Brieven. Deel 5. Minnebrieven-tyd 1861

VI.

Zondag morgen [3 Maart 1861].

Lieve hart. Ik hoop dat je gelyk met dezen of een post later f 25 zult ontvangen. Je begrypt dat ik meer zou zenden als ik kon. Houd je goed en moedig.

De zaken staan nu aldus:

De afspraak was dat van Hoevell en nog een paar by den minister zouden aandringen my pensioen te geven, en in dat geval natuurlyk met rappel over al den tyd sedert myn ontslag. De algemeene geest (onder de personen die ik daarover sprak) was dat dit gelukken zou. Verbeeld u nu hoe mooi dit wezen zou. Ik hadde een som in handen gekregen groot genoeg om die ellen-

[p. 35]

dige zaak van W. [Wageningen] aftedoen, dan van C [Cassel] en alles wat my zoo byzonder drukt. Vervolgens ware ik zeker geweest van 't dagelyksche, ik behoefde my daarover niet meer te bekommeren en ik zou eindelyk kalm aan 't werk kunnen graan.

Maar zoo als altyd, loopt dat nu weer tegen, niet door 't vervallen van de hoofdzaak, maar door uitstel. Gister na de zitting van de Kamer, hoor ik dat de ministers aftraden... en gister avond dat de Kamer ontbonden is! Daar zit ik nu weer! Alles staat stil en god weet hoe we 't nu weer uithouden tot er weer wat gedaan kan worden! Ik ben zeer bedroefd. Alles zaamgenomen ben ik er zeker van dat ik dat pensioen kryg, en 't idee dat ik my daardoor zou verlossen van dat spook van Wageningen dat my overal vervolgt, maakt my zoo gelukkig. Nu is dat alles weer uitgesteld, en ik moet weer aanhooren (of wat erger is bemerken) dat van Heeckeren, de Kerkhovens en de v.d. Huchts overal rondstrooyen dat ik een slecht mensch ben! Eergisteren was dit ook een bezwaar van een der personen die ik noodig had voor de pensioenzaak, maar by hem had het geen bezwaar omdat hy het ronduit zei, en ik er dus op antwoorden kon. Maar hoe doe ik met al de menschen die

[p. 36]

't my niet zeggen? Dat is vervloekt hard. Hoor eens, van de tantes zelve is 't toch ook ellendig, zich zoo tot werktuigen te hebben laten maken van v. Heeckeren. Zy zelve weten toch beter dan iemand dat ìk haar heb geholpen en niet v. Heeckeren, die haar even na bestond, en bovendien fortuin had. Ik stel je voor eens naar Wag. te schryven en haar ronduit te zeggen dat het zoo hard voor my is, dat het my in myn streven zoo benadeelt my overal te moeten verantwoorden op eene zoo gemeene beschuldiging. Vraag ronduit of ik dat aan haar verdiend heb? Of ik niet met eene largesse die zy nooit van iemand ondervonden, my haar lot heb aangetrokken? Of het rechtvaardig is dat ik beschuldigd word van afzettery! Dat is 't woord.

Ik word razend als ik daaraan denk.

Nu vooral! Ga eens na, de 2^de Kamer is ontbonden. Ik moet my kandidaat stellen, en verbeeld u eens welke houding dit geeft, dat ik, die sympathie noodig heb, my eerst moet verantwoorden op zoo'n triviale aanklagt? 't Is bitter.

Om u een bewys te geven hoe laag men afdaalt om my te benadeelen. ‘Ik was een ellendig wezen, want ik liet vrouw en kinderen gebrek lyden, en zelf leefde ik er goed van: ik dronk altyd de fynste wynen!’

[p. 37]

O, zeg niet, wees daar boven! Ja, ik zou daarboven zyn indien niet zulke praatjes my beletten my en ons te releveren. Ik heb altyd laster geminacht, maar die minachting verandert in diepe droefheid als die laster ons het brood uit den mond neemt.

Als het waar is dat de 2^de Kamer ontbonden is (en ik geloof het) clan zou ik nu moeten schryven, spreken, reizen - ik zou enthousiasme moeten opwekken... welnu, waar ik niet slaag is 't vanzelf mis, en zoodra er kwestie is van slagen komt de clique die my vervolgt en fluistert dat ik zoo'n slecht mensch ben. Men houdt van reactie, men schaamt zich over entrain, men wil niets liever dan een voorwendsel om terug te keeren tot de vroegere apathie, en ziedaar al m'n moeite weer in 't water! Of meer nog. Ik ben verder van 't doel dan vóór ik gesproken of geschreven had, want men wreekt zich over de ondergane deceptie, door my lager te stellen naar mate men my, quasi meegesleept, hooger gesteld had. Er is geen middelweg tusschen heel hoog en heel laag, en wie meent dat ik door my te verdedigen de stelling weer inneem die ik voor de beschuldiging had, bedriegt zich zeer. Op enthousiasme komt men niet terug, men is veel te bly er af te zyn, want geestdrift peseert. Als ik my verdedig

[p. 38]

en myn pleit win, win ik niets. Men zegt: zóó! maar komt niet terug tot de stemming die ik noodig had.

Bovendien verdediging is onmogelyk. Kan ik ieder meedeelen hoe de clique waartegen ik stryd, en wier animositeit zoo vreeselyk is opgewekt, belang heeft by myne vernedering? Kan ik ieder meedeelen hoe ik sedert jaren de eigenliefde heb moeten kwetsen van die omgeving? Kan ik het uitleggen hoe de tegenwoordige laster niets is dan revanche voor vroegere minderheid?

En al ware dat zoo niet. Op myn standpunt is eene verdediging op zoo lage vulgaire beschuldigingen reeds op zich zelve eene vernedering. Men is geslaagd in eene hoofdzaak die voor my fataal is, in dit namelyk: dat de kwestie verlegd wordt op een geheel verkeerd terrein. Ik sta een idee voor, een principe. Daarvoor geef ik myzelt en u en de kinderen. Op dit terrein ben ik onaantastbaar (en onaangetast). Wat doet men nu? Men laat die kwestie daar, en poseert de vraag: Is Havelaar een afzetter?

Zend dezen brief aan den heer van Vloten, want ik heb de laatste zydjes meer aan hem dan aan u geschreven.

Schryf aan de tantes. Provoceer een brief die er rond voor uitkomt hoe ik haar behandeld heb.

[p. 39]

Ik zou 't zelf wel doen, maar 't walgt my.

Nog iets. Die schepsels schreven altyd brieven van dankbetuiging, die ik nooit las. Zoek die eens op.

Kus de beste jongens, en schryf my veel over de kinderen.

Myn streven op 't oogenblik is een middel te zoeken om te leven tot die pensioenszaak in orde komt. Dan kan ik my vry man maken. De rest is gemakkelyk. De groote zaken zullen my ligt vallen, maar die kleine drukken my vreesselyk. Houd je dapper myn beste meid. Zóó kan 't niet blyven.

Myn bedoeling is volstrekt niet by den heer van Vloten terugtekeeren tot het vroeger standpunt, ik wensch alleen hem tot de overtuiging te brengen dat het niet goed is my te hebben overgelaten aan zulke tegenstanders. Als myne vrienden maar half zoo doorzettend waren als myne vyanden was ik klaar.

Ik hoor nu dat de Kamer nog niet ontbonden is maar dat de heer Rochussen belast zou zyn met de samenstelling van een nieuw ministerie.

C'est tout comme. Als Rochussen minister wordt, en vooral premier, dan moet de Kamer inrukken, dat kan niet anders.