Brieven. Deel 5. Minnebrieven-tyd 1861

XXXVIII.

Vrydag morgen.

Lieve beste hart! Gister ontving ik uw brief van Woensdag. Je schryft heel lief over de kinderen, maar beste, hoe kom je er nu aan om grieven tegen my te hebben? Ik weet niet of 't plagen is of ernst, maar het hindert my wel. Je zou 't ook niet geschreven hebben als je wist wat ik te tobben heb. Als de menschen afgesproken waren my te sarren en te plagen kon 't niet anders wezen. Ik ben zenuwachtig en moe. 't Is waar dat Gunst 't niet kan helpen dat hy

[p. 132]

my niet zooals de afspraak was, aan geld heeft geholpen, maar het bouwen daarop heeft my veel kwaad gedaan. Ik zou na afloop der minnebrieven f 1500 ontvangen, ik had myn logement en nog vele andere dingen daarop uitgesteld. Ook zelfs de inhoud (en 't slot vooral) van de M.B. was daarop gebaseerd. Na de M.B. heb ik moeten wachten van dag tot dag. Telkens werd ik uitgesteld, maar altyd met de vaste toezegging dat het gaauw zou geschieden. Ik wachtte, wachtte, deed niets dan wachten. Ik verzuimde te denken aan andere maatregelen, deed intusschen niets. Nu eindelyk is er gebleken dat Gunst niet kan. De menschen die hem geld hadden toegezegd kunnen of willen niet. Intusschen is myn logement razend opgeloopen. Mynhardt heeft geld noodig. Ook aan andere kanten heb ik verbindtenissen moeten aangaan. Dat valt nu alles over my heen. 't Zou een heel werk wezen u telkens en gedurig al myn pogingen te beschryven, hoe ik dan gedurig wat hoop heb, en hoe die telkens wordt verydeld. Ik ben innig bedroefd. Ik wil naar huis, en kan niet. Ik zou wel het geld voor de reis kunnen krygen, maar wat zou uw en myn gevoel zyn als ik thuis kwam zonder geld, en dus den volgenden dag weer zou moeten vertrekken om daarvoor te zorgen. Bovendien ik heb (in

[p. 133]

't vertrouwen op Gunst) altyd aan Mynhardt gezegd dat ik Amst. niet zou verlaten voor ik betaalde. Myne rekening is nu f 530!

't Ergste is dat ik nu niet zooals myn plan was de M.B. kan vervolgen. Ik had gemeend wat rust te nemen by u, en dan my 4 of 6 maanden lang rustig aan 't werk te zetten. In plaats van rust om te werken heb ik al dien tyd niets gedaan dan tobben van dag tot dag. 't Is wel hard!

't Effect van de M.B. kan ik eigenlyk niet beoordeelen. Men durft niet. Vorder toch in godsnaam niet dat ik u alle de indrukken meedeel die ik daarvan ontvang. Je kunt zelf begrypen dat de menschen van de godsdienst kwaad zyn (van Straten ook). De andere durven niet. De Dageraad geeft een artikel (zoogenaamd gunstig) maar de schryver spreekt voor ⅞ gedeelte over heel iets anders dan over de minnebrieven. 't Leeskabinet zegt dat men 't er toch voor houden moet dat alles waar is wat ik zeg, want dat niemand my durft tegenspreken. De Midd. Courant heb je gelezen.

Maar dat is alles de zaak niet. Je dringt zoo aan op 't effect van de minnebrieven en daarom schryf ik je dat, maar de eigenlyke zaak is dat ik geld moet hebben. De minnebrieven moeten later effect doen.

[p. 134]

't Is weer een treurig teeken dat dat stuk uit de kaapsche Courant (Handels en Eff. blad) door geen enkele Courant is overgenomen, althans wat ik weet. 't Schynt de taktiek te zyn om te zwygen. Publiek doet me denken aan Jan als hy op de lippen byt.

Uw grieven en uw klagt dat je niets verdient, geld namelyk, doen me zeer. Je doet meer dan ik, en die zucht van uwe zyde om geld te verdienen klinkt my als een verwyt.

Ik doe wat ik kan, en naar ik geloof meer dan één mensch zou kunnen. Ik ben dood af. Blyf me dus in godsnaam weg met uwe grieven.

Ik heb heimwee naar huis en 't slaat me zoo in 't bedroefde dat ik er om schrei. Plaag en dring me dus niet. Je zegt zeker dat het gekheid is, - welnu, ik ben niet in een stemming voor gekheid.

