Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

XXXIV.

Wiesb. 15 Juni 1873.

Waarde Funke, Vriendelyk dank voor de f 100 die ik niet aanbreek voor ik weet of ge, zonder tegenzin, de kopie aanneemt. Ik ontving van vele kanten de uitnoodiging om de Woutergeschiedenis aftemaken, en daartoe had ik me nu gereed gemaakt. Het doet me leed dat het debiet van m'n werk behoefte hebben zou aan

[p. 253]

'n nieuwe vlag. Men had my in den waan gebracht dat de oude goed was, en 't speet me alzoo, dat de by Waltman uitgegeven stukken niet in de wereld kwamen onder 't zelfde merk. Indien ik de middelen had gehad, al m'n werken optekoopen - een der redenen waarom ik hoofdzakelyk de offerte van van Gennep c.s. Aannam! - zou ik alles onder een titel gebracht hebben, en wel volgens 't in den Vry-arbeid gegeven program, waaraan ik geloof trouw te zyn. M'n arbeid zal, als ik nog een beetje leef, één geheel zyn. Tant pis voor degenen die by preferentie (en uit luiheid!) slechts nu en dan 'n enkel stuk blieven in te zien. Ik waarschuwde reeds hiertegen in 123, en 't is waarlyk niet naar dezulken dat ik my richt. Maar gy zyt bevoegd tot beoordeeling of ge die pleizier-lezers noodig hebt voor 'n voldoend debiet. Al zy dit het geval voor 't oogenblikkelyk debiet (dit begryp ik) het zal later niet het geval zyn. Het is juist dit toegeven in den smaak van den dag die onze litteratuur maakte tot wat ze is, nam. pitoyable!

Met Lafontaine zyt gy in de war. En dit zyn byna allen. Ook de boekhandelaar hier, dien ik onlangs naar een zyner werken vroeg begon met te meenen dat ik van den franschman sprak, den dichter der ‘fables’ en der ‘Contes.’ Godbewaarme!

[p. 254]

Juist andersom. De fransche L. is ‘klassiek’ en de door my bedoelde duitscher is 't tegendeel van ‘klassiek’. Men zou hem eer op 'n stalletje - liever nog in den papiermolen - dan in 'n cours de littérature moeten zoeken. Hy bloeide voor 50 à 80 jaar, en is zoo radikaal vergeten dat z'n résurrectie frappanter wezen zou dan van schryvers die eeuwen dood zyn.

Hy is 'n type, en heeft zeer grooten invloed uitgeoefend op volksgeest, karakter, zedelykheid (of onzedelykheid, maar hóógstfatsoenlyk!) en zelfs op gezondheid. Dit had ik in 't licht willen stellen, en ik zàl het ook doen. Ik zou 'n slecht auteur zyn als ik by 't behandelen van 'n mensengeschiedenis uit het begin der XIXe eeuw zoo'n enormen factor over 't hoofd zag!

Dat Kruseman geen geluk had met zoogenaamde ‘klassieken’ spreekt vanzelf. Toch had het kunnen slagen, mits met letter- en zielkundige commentaar, als bydrage tot de Geschiedenis der begrippen en van den smaak. Maar 'n reproductie zonder meer, is dor! Men kon evengoed 't publiek onthalen of biefstuk van walvissen ('t ‘klassiek’ voedsel onzer voor-ouwelui).

De Lafontaine die ik bedoel was nooit vervelend genoeg (in één enkel werk) om op die wys klassiek te worden. Schoolmeesters zagen

[p. 255]

z'n waarde niet in, omdat-i niet droog genoeg was. Toch slaagde ook hy er in zich vervelend te maken door... 100 of 200 romans te schryven. Zooveel schoons er in 3 of 4 is, zoo ungeniessbar is 't geheel. 't Was met hem: toujours perdrix!

Welnu, ik zal drie of vier romans van hem - met toelichting! - by dezen of genen anderen uitgever laten drukken (tot m'n groot verdriet) en zal u rapport doen van den uitslag. Of liever 't zal u wel blyken zonder my. Hoe gy aan den inderdaad ‘klassieken’ franschman komt, is me toch duister, omdat ik op blz. 108 en 110 zoo uitdrukkelyk zeide dat ik den Duitscher bedoel. Die Duitscher heeft veel toegebracht tot de opvoeding onzer grootouders. Van hem (en de cache-nez) stammen zekere soort van teering en deugd af. Ook 'n byzondere soort van ‘liefde,’ die echter nu uitgestorven is. Ik weet wel dat dit aan 't tegenwoordig geslacht onbekend is, maar juist daarom wou ik 't bekend maken.

