Brieven. Deel 7. Multatuli-Busken Huet 1866

III.

Coblenz, 6 July 1866.

[Aan dezen brief moet een andere van 1, 2 Juli zyn voorafgegaan, zooals uit den brief van Busken Huet aan Dekker van 4 July blykt; maar die is niet in myn bezit.
Daar ik tydens het schryven dezer brieven by Dekker was - na myn verblyf in Geneve en Frankryk had ik multatuli in 't laatst van 1864 te Brussel by Tine aan huis weergezien, en na velerlei wederwaardigheden waren wy in July 1866 te zamen te Coblenz - vroeg ik hem naar zyn relatie tot Huet. Volgens myn aanteekeningen antwoordde hy toen ongeveer:
‘Intiem ken ik Huet niet, maar als publiek persoon heb ik achting voor hem. Hy is betrekkelyk aan onzen kant, denk maar aan zyn kritiek op Zaalbergs “Biddende Jezus”. Om een en ander zond ik hem myn portret en later ook de bloemlezing. Dat was toevallig kort nadat hy dat beruchte Gids-artikel geschreven had, je weet, waarin hy koningin Sophie en haar hofdames

[p. 51]

sprekend opvoerde; het was geloof ik om een almanak uit te kleeden. Dat is hem toen heel kwalyk genomen. Hy is uit de redactie van de Gids moeten gaan, enfin, een heele storm in een glas water! Nu, ik wist dat wel, en als je 't me vraagt, vind ik het ook niet kiesch om de koningin sprekend intevoeren, maar ik vond het ook weer niet meer dan een kleine takteloosheid, en nam het niet hoog. Maar daar hy by veel menschen om dat artikel in de ban was, scheen hy voor die toezending gevoeliger dan-i zeker anders geweest zou zyn. Althans hy kwam by me, by Meyer, op m'n zolderkamertje en bedankte my en zei zoo iets als: Jy hebt me dus niet in den ban gedaan! waaruit my z'n gevoeligheid bleek. Nu dat gaf een soort toenadering. Ik houd hem daarby voor een flink, degelyk man en het is daarom dat ik my nu met eenig vertrouwen aan hem wend.’]

Waarde heer Huet!

Hartelyk dank en voor de hulp en voor den spoed. Waarachtig, 't was nodig.

Myn vrouw ontving in 't laast van de vorige maand eene uitnoodiging van een vriendin om met de kleine meid in Italie te komen. Sedert eenigen tyd hadden wy afgesproken dat zy om de moeielykheden waarin wy zoo lang reeds verkeren en waaruit ik tot nog toe geen kans zag ons te redden, haar eigen gang zou gaan

[p. 52]

in geval er iets voorkwam dat leiden kon tot verbetering. Daarom, en zooals ze schryft, om my agitaties te besparen, deelde ze my 't voorstel harer vriendin niet mede voor 't kon worden aangenomen door de mogelykheid om myn zoontje mee te nemen. In den vry haastig geschreven brief, waarin ze my die zaak meldt, noemt ze den heer Potgieter als de persoon door wiens bemiddeling... och, ze schryft haastig en slordig zooals te begrypen is na veel spanning en verdriet en by de onrust van zoo'n onverwacht vertrek. Ik vertaalde ‘Potgieter’ in Huet, en 't schynt dat ik redelyk goed vertaald heb. (Mag ik u haar brief ter lezing aanbieden. Hy gaat hierby. Hy teekent de positie.)

Gy hebt de goedheid u naar myn doel, myn plannen te informeeren. Ik ben zoo arm dat ik inderdaad geen ander plan vormen kan dan 't zoeken naar een beetje loisir om aan 't werk te komen. Sedert lang leef ik letterlyk by den dag, ja dikwyls by 't uur. Ik kan my moeielyk zetten tot arbeid, daar ik gedurig in onzekerheid ben of ik morgen zal kunnen voortzetten wat ik vandaag aanving.

Ik pomp om boven water te blyven en stel dus geen koers. Ja, was ik zóóver!

Maar even erg of erger dan die vervelende

[p. 53]

zorg voor 't direct noodige, drukte my de toestand myner vrouw en kinderen. Neen, myn eigen nood was erger, want zie als ik een tydje zeker ware geweest van dak en voedsel, dan ware ook hun nood weldra verminderd. Hun nood was verdriet alleen, de myne verdriet en onmagt. Maar hoe dit zy, ik wachtte! 't Getal keeren, dat ik in Holland ben teleurgesteld is legio (te beginnen met de infernale knak die prof. Veth me gaf, door my zes maanden schuldenmakend te doen wachten op 't ‘adres aan de natie’, dat door hem geredigeerd was, maar nooit verscheen). Ik wachtte dan op dit, dan op dat, en raakte hoe langer hoe meer achteruit. Al had men zich van onderscheiden kanten 't consigne gegeven om my te smoren, 't kon niet beter aangelegd zyn.

Nu, myne vrouw moest vlugten uit Brussel.

[Kort na het verschynen van den ‘Max Havelaar’ was Tine, zooals de lezers dezer brieven kunnen weten, naar Brussel gaan wonen. Langzamerhand was zy daar in schulden gekomen, vooral de laatste tyd werd zeer moeielyk voor haar. Ik vind een paar brieven van haar, zonder datum wel is waar, maar die ik, wyl daarin sprake is van Mitkiewicz en van Nonnie's verjaardag, rangschik in Mei en Juni 1865.