Brieven. Deel 8. Multatuli-Busken Huet 1867

Aan mevr. Douwes Dekker - van Wynbergen.

X.

Keulen, 24 Augustus.

Lieve beste tine! Terug van Gent, dood moe, schor en op. Ik heb je van daar 't program der feesten gezonden, maar schryven kon ik niet. En nog kan ik 't niet uitvoerig, want ik tril van vermoeienis. Ik ben al die dagen in een roes geweest en heb wat rust noodig eer ik de beschryving geven kan. Wat myn officieele taak aanging is voldoende afgeloopen. Ik werd toegejuicht by de drie gelegenheden waarop ik in 't publiek heb gesproken. 1^o In 't genootschap van Crombrugghe, voor een publiek van 1300 gentsche werklieden en de leden van 't congres.

[p. 103]

2^o In 't congres zelf over wat vryheid in 't gebruik van sommige woorden en uitdrukkingen. 3^o In 't congres onvoorbereid over de vlaamsche beweging. Van de beide eerste gelegenheden staat iets in de courant die ik je heden zend, de eenige die ik by toeval heb kunnen magtig worden. Het verblyf op zoo'n congres, in een stad als Gent (groot, alles ver van elkaar, geen geld voor vigilantes en stikkende hitte) is vermoeiend. Daarby was ik zeer geëntoureerd. Kennismakingen en ovaties zonder eind van 's morgens tot 's nachts laat, geen oogenblik rust. En ik merkte gedurig dat men my aansprak om my te doen spreken. Nu, ik deed het dan ook en had veel malen in de corridors een heelen troep om my. Dáár had ik altyd by de Vlamingers succes. Maar de Hollanders intrigeerden vreesselyk en ik had twee bittere ontmoetingen en veel bittere opmerkingen. Die twee ontmoetingen zal ik je later vertellen. Nu eerst het praktische.

Naar Gent gaande had ik het zeer schraal, en nu heb ik wat voor my, zoodat ik wel voor 14 dagen rust heb van 't dagelyksche. Hulp gevraagd heb ik niet. Het was er de tyd niet toe. Maar ik wil trachten my te verbinden met de vlaamsche beweging, die voorgeeft taal en

[p. 104]

letteren te beoogen, maar indedaad een staatkundige scheiding van Belgie wil. Ik beschouw Belgie als gecondemneerd (als staatkundige eenheid.) De Vlamingen willen by Nederland zyn, en zoo als ik de Gentenaars heb leeren kennen, de Gentsche werklieden die oorlog voerden met Frankryk, beschouw ik hun plannen als uitvoerbaar. Dat zyn vurige moedige mannen. Met moeite hebben vele personen zich in de bres moeten stellen voor prof. Vreede van Utrecht. Ze wilden den man verscheuren omdat hy my aanviel, en hy is dan ook werkelyk van de tribune gehaald en de deur uitgedrongen. Een schandaal van belang. En ik sprak geen woord. (Dit later precies.)

Nu zeg ik je maar dat ik in Gent, met een vreesselyke roezemoezery, speeches, feesten, intrigues van Hollanders, hitte, vermoeienis, agitatie etc. etc. niets personeels wat my aangaat, heb kunnen ter tafel brengen. Maar myn plan is te trachten my in Vlaanderen te vestigen, deel te nemen aan de vlaamsche beweging, en zoodoende den kinderen zoo mogelyk een vaderland te verschaffen. Ik moet my daartoe wenden tot de hoofden dier beweging, en bedenk een uitvoerig stuk daarover. Dat is nu hoofdzaak. O, alles zou makkelyk zyn, en ik zou met open ar-

[p. 105]

men ontvangen worden (de werklieden vraagden my by hen te komen) maar ... maar ... de vloek is dat ik altyd geld moet vragen, want een vestiging in België zonder de schuldeischers in Brussel tevreden te hebben gesteld, is onmogelyk.

Ik kreeg een bezoek (tot myn grooten schrik) van de Ruyter, den bakker. Maar zie, de man, die een Gentenaar is, had myn voordragt in het Crombrugghe's genootschap bygewoond, en was lief en zacht. 't Was aandoenlyk. Hy liet jou en de kinderen vriendelyk groeten, en sprak lief van Edu en Non. Hy informeerde zich naar hun leeren en naar alles met hartelykheid. Hy had juist een staaltje bygewoond hoe de hollanders my vervolgen. (Vreede namelyk was binnen gekomen toen er na myn speech werd geapplaudisseerd. Zonder te weten wat ik gezegd, of zelfs waarover ik gesproken had, wou hy protesteren tegen dat applaudissement. (in de meening dat ik op holland had gescholden.)

Nu de werklui werden woedend, en 't rumoer was zoo groot, dat men hem niet tot rede brengen kon. Hy riep maar al: ‘ik ben een eerlyk hollander en wil myn land verdedigen.’ Men zegt dat hy een beetje dronken was, wyl hy van een diner kwam. Natuurlyk nam ieder, ook de hollanders, want de zaak was te gek,

[p. 106]

myn party. Maar de Gentenaars waren woedend, en daarom namen de hollanders myn party. Zy moesten wel om niet verscheurd te worden. Daarna kunnen ze 't toch weer draaien zooals ze willen. Ik hoorde later al zeggen: nu ja, Vreede had gedineerd ... hy was altyd zoo koppig ... hy wou niet naar rede luisteren... maar ... 't was toch mooi dat-i meenende dat er tegen zyn land was gesproken, protesteerde, en dat volhield tegen een woedende menigte!

Die Vreede is professor, fatsoenlyk man, deftig, geleerd ... al wat je wil. Maar tegen my mogt hy zich gedragen als een kwaejongen. Verbeelje, hy begon met te zeggen dat-i my niet kende, niets of weinig van my gelezen had, en zoo even de zaal was binnen getreden, en dus myn toespraak niet had gehoord. En toen men hem toeschreeuwde: zwyg dan! riep hy maar al: ‘ik ben een eerlyk hollander, en zwyg niet!’ Toen is er gevochten. Velen wilden hem teregt, beschermen, en heel eindelyk is 't gelukt hem de deur uit te krygen. Kassian, toen hy begon, en ik (wetende dat velen my alleen kennen uit den Havelaar) vóór anderen begreep dat hy zich vergiste, riep ik prof. de Vries toe: ‘gauw, waarschuw hem, hy compromitteert zich’ en ik kende myn werklui al die my

[p. 107]

den vorigen nacht hadden ontvangen als geen koning ontvangen wordt. Maar hy was of indedaad van wyn, of van malle valsche vaderlandsliefde, dronken. Misschien van beide. Nu in Crombrugghe's Genootschap was 't my makkelyk te zwygen. Er werd zoo krachtig party getrokken dat elk woord van my misplaatst zou zyn. Velen maakten my een compliment over myn zwygen. Och, 't hoefde niet. Maar dat de Hollanders, en ik moet zeggen ook de Belgen, daarna, op volgende congres-dagen Vreede behandelden of er niets gebeurd was, heeft my gegriefd. Ik vind dat ik aanspraak op apologie had gehad. Nu daarvan schynt geen spraak te zyn. Ieder vindt dat Vreede zich mal heeft aangesteld, maar... 't was tegen my... en tegen my zyn alle middelen geoorloofd.