Brieven. Deel 7. Multatuli-Busken Huet 1866

Aan den heer C. Busken Huet

I.

Waarde heer Huet! Ik heb een mooi uitgevoerd portret en zou er u gaarne een ex. van zenden. Maar zeg my of 't u aangenaam is? En geneer u niet om neen te zeggen s.v.p.

Hartelyk gegroet van

UED. Dw. Dienaar

Douwes Dekker.

Amsterdam

Kalverstraat 246

5 febr. 65

[By de dagteekening geeft multatuli hier ook zyn adres aan: Kalverstraat 246. In dat huis namelyk woonde de heer Meyer, die nog altyd de Ideen uitgaf ‘voor gezamenlyke rekening’. Hy had daar, Kalverstraat 246, zyn winkel, zyn uitgeverszaak, zyn woning, hy verhuurde daar kamers, en bovendien had hy daar een zolder, die niet gebruikt werd. Toen Dek nu eens onder zorgen gebukt by hem binnenliep ... hy had eenigen tyd in het Bible-hotel in de Warmoesstraat gelogeerd, maar de eigenaar had hem, omdat hy geen wyn aan tafel dronk en zyn kamer dus voordeeliger kon worden

[p. 27]

verhuurd, verzocht te vertrekken. ‘Of Dek nu de rekening dadelyk geheel afdeed, kwam er niet op aan, als hy maar vertrok!’ had de man gezegd... nu, toen Dek verdrietig daarover by Meyer binnenkwam, en een en ander vertelde, zonder eigenlyk op hulp te rekenen, zei deze:
- 't Is jammer dat ik je niet aan een verblyf kan helpen.
- Ja, zei Dek, kon ik maar op dien zolder van je slapen en had ik er maar een tafeltje, om aan te schryven, dan had ik althans geen zorg meer voor de logementsrekening.
Deze uiting kwam eenige leden van de Dageraad ter oore, zoo ik my niet vergis destyds een vereeniging van meest ongeletterde lieden, en waarvan Meyer toen lid of president was. multatuli had er een paar maal, zondags morgens, gesproken. Daar de vereeniging arm was, deed hy het zonder vergoeding. Het was dan telkens zeer vol, het publiek luisterde met vereering, en nooit was hy welsprekender dan tegenover die eenvoudige lieden, in wier midden hy gevoelde ‘dat zyn woorden op willigen bodem vielen.’
In het bestuur van die vereeniging was ook Huisman, en Christiaans, ik meen een timmerman. Toen deze en eenige andere goede menschen nu hoorden, dat multatuli wel op Meyer's zolder zou willen wonen, schoten zy als handwerkslieden met elkaar voor hun rekening een paar kamers van die zolder af, en die verwden ze, en plakten er papier op, en zoo maakten

[p. 28]

zy voor Dek een paar vriendelyke vertrekjes gereed. Meyer zette er de noodzakelykste meubels in: een tafel, een paar stoelen en een bed. Dek was den koning te ryk, dat hy een plaats had waar hy zou kunnen werken, en waar niemand hem om geld zou manen! Bovendien was hy ingenomen met het zolderkamertje. Het gonsde er van het menschengewoel beneden, maar dit hinderde hem niet, en eens zeide hy tot me vol animo voor zyn werk: ‘Niet waar, wat 'n eigenaardig denkbeeld hier te zitten boven al dat gewoel op myn zolderkamertje, en dan van hier uit myn Ideen in de wereld te strooien’.
Het portret, waarover het briefje spreekt, was een steendruk, vervaardigd naar een photographie, die in het laatst van 1864 door den heer Mitkiewicz te Brussel genomen was. multatuli had groote plannen met dit portret en zond de hier volgende circulaire, ik meen in Februari 1865 aan al de inteekenaars op de Ideen.]