Neem vooral geen kopie van my aan die u uit 'n oogpunt van handel, schade zou kunnen berokkenen. Ge begrypt dat reeds de mogelykheid van zulk eene veronderstelling my smarten zou. Tot nog toe echter meen ik dat geen uitgever er schade by gehad heeft, m'n werk aan te nemen, zooals ik 't geef.

[p. 256]

Toch erken ik dat er iets gegronds is in uw voorstel, en wel in verband met zeker onafgewerkt plan dat we bespraken toen ge hier waart. Het is wraar dat ook ik voor zeker soort van uitingen behoefte hebben zou aan 'n andere (d.i. snellere) publicatie. Er zyn dingen die krantachtiger meer op den dag moeten behandeld worden. Maar dit kan immers nu niet worden ingevoerd nu ik de Wouter-geschiedenis wil afhandelen?

Hieruit zou nu schynbaar voortvloeien dat ik zei: ‘laat ik eerst dàt afdoen, en dan 'n verandering!’ - Maar hierdoor zou ik me anders binden dan door 't laatste woord van bundel V. Wat ik dáár zei, meende ik, doch 't moet aan my blyven, als ik daartoe door de houding van publiek, of zekere gebeurtenissen genoodzaakt werd of zelfs maar genoopt, op eenmaal over te springen op 'n ander onderwerp. Juist in die vryheid zit de waarde van m'n arbeid.

Of nu menschen, die van te nabyzien, dit niet pleizierig vinden, kan my geen reden zyn, m'n fabrieksmerk te bederven. Doch bovendien 't is geen zaak van keus of voorkeur. Ik kàn niet anders werken. Herhaaldelyk heb ik op die onbekwaamheid gewezen (in 216 en 399 byv.) Indien ik me in 't voortbrengen myner denk-

[p. 257]

beelden naar anderen schikte, welnu, dan zou ik 'n ander zyn! En zy die aanmerkingen hebben, laat ze hun arbeid toonen!

Te gebruiken, te bewerken, te buigen of te veranderen, ben ik niet. Ware dit het geval geweest dan zou ik millionnair en minister zyn, of iets meer. Zonder die volstrekte onmacht om me in m'n denkbeelden door iets anders te laten leiden dan door den eisch van die denkbeelden zelf, zou ik thans nog, even goed als vroeger kans zien om in ordinairen zin te parvenieeren. De slimmigheidjes van 'n F. v.d. Putte staan wel beneden m'n karakter, maar waarlyk niet boven m'n begrip.

Te gebruiken is m'n ... talent (?) niet. Ikzelf heb er geen zeggen over. 't Is als de Paus: zóo zyn of niet zyn!

Om rechtvaardig te wezen, ook omtrent me zelf, moet ik hierby zeggen dat ik in alle byzaken byna onbegrensd inschikkelyk ben, want voor hoofdigheid heeft m'n gemoed den tyd niet. Eten, drinken, kleeden, slapen, uitgaan, thuisblyven ... alles doe ik gemakshalve op kommando van den eersten den besten die de goedheid heeft me iets te zeggen. Als M. me niet waarschuwt m'n haar te kammen of te laten snyden, blyft het ongekamd en ongesneden. Maar des te stipter

[p. 258]

ben ik op het handhaven myner inzichten in hoofdzaken. Indien daaraan iets te veranderen ware, geloof me, dan zou 't sedert lang geschied zyn. Er is moeite genoeg toe gedaan, en by wyze van spreken kon ik vorderen wat ik wilde, iets meer byv. dan 't hollandsch publiek aan z'n schryvers betaalt! Dit kunt gy niet helpen. En bovendien, al ware dit anders, het zou niet den minsten invloed hebben op m'n arbeid. Juist andersom, als men meende my aan 't lyntje te hebben door belang, zou ik terstond my impotent voelen. Voor geen f 1000 per vel schryf ik iets op kommando. Neen voor geen millioen! Ik kan niet!