Brieven. Deel 9. Te Wiesbaden 1870-1875

[p. 69]

Aan den heer G.L. Funke.

I.

Wiesbaden 16 Augustus 1871.

Zeer geachte heer Funke!

Ik moet beginnen met een verzoek om verschooning voor het lang uitstellen der beantwoording uwer letteren van 24 Juli j.l.

Toen ik dien brief ontving, was het my bekend dat ik niet terstond zou kunnen beslissen, maar toch meende ik dat dit binnen een paar dagen het geval zoude zyn, en daardoor verzuimde ik van dag tot dag u van die vertraging te prévenieren. Sedert langen tyd namelyk had ik het vooruitzigt onzen besten van Helden te ontmoeten, en daarop wachtte ik aanvankelyk daar ik hem om zyn fidele hartelyke handelwyze te my waarts ‘kennen’ wilde in alles wat de uitgevery aangaat.

In de eerste plaats nu stelde hy zyn bezoek langer uit dan ik gemeend had.

Toen hy eindelyk kwam vernam ik uw voornemen om de van hem overgenomen Exx van bundel III myner Ideen als 't ware te supprimeren. Ik moet erkennen dat zoo'n beschikking geheel aan u stond, maar my maakte die maatregel verdrietig, omdat daardoor alweer 'n bond-

[p. 70]

genoot werd geleverd in den fatalen zwyg-oorlog dien 't schryvend Publiek my aandoet, den eenigen stryd dien die heeren met succes weten te voeren.

Van Helden deelde my tot myn groote vreugd mede dat uwe plannen dienaangaande gewyzigd zyn. Voor ik daarvan kennis droeg, vreesde ik te zeer in eene beantwoording uwer letteren my te laten verlokken tot uiting van verdriet over eene zaak waarover gy alleen te beschikken hebt, al zy het dan dat dit verdriet zeer verklaarbaar is na zooveel andere fataliteiten waaraan de uitgaven myner werken sedert '60 waren blootgesteld. Sedert 10 jaar ontmoet ik overal de hartelykste pogingen tot niet-verspreiding.

Een derde oorzaak der vertraging van myn antwoord ligt in uwe voorstellen zelf.

Als ik de relatie met den heer van Helden uitzonder, heb ik weinig reden van ingenomenheid met Nederlandsche uitgevers. Wie eenigszins met het vak bekend is, zooals dat in beschaafde landen wordt uitgeoefend, staat verbaasd over 't standpunt dat onze éditeurs innemen, zoowel tegenover den schryver als uit 'n oogpunt van hun eigen commercieel belang.

Ik ga nu alle overige aanmerkingen voorby, om alleen dit aantevoeren dat er tusschen auteur

[p. 71]

en uitgever, om 'n werk goed te doen marcheren, eene verstandige welwillendheid moet bestaan.

Daar ik nu niet de eer heb u persoonlyk te kennen, kan ik niet beoordeelen in hoeverre ik daarop zou mogen staat maken, en deze onzekerheid maakt my de beantwoording van uw schryven zoo moeielyk.

Het voorbygaan van een auteur by 'n herdruk van z'n werken - in 't buitenland zou men 't ongehoord vinden - is een misslag.

Een schryver heeft altyd correcties te maken, en die verhoogen de waarde van 'n editie. Ik zie er zeer tegen op uwe uitgave myner Ideen te zien. Aangenomen dat daarin weinig of geene eigenlyk gezegde drukfouten voorkomen, dan is toch het machinaal nadrukken - in 1870 en 1871, van een werk dat in 1862 geschreven werd - op z'n zachtst gezegd, zonderling! Het spreekt van zelf dat ik fouten maakte in styl, uitdrukking, en betoogtrant, fouten van commissie en omissie en nu moet ik 't aanzien dat die fouten door 'n herdruk voor goed worden geykt. De lezers die na ons komen immers, zullen 't niet gelooven dat men in 'n land dat zich beschaafd noemt, een schryver wiens werken 8 jaar na de eerste verschyning op nieuw worden herdrukt, niet zou hebben verzocht z'n werk te herzien! Want al

[p. 72]

begreep men eenigszins zoo'n verzuim uit 'n oogpunt van beleefdheid, van waardigheid, van iets als eerbied voor wat men talent gelieft te noemen, men zou dan toch immer zoo'n blunder daarom onmogelyk achten wyl het belang van den éditeur het inroepen van des schryvers medewerking medebrengt.

In ons verlicht Holland schynt dit nu eenmaal usance te zyn. Ook van de nieuwe Havelaareditie ontving ik de eerste en eenige tyding uit de courant!