Aan de lezers myner ideën

Weldra zal de Zegelwet worden afgeschaft. Ik wenste daarvan gebruik te maken, om, door het uitgeven van een Dagblad, meer algemeen ingang te verschaffen aan de denkbeelden welke, naar ik hoop, iets zullen bydragen tot genezing van 't ‘Contagium dat er heerst in onzen staat.’

Ik beroep my hieromtrent op wat ik schreef, en aantoonde, in den Havelaar, in de Minnebrieven, in den Vry-Arbeid, in de Ideën.

[p. 29]

Om een Dagblad optezetten, heb ik geld nodig en wel een aanzienlyke som. Het zou my onmogelyk zyn, in een dagelykse Courant te verdedigen wat ik voor waarheid houd, zonder zekere maat van onafhankelykheid, en die onafhankelykheid gaat verloren, als het finantiëel gedeelte van zodanige onderneming in handen is van geldschieters.

Zulke afhankelykheid is een der hoofdoorzaken waardoor onze Couranten zyn... zo-als ze zyn.

Dagelyks ontvang ik brieven van belangstellende personen, die my vragen op welke wyze men my blyken geven kan, hetzy van sympathie met myn moeielyk verleden, hetzy van belangstelling in myn persoon en tegenwoordigen arbeid, hetzy van deelneming in myn streven voor de toekomst.

Ziet-hier nu een antwoord op die vragen. Ik heb myn portret laten vervaardigen, en verzoek U dat te kopen tegen hogen prys. De som die ik zal nodig hebben om te geraken tot betrekkelyke onafhankelykheid, is groot; vooral daar ik sedert jaren gebukt ga onder allerlei moeielykheden, die niet kunnen worden weggenomen door myn aandeel in de opbrengst der Ideën, al is dan ook, voor Holland, de opgang van myn geschryf buitengewoon.

Ik zal elk Exemplaar myner portretten tekenen

[p. 30]

met een spreuk of 'n gezegde uit myn werken; wie dus ongaarne een te hogen prys betaalt voor myn afbeeldsel, betale die voor myn autograaf. Of liever, men beschouwe z'n uitgaaf als een bydrage tot de betrekkelyke onafhankelykheid, waartoe ik langs dezen weg geraken wil.

Wie, om een der genoemde redenen, een portret van my verlangt, wordt uitgenodigd, in postwissel of aangetekenden brief, tien of vyftig Gulden te zenden aan mynen Uitgever, de firma R.C. Meyer, Kalverstraat 246, Amsterdam.

Voor tien Gulden zal een steendruk-exemplaar worden gezonden; voor vyftig, een photografie, beiden goed uitgevoerd, (door Mitkiewicz te Brussel.)

Ik voel my verpligt hier uitdrukkelyk te verklaren, dat ik my niet kan verbinden tot het uitvoeren van myn plan, als ik daartoe niet word in-staat gesteld door vry algeméne deelname. Zonder volkomen onafhankelykheid - en wat rust! - kan ik geen Courant uitgeven. De welwillende bestellers van myn portret zouden in dat geval hun uitgaaf moeten beschouwen als een blyk van sympathie voor myn persoon, of van enige ingenomenheid met myn werk.

En - in verband met ontstentenis van behoorlyke wetten tegen namaak - ik verzoek ieder

[p. 31]

geen portretten van my te kopen waarop myn handschrift niet staat.

Duur?... Och, aan niemand kan deze zaak zo-veel kosten, als ze my kost!

multatuli.

[Maar zyn plan mislukte. Er werden weinig portretten besteld zoodat hy een groot aantal overhield, die hy gedeeltelyk reeds van spreuken uit zyn werken voorzien had.
Deze zaak was een bron van nieuw verdriet voor Dekker, ook omdat de wissels van Mitkiewicz, den man die in goed vertrouwen de portretten vervaardigd had, niet konden worden gehonoreerd.
Multatuli's stemming was bitter, en op 't eind van den II^den Ideën-Bundel blykt dit telkens. Zie hier twee brieven waarin hy die stemming beschryft.]