Brieven. Deel 5. Minnebrieven-tyd 1861

II.

Maandag middag. [18 Febr. 1861.]

Beste Tine. Ik heb het stuk van van der Hoeven. Ik heb my bedrogen door het van gelyk gehalte te achten als dat van Lion. 't Is integendeel met veel talent geschreven. Hy vergist zich hier en daar, maar het is niet zoo als dat van Lion, beneden beantwoording. Ik zal 't u zenden zoodra ik een 2^de exemplaar heb. Zend dan na lek-

[p. 19]

tuur een en ander dadelyk naar den Heer v. Vloten Het doet my pleizier dat het stuk zoodanig geschreven is dat ik zonder my te compromitteren (als schryver) het weerleggen kan. Maar hoe het zy, noch 't Bat. Handelsbl. noch Lion hebben aanleiding kunnen geven tot het afzien van de poging om my door dat ellendige geld weer tot fatsoenlyk man te maken. Dat blyft altyd onverantwoordelyk.

Er is in 't stuk van van der Hoeven veel wat ik toestem, en dat zal ik ronduit zeggen.

Hy verwyt my voornaamlyk hoogmoed, en daarin heeft hy waarschynlyk regt; ik ben zeer hoogmoedig.

Maar hoogmoed is geen reden om my te laten leven als een bedelaar.

Ik ben zeer hoogmoedig, maar v.d.H. had, om my van hoogmoed te genezen, zyn artikel niet moeten schryven, want na het lezen daarvan ben ik nog veel hoogmoediger geworden. Je zult zien. Dag beste Tine, dag kind, houd je maar goed.

Ik loop uit om dubbele exx. dan zend ik ze terstond. Deel my mede wat de heer van VI. zegt na die dingen gelezen te hebben. Ik denk hy zal dan wel by u komen, maar zeg als 't te pas komt dat er geen kwestie meer mag zyn van

[p. 20]

finantiele hulp. Misschien houd ik een lezing of zoo iets voor geld.

Het artikel over dr. Bensen begryp ik niet regt. Ik heb Bensen niets verweten. Integendeel.

[Dr. Bensen was de geneesheer die den voorganger van multatuli te Lebak, den assistent-resident Carolus (Slotering) gedurende zyn laatste ziekte behandeld had. Zie verder hierover blz. 22 van dit deel].

En dat de ziekte van Carolus anders was dan de weduwe my vertelde, doet niet ter zake. Zeker is het dat er in Lebak sprake was van vergiftiging en dat de controleur er bang voor was, 't geen hy my op schrift verklaard heeft.

Dag beste meid. Kus de kleine kerels. Ik zend de couranten aan den heer van Vloten. Vraag er om.

[Onder een verzameling oude dagbladen vind ik een Bataviaasch Handelsblad van 29 Oktober en een van 14 November 1860, waarin een uitvoerig artikel voorkomt getiteld: ‘multatull's grieven’ en geteekend met een H., klaarblykelyk het stuk waarover hier gesproken is. Het is te lang om het hier intelasschen. In datzelfde nummer van 29 Okt. komt een artikel voor over de bezoldiging der inlandsche hoofden; insgelyks onderteekend H. In multatuli's handschrift is in de marge onder dit stuk geschreven:]

Is dit heele artikel niet het Q.E.D. van den Max Havelaar?

[p. 21]

[Bovendien zyn door Dek de volgende woorden met een potloodschrap op de marge gemerkt:
‘En wat was het gevolg?
De residenten ontvingen een geheime aanschryving, waarby hun verboden werd de regering langer op dit feit te wyzen. Tegen die hatelyke waarheid welke men niet tegenspreken of uit den weg redeneren konde, werd het laatste redmiddel gebezigd dat aan het despotisme ten dienste staat: men gelastte haar te zwygen. Maar gelyk de aarde draait niettegenstaande de pynbank Galilei tot den beroemden meineed van haar stilstaan dwong, even zeker is het - of residenten al dan niet het schryven - dat de knevelary der javasche bevolking door haar hoofden een element uitmaakt van ons beheer, en als voorgeschreven wordt door de eischen van het batig slot.
Hieruit vloeit noodwendig voort dat zy in den regel niet gestraft worden kan’... enz.]