Brieven. Deel 6. Minnebrieven-tyd 1862-1863

I.

Aan Mevrouw Douwes Dekker, van Wynbergen.
Woensdag avond ½10.

Lieve hart! vol moed.

Je moet op dit oogenblik al myn telegram hebben ‘lettre à la poste, bientot davantage’ en als ge dezen ontvangt moet ge al hebben een brief met f 50. - voor eerst. Weldra meer.

En dan hoop ik dat je nooit meer verlegen zult zitten om een beetje geld.

Ziedaar myn lieve beste Tine, myn Tine, myn lieve engel, ik hoop ik hoop goede dagen voor u, en wy by elkaer. Hoe vind je? Zeg nu dat ik

[p. 12]

niet goed gewerkt heb. Ik had het zoo drok den laatsten tyd dat ik je niet eens kon schryven hoe en wat ik wurmde. Ik schreef alleen: houd je goed. Nu dat wist ik wel, maar toch was ik telkens bang, dat je verdrietig zou worden.

Van de Ideen zyn al vier vel af (en gedrukt), maar ik laat ze niet uitgeven voor ik gelezen heb. Zie de courant. Alles zal goed gaan.

Nu zal ik je ook die advertentie uitleggen. Ik had een brief van Fuhri waarin hy my dreigde etc. Je weet hoe zulke brieven my ongeschikt maken wat te doen. Ze beletten my te werken. Acht dagen lang had ik dien brief als een spook voor my, en ik kon niets doen. Toen redeneerde ik zoo: Wàt drukt my? Niet het tegenwoordig geldgebrek op zichzelf, want wat wy noodig hebben kan ik verdienen als ik kalm werken kan. Dit nu is me onmogelyk by zoo'n tiraillement, dat telkens weer komt. Maar als ik een jaar slyt in voortdurende agitatie van bitter lyden en tobben over spoken (dat zyn my zulke brieven) vraagt een ander: wat heb je dat jaar gedaan?

Ik moest iets radicaals doen om die spoken te verdryven. Erger dan ik nu myzelf bankroet verklaar, kan niet. Wie me nu weer dreigt, wys ik op die courant. En daarmee win ik kalmte om

[p. 13]

te werken. Dit is in ons belang en in 't belang van de crediteuren zelf.

Ik maak nu een brusque afscheiding tusschen oude schulden en oogenblikkelyk bestaan.

Voor 't laatste hoop ik te zorgen, dus beste beste kind, goede moed. Ik zal winnen. Dag beste lieve, kus de kinderen. Zeg alles aan den heer van Vloten. Nu zal ik ook de zaak met v. Lennep winnen. De Ideen zyn heerlyk gedrukt, een ware prachtuitgave. Het stormt inteekenaren. De Vry-Arbeid gaat zonder voorbeeld.

De Amsterdammer C^t. zegt dat ik gelyk heb met het woord verrot, en hy neemt het over. Ik zal winnen!

[Wat nu multatuli's eerste lezingen aangaat, Dr. Hendrik de Vries, die ze bywoonde, zegt daarvan in het Dageraadsnummer van 15 Maart 1887:
‘... Zyne eerste zes voordrachten werden aangekondigd. Iedereen was in spanning om Multatuli te zien en te hooren, iedereen had groote verwachting van hem. De eerste ryen plaatsen waren besproken door Notabelen van Amsterdam. Ik zag er raadsheeren, rechters, gemeenteraadsleden, leeraren van allerlei vakken en wat niet al, de zaal was verder vol.
Hy hield een schoone voordracht, die ook door zyn persoonlykheid indruk maakte.
Ik kan begrypen dat hy nog in Indie zynde dikwerf

[p. 14]

er in geslaagd is opstanden te dempen alleen door zyn taal en persoon.
In de pauze hoorde ik rondom my verschillende personen, en in myn oog daartoe bevoegde personen hem roemen op aangegeven gronden.
Multatuli besprak in het tweede gedeelte van zyne rede o.a. ook handelingen van den Gemeenteraad in afkeurenden zin, en zei ten slotte: weet ge wat die leden verdiend hadden.... (hy laat een oogenblik spanning) dat ze allen het venster waren uitgegooid.’
Het is jammer dat Dr. de Vries niet ook de motieven heeft vermeld die multatuli aan deze uitdrukking ongetwyfeld heeft doen voorafgaan. Ongemotiveerd sprak hy zóó niet. Dr. De Vries schreef het aan dezen brusquen uitval toe dat by een tweede voordracht de voorste ryen stoelen ledig bleven. ‘De briefjes er op vastgehecht droegen het vonnis door de eerste standen over multatuli uitgesproken,’ zegt hy.
Aanvankelyk wist multatuli zelf niet dat de stemming van zyn hoorders gedaald was. Wel bleek hem dit by latere voordrachten. Hy schreef:]