Het groote publiek begrypt de minnebrieven niet. Voor een dag of vier was ik te dineren by een heer van Hall (een neef van den gew. minister die met eene freule Schimmelpennink v.d.O. getrouwd is) hy leeft met eene maitresse, eene duitsche. De oorzaak der invitatie was door den M.H., maar de minnebrieven had ze nog niet gelezen. Ik zond haar een exemplaar. Den volgenden dag kreeg ik een briefje, ('t is duitsch). Ik zend

[p. 135]

het u toch. Tracht het te lezen, dan zal je zien dat dit arme duitsche meisje, eene maitresse! de hoogte of strekking al dadelyk weer beter heeft begrepen dan dat gemeene triviale domme holl. publiek. Zy geeft een weerklank op het kruislied, zy voelt althans de diepe smart die zich daarin lucht geeft - en 't Leeskabinet, dat NB. voor my is, zegt dat er in de minnebrieven zulke aardige vertellingen voorkomen!

O, ik ben innig innig verdrietig!

Het stukje van dat Duitsche meisje is wat wild, wat schwärmerisch, maar 't toont in alle geval, dat zy de smart begrypt, en die stupide hollanders praten van aardige vertellingen.

Ik wou zoo graag dat je haar een briefje schreef. Maar voorschryven wil ik het je niet. Heb je na 't lezen van haar stukje niets in je gemoed om haar te schryven? Ik denk ja! Zy is heel gevoelig en gaat gebukt onder hare positie; een hartelyk woord van u ten bewyze dat ge hare sympathie voor u en my op prys stelt zou haar goed doen. Ik vind dat ze 't wel verdiend heeft. Zy dweept dan ook met u, dat trouwens algemeen de indruk van den M.H. en van de minnebrieven is. Overal vraagt men naar u! Maar ook dat is by sommigen huichelary. Het is om my te beschuldigen dat ik zoo'n lieve edele vrouw ongelukkig

[p. 136]

maak, dat heet, het is om een pretext te hebben om geen handen uittesteken! Ik heb geen woorden voor myne minachting van 't hollandsche volk, 't is vee!

Ik zou je wel willen helpen aan dat briefje voor dat meisje, maar ik ben moe.

Och myn beste Edu met zyn gekke praatjes. Ik ben zoo bedroefd als ik aan huis denk. Schryf me toch geen plagerige brieven. Als ik nu maar goed wist dat het gekheid was, maar ik geloof altyd dat er ernst achter zit. Je zegt toen had je my lief! Dat is niet lief van je.

Siet is lief en hartelyk. Van de week moet ze haar examen doen als hulponderwyzeres. Ik heb verzuimd u een brief van haar te zenden die al 10, 12 dagen by my ligt. Theodoor is kwaad dat men hem op zulk een lam school heeft gedaan. Hy schryft me dat het onderwys er slecht is en de omgang ellendig. Dat is nu alles voor myn zedelyk welzyn, schryft hy. O, die ouders.

Kus de beste lieve kinderen. Ik kan er niet aan denken. 't Is niet voor niet geweest dat ik zoo'n gedrukt gevoel had, toen ik ditmaal van huis ging, 't lag me op de leden dat het zoo lang zou duren. Ik weet niet hoe ik 't nog zoolang heb uitgehouden. Dag beste Tine, dag myn kind. Wees niet verdrietig dat ik niet altyd dadelyk

[p. 137]

schryf. 't Is me zoo hard je altyd te leur te stellen. Als ik wat goeds heb, schryf ik dadelyk, dat weet je wel.

Toen ik ditmaal van huis ging had ik zoo'n tegenzin om te vertrekken. Het scheen my op de leden te liggen dat het zoolang duren zou. Ik kwam in Rott^m. aan met weinig geld. Tehuis was ook niet veel. Welnu, de opgave is gedurig geweest u daar, en my hier staande te houden. Dat doel is met moeite gedurig bereikt, maar radicaal herstel heb ik nog niet kunnen bewerken. Dat ik zoo tegen 't vertrek opzag was zeker uit vrees voor 't vast vriezen, en dat is nu juist zoo gebeurd.

Enfin, ik heb altyd hoop, maar ik ben verdrietig dat ik u niet iets bepaalders kan schryven. 't Is zoo beroerd dat G. niet kan. Hy wil wel, maar daar hy zelf achteruit is, heeft hy geen crediet, - dat is de zaak.

[Deze brief aan Tine is de laatste waarin over de Minnebrieven gesproken wordt. Een kleine aanwyzing (het examen afnemen) doet my vermoeden dat hy in Oktober geschreven is.
Meer brieven, die ik met eenigen grond in dezen tyd zou kunnen rangschikken, heb ik niet. Ik gis dan ook, dat multatuli kort na den vorigen brief aan zyn verlangen om naar huis te gaan heeft kunnen voldoen.

[p. 138]

Zeker weten wy door zyn ‘Aan den Uitgever’, waarmede het eerste deel van ‘Vryen Arbeid in N.-Indie’ eindigt, dat hy den 11^den January 1862 te Brussel was.
Tot besluit van dit deel volgen nu de brieven die multatuli aangaande de uitgaaf van de Minnebrieven aan den uitgever van dit werk, den heer Gunst, schreef.]