., o beter dan jonge lui.

27 Maart.

Zeg, is er niet in uw ‘Niet de ezelinnen’ een fout van opvatting?

't Spreekt vanzelf dat ‘van de schouderen opwaarts’ door u wordt gebruikt als beeld van zedelyke en verstandelyke waarde. Doch zie, juist in dit opzicht had Samuel zich vergist. Chambord zou kunnen zeggen: ‘'t zit 'm noch in de ezelinnen, noch in de grootte (zedelyk of fysiek dan) 't zit 'm in de zalf.’ Dit blykt uit David. Die zalf nu heb ik, en ik kan dus alle andere dingen missen.

En een andere opmerking. Dat alle beelden met welwillende bedoeling om den zin te vatten moeten worden beschouwd erken ik. Idem, dat alle vergelykingen op een of meer punten mank gaan. Maar mag 't ontbreken van juistheid de levenskwestie van de voorgedragen stelling raken? Ik meen, dat dit hier 't geval is.

‘Geen ezelinnen.’ Niet nietige by-omstandigheden. Geen zaakjes. Best.

[p. 297]

Alzoo: ‘Van de schouderen opwaarts.’ Letterlyk beteekent dit: ‘men zoeke iemand van lichamelyke grootte.’ Overdrachtelyk: ‘Dat hy koning zy die in zielshoedanigheden boven allen uitsteekt.’

Doch zie, juist in het verschil tusschen de letterlyke en overdrachtelyke beteekenis ligt de reden dat de zinspeling geen doel treft, want lichamelyke uitstekendheid valt te constateeren, zonder tegenspraak, en over ziele-voortreffelykheid is altyd verschil van gevoelen. Juist om 't hieruit voortvloeiend gekibbel te ontwyken, kan de zalf dienen, 'n fictie die 'n betrekkelyke rust geeft.

Men parvenieert niet zonder intrigue. Door 't zalf-geloof ontheft men de koningen van de noodzakelykheid om te kuipen. Ik ben te zeer republikein om 't koninkschap door geboorte te bestryden. Voor alle ongeborenen is de kans om ter wereld te komen als prins, gelyk.

Of die Chambord 'n echte Bourbon is - (Berry!) - doet er nu niet toe. Waarschynlyk beduidt de man niet veel, maar voor koning zoud-i zeker even goed zyn als byna ieder ander, en beter dan iemand die meer beteekent. Hy heeft zooveel verdiensten als er menschen zyn die in de kracht van z'n zalf gelooven, plus an-

[p. 298]

deren die zich gemakshalve neerleggen by 'n fictie welke de meerderheid aankleeft. ‘Opeyne de wereld regeer.’ [Zie Idee 88, eerste alinea.] Zoo 'n koninkschap is 't prodrukt van al die regeerende opeyne, en als zoodanig misschien te verkiezen. Wie door wyzen werd verkoren, zou te weinig aanhang hebben om de dwazen te regeeren.

Het stemmen met de meerderheid kan z'n nut hebben. Het versterkt de elementen van rust, d.i. van betrekkelyke welvaart.

Feringa schryft me dat prof. Tellegen affecteert nooit iets van my te lezen. Ik schryf 'n ‘champagne-styl’ zegt-i. Kent ge dien styl? Ik ken Tellegen's ‘werken’ niet, maar hy geeft me recht tot de gissing dat ze niet pétilleeren.