Brieven. Deel 4. De Havelaar verschenen 1860

XXXII.

Vrydag morgen.
(poststempel: Amsterdam 3 Aug. 1860.)

Lieve beste Tine! Dat ik u in verscheiden dagen niet schreef is omdat ik dol van verdriet was u geen geld te kunnen zenden. Je zegt het is ‘horrible’ by het ontvangen van een brief van my het eerst te moeten zien of er geld in is! Ja, maar dat is uwe schuld niet; het is niet horrible van ùw hart, maar horrible van de omstandigheden. Ik had hetzelfde gevoel toen je op de Buthe was en ik te Brussel, waar ik ook zoo vaak een geindigneerd gevoel had dat ik by het openen uwer brieven naar geld zocht.

Ik heb veel om u geleden. Ik heb aan Jan geschreven, en volgens een van morgen ontvangen

[p. 98]

briefje heeft hy u f 20 gezonden! Ik schreef hem dat je geen duit in huis hadt.

Lieve hart, vorder niet dat ik precies alles schryf hoe de zaken staan.

De Gids (vervolg) van Veth is goed. Eigenlyk is en staat alles goed, behalve het dagelyksche, de existentie, en dat is voor het oogenblik de hoofdzaak.

Wat die hoofdzaak aangaat schreef ik u: ‘er broeit iets.’ Dat is ook zoo. Maar dat broeyen duurt te lang naar onze behoefte.

Die Halberstadt mag wezen wie hy wil, hy is werkzaam in zyne sympathie en hy zou als hy de macht had hemel en aarde in beweging brengen. Gisteren was hy hier en was verwonderd dat ik nog niets uit den Haag gehoord had, want hy was degeen die my vroeger gezegd had dat dáár wat op til was. Natuurlyk vraagde ik: wat? En de zaak schynt hierop neer te komen dat sommigen (Bekking schynt er by te wezen en ook van Soest, de hoofdredacteur van den Indiër) van plan waren de handen in een te steken, om my in staat te stellen met u in den Haag te wonen.

Wat daarvan nu komen kan weet ik niet. Je begrypt dat ik (die 't nog niet eens weten mag) niet op spoed kan aandringen. Ook moet ik daarlaten waarom men eene zoo vreemde wyze

[p. 99]

kiest om my te helpen? Want de eenvoudige hulp was my over de post naamloos eenige bankbriefjes van f 1000 te zenden. Wat beteekent die voorzienigheid, dat bestuur, dat uitkiezen van myn verblyf, dat zamenzyn met u? enz.

Waarom, met één woord, van eene zoo eenvoudige zaak als hulp, eene ingewikkelde zaak gemaakt van directie.

Ik zelf wil in den Haag zyn, ikzelf wensch u en de kinderen by my te hebben (en nog niet eens altyd) hoe komt het echter op in de hersens van die menschen om my als het ware een verblyf aantewyzen? De zaak komt weer als altyd daarop neer dat men geen hulp verleent dan ten koste van onafhankelykheid. Ik hoorde H. zelfs spreken over het plan om een gemeubleerd bovenhuis te huren.

Hoe indelikaat! Juist omdat het zoo lief klinkt. Men huurt eene woning en ik heb er maar intetrekken: men zal my misschien nog bovendien een kredietbriefje geven op een restaurateur... En misschien turflootjes!

Dat men my niet helpt begryp ik, maar dat zy die beweeren sympathie te voelen, en erkennen die sympathie anders te moeten uiten dan in woorden, daaraan zulke vernederende voorwaarden schynen te willen verbinden, vind ik schande:

[p. 100]

Ik zeg schynen, want zie, ik weet nog niets bepaalds. Ik weet alleen dat er wat broeit, en wacht de bepaalde zaak af om difinitief daarover te oordeelen. Dat oordeel zal helaas voor een groot gedeelte afhankelyk wezen van uwe en myne oogenblikkelyke positie. Gy, de kinderen, en ik ook, moeten wonen, eten, enz, maar nog eens: is het niet indelikaat de te verleenen hulp zoo te verbinden aan baasspelery?

Stel u nu eens voor dat het u onaangenaam was op ééne plaats te wonen met Henriette? Of dat ik liever alleen woonde om te werken, of dat het klimaat van den Haag ons voor de kinderen niet beviel? Kortom, waarom zoo 'n gecompliceerd plan in plaats van eenvoudige geldelyke hulp?

Nog iets. Ik zou (en dat zal ik ook doen) in den Haag het ministerie aantasten. Stel nu dat er onder de deelhebbers van de hulp menschen zyn die over eenige zaak anders denken dan ik, of die er in betrokken zyn op eene wyze die hun belang in stryd doet zyn met myne denkbeelden, hoe mal is dan die verhouding. Denk maar eens aan Bekking, vrye arbeid, tabakskontraktanten, enz. Dat de menschen dit niet inzien is verschrikkelyk.

‘O, zeide Halberstadt, gy blyft geheel onafhankelyk!’ Ja, het spreekt vanzelf dat ze geen

[p. 101]

conditie zullen maken van afhankelykheid, ze zullen niet bepalen: als prys voor de hulp die wy u bieden, moet je doen, zeggen, laten wat wy willen! Neen, zoo iets zegt men niet; ik wil zelfs aannemen dat men het niet denkt. Maar zal de voor my zoo noodige onaf hankelykheid daarom werkelyk bestaan? Ik twyfel er aan.

En zelfs in 't dagelyksch leven, ik zal verlegen wezen met een nieuwen rok, en al denkt men by het zien daarvan niet: je hadt best nog wat met dat oude jasje kunnen loopen! dan zal ik toch vreezen of meenen dat men 't denkt, en dat is genoeg om my te geneeren.

Maar ik schreeuw en klaag nu voor ik geslagen word. Wie weet hoe mooi het plan is dat ik nu met smart wacht. Zoodra ik iets weet schryf ik u. Kus de beste lieve kinderen. Dag beste Eef, dag kind.

Ik heb het goed. Men is in dit logement by voortduring zeer beleefd. Bekommer u dus niet over my. Dag kinderen!