Hoe dit alles zy, hoofdzaak voor 't oogenblik is dat de ondervonden handelwyze, my nu het beantwoorden uwer missive van 24 Juli moeielyk maakt. Door inmenging in de zaak zou ik nu als 't ware aansprakelyk worden voor de stukken die reeds verschenen zyn. Ik ben verantwoordelyk voor wat ik in 62 schreef, zooals dat in 62 gedrukt is. Over vergissingen, dwalingen, onjuiste beschouwingen enz. kan ik my steeds ter staving van goede trouw beroepen op den datum, maar 't machinaal nadrukken kan niet anders voortbrengen dan 'n onding. Ik ben in 't bezit van bundels reclamatien, aanmerkingen, verzoeken om toelichting, opmerkingen etc. etc. die sedert jaren op afdoening wachten. Zeer dikwyls heb ik in antwoord daarop ‘naar eventuele herdruk-

[p. 73]

ken’ verwezen. Dat die herdruk buiten myn weten in de wereld komen zou, ging myn bevattingsvermogen te boven. De loop die deze zaak heeft genomen, heeft alweder het zyne toegebracht tot de bitterheid over de wyze waarop publiek myne pogingen om iets goeds tot stand te brengen, beantwoordt.

Ik weifel nu tusschen de keus om òf myn verschenen werken geheel en al over te werken, toe te lichten, te zuiveren, enz. of u te vragen of er nog mogelykheid wezen zou - na 't reeds gebeurde - de zaak in orde te brengen? By het doen van nieuwe voorstellen echter zou die zaakkundige welwillendheid noodig zyn waarvan ik reeds sprak. Zyn uwe afspraken, met papierkooper, drukker en.... publiek, van dien aard dat ik belemmerd zou zyn in mynen arbeid (ik zelf namelyk kan niet bepalen of 'n bundel lyviger of dunner worden zou, evenmin hoeveel kopie ik vervangen zou door nieuwe) dan màg ik my met uwe onderneming niet inlaten. Er bestaat geen belang ter wereld waardoor ik my belemmeren laat in de uiting myner gedachten. Ik laat nu daar dat het voor de waarde van uw eigendom juist voordeelig wezen zou, my geene belemmeringen in den weg te leggen. Ik geloof dat een boek door my geschreven of gecorrigeerd

[p. 74]

zooals ik verkies, meer waarde heeft dan 'n werk dat uitgebreid ingekrompen of gewyzigd is naar exigentien die niet thuis behooren op het terrein waarop ik my beweeg.

Het is, by begrippen als er in Nederland heerschen, niet mogelyk eene behoorlyke overeenkomst te dezer zake te omschryven. Ik mag me niet blootstellen aan een verzoek om eene noot weg te laten, omdat de by prospectus bepaalde ruimte, het plaatsen niet toelaat. Evenmin aan de uitnoodiging om nog 'n paar blaadjes te vullen, omdat de inteekenaren aanspraak hebben op zóóveel vel. En nog minder aan den eisch om, al 't overige onveranderd latende, my alleen te bemoeien met de eigenlyk gezegde drukfouten. Dat is juist de arbeid dien ikzelf altyd aan anderen opdraag. Myn oogen, tyd, stemming (en nog een en ander) vergunnen my niet my daarmee bezig te houden. Uw voorstel om my daarvoor te honoreren, is welgemeend, maar neem my niet kwalyk, 't komt my zonderling voor. Ik corrigeerde nooit de eerste proeven zooals de hollandsche drukkeryen zich permitteren die te leveren. Steeds vond ik personen, die 't jammer vonden, dat ik my daarmede bezig hield, en die my uit welwillendheid van zoo'n arbeid verlosten. Waar ik dezulken niet vond, zou ik 't door 'n jong

[p. 75]

mensch tegen honorarium hebben laten doen, schoon ik dan fl. 5 per vel te veel zou vinden. Het is eigenlyk een werk voor letterzetters-leerlingen.

Zeer geachte heer Funke, ik verzoek u uitdrukkelyk geen enkele zinsnede van dezen brief op te vatten als geschreven met het doel u onaangenaam te zyn. Ik moest opregt wezen 1^o om myn traag antwoord te verontschuldigen 2^o om zoo mogelyk de verstandige zaakkundige welwillendheid optewekken die volstrekt noodig is voor 't geval dat wy toch nog te zamen iets behandelden. Gy weet nu wat er by my hapert. Ziet ge kans tot een accoord te geraken waarby ik myn volle vryheid als schryver behoud, ik ben bereid het in overweging te nemen. Denk niet dat honorarium hoofdzaak is. Hoofdzaak is dat myn werk goed te voorschyn komt.

Na beleefde groete ben ik met achting

Uw dw.

Douwes Dekker.