Brieven. Deel 5. Minnebrieven-tyd 1861

[p. 40]

VII.

Vrydag.

Lieve beste hart! De reden dat ik je in verscheiden dagen niet geschreven heb is deze:

Verleden maandag avond schreef ik je een brief alleropgeruimdst er compleet alsof alles gewonnen was. Ik had daar reden toe. Maar voor ik dien op de post deed, bedacht ik dat het beter was nog een dag af te wachten. Dat heb ik gedaan. De zaak waarmee ik bezig was begon weer te traineren, en al wachtende ben ik nu bly dat ik je dien vrolyken brief niet verzonden heb, want het zou weer een teleurstelling geweest zyn. Ik kan je niet alles vertellen maar het komt hierop neer dat ik dien dag op eens besloten had my aan Rochussen aantesluiten (tegen de D.v. Twistsche clique) en daarin ben ik geslaagd dat R. my uitstekend heeft ontvangen. Dat was dus goed. Maar zie, geheel buiten myn zaak is dat nu weer in zooverre misgeloopen dat Roch. niet geslaagd is in 't samenstellen van een Kabinet, zoodat hy voor 't oogenblik uit de zaken is. Is dat nu niet vervloekt jammer?

Maar begryp my wel, over 't geheel staat alles goed. Ik zal myn best doen, en al slaagde ik nu niet, ik ben zeker dat R. weer aan 't roer komt,

[p. 41]

en hy zeide ronduit myn aanbod om hem te helpen tegen de zoogenaamde oppositie gaarne aan te nemen.

Houd je goed. Ik heb R. een paar dingen gezegd die hier in de hooge kringen circuleren als nieuws van den dag. Hy zei: ik ben nu door den Koning belast met het vormen van een nieuw ministerie, en moet nu negen menschen by elkaer zoeken...

Ik: Myn god hoe is 't mogelyk? negen menschen!!!

Hy zei ronduit dat hy myn démarche zeer apprecieerde; byv. hy nam myn kaartje op en zei: ‘Ik voel zeer goed de waarde uwer komst. Eduard... Douwes... Dekker... by Rochussen!!!’

Kortom, dat was alles perfect, ik voelde my by hem of ik thuis was. Maar nu is door allerlei lamme consideraties dat alles voor 't oogenblik gestremd.

Ik wilde dat hy de Kamer zou ontbinden, en als hy geslaagd was in 't samenstellen van een ministerie, zou hy 't gedaan hebben.

Hy zeide: ik erken fouten begaan te hebben. Ja, zei ik, u heeft veel fouten begaan, maar de fouten van een mensch, en Mr. van Twist heeft al de deugden van een stuk hout. Komiek he?

Dag engel, dag beste jongens. Ik verlang dol

[p. 42]

naar huis, maar ik wensch een goede tyding mee te brengen.

Heden schreef ik een briefje aan Rochussen:

Excellentie! Ik neem de vryheid Uwe Exe. te verzoeken my aan den nieuwen minister voortestellen tot secretaris-generaal.

Geen woord meer! Hoe vind je dat? Kort en bondig, nog al!

Nu is myne bedoeling niet zoozeer om dat te worden, als om by Roch. te constateeren dat ik op hem reken. Ik weet dat hy hiermee gevleid is. De vorige Secr. Generaal is minister geworden.

Roch. zei: de dames zyn gek op je. Hoe vind je dat? Zyn dochter van Zuylen kwam binnen (ik geloof expres) ja, zei hy - die ook!

[Den 14^den Maart 1861 trad een nieuw ministerie op. Mr. J. Loudon, tot op dat tydstip secretaris-generaal by het departement van Kolonien, werd toen minister.
De heer Rochussen voldeed aan multatuli's verzoek, en Dek, voorzien van een brief van aanbeveling van den oud-Gouverneur-generaal, begaf zich tot den heer Loudon.
Maar deze legde hem uit dat de heer Feith, ambtenaar by het ministerie, recht had op de vacante plaats. Reeds zoo dikwyls waren er vreemden ingeschoven als secretaris-generaal, dat was hard voor de ambtenaren van 't ministerie. Den referendaris Feith was

[p. 43]

deze bevordering nu ditmaal zoo zeker beloofd, men kon hem niet weer voor het hoofd stooten...
Multatuli erkende al deze gronden volmondig. Dit blykt onder anderen uit volgend fragment van een brief aan den heer S.E.W. Roorda van Eysinga, van 3 Jan. 1871].

‘Loudon bood me eens...

Neen, om dit goed te vertellen hoort er by dat hy van Secr. Generaal, Minister worden zou. Ik had hem gevraagd of hy my voor Secr. Generaal wou hebben. Er bestonden inderdaad billyke redenen om daarin niet te treden. Die vernemende zeide ik dat hy in zyn regt was (serieus). En om my te troosten voegde hy er by: maar laat u dit niet te veel spyten. Geloof me, ge zyt voor die betrekking...

de betrekking die hy, Loudon met eere bekleed had, en die hy verliet om minister te worden...

die betrekking is eene aaneenschakeling van nietigheden, waarmede gy u niet zoudt kunnen vereenigen...

Welnu, op den oogenblik dát hy dit erkende bood hy my toen ik vertelde dat ik geen brood had...

‘Ge hebt geschreven geen christen te zyn, zeide hy. Welnu ik ben wel een christen, en daarom’...

[p. 44]

En waarachtig hy bood my de traditionele 25 gl. aan!

[Zoo staat het kortweg in dien brief. De juiste toedracht was aldus.
Dek erkende de rechten van den heer Feith:
- Zeker, zoo'n trouw ambtenaar mocht niet weer teleur gesteld worden, al was het dan ook hard voor hem, Dek. Want dit was waar, hy had het bitter moeielyk...
- Is 't zóó erg? vroeg de heer Loudon.
- Myn gezin lydt gebrek...
Daar stond Zyn Excellentie op, en frommelde wat in een laadje van zyn bureau. Hy plaatste de boven vermelde frase over christelykheid, en overhandigde multatuli een enveloppe.
Door nood geperst nam deze het aan. Hy borg de enveloppe in zyn zakportefeuille.
Buiten gekomen, dacht hy: Nu eerst wisselen, en dan een deel naar huis zenden. Hy liet zich een wisselkantoor aanwyzen. Daar gekomen haalde hy zyn portefeuille voor den dag en vond in de enveloppe... een bankbillet van vyf en twintig gulden!
Later heeft hy met een zeer beleefden brief van dankbetuiging voor het leenen een dergelyk bankbillet aan den heer Loudon teruggezonden.
Op dit oogenblik was hy genoodzaakt het te behouden.
Dit voorval verhalend voegde hy er eens verontschuldigend by: Loudon zou het ook niet begrepen hebben

[p. 45]

als ik hem zyn geld teruggezonden had. Zyn bedoeling was niet kwaad... hy was alleen maar onnoozel en klein.
Ziehier nu het briefje, waarby hy, naar ik voor zeker aanneem, diezelfde 25 gulden aan Tine zond.]