Brieven. Deel 3. Het ontstaan van den Max Havelaar 1859

XXII.

Brussel, 20 November 1859
's avonds.

Waarde Jan! Hartelyk dank voor de f 50 die ik van avond rigtig ontvangen heb.

Uwe vraag omtrent Rochussen bragt my in groote spanning, vooral na de pleizierige recensie van den Heer v.L., want nu die recensie my hoop geeft te slagen als schryver, iets waarin ik zooveel schik hebben zou, valt het my hard juist nu een geheel anderen weg uittegaan. Had ik

[p. 148]

geene schulden dan was ik liever schryver dan raad van Indie, maar zooals de zaken staan moet ik om den wille van het geld, eene betrekking in Indie voortrekken.

Ik heb uw brief half zeven ontvangen, het is nu tien uur, al dien tyd heb ik nagedacht. De slotsom is: ja Rochussen.

Doch als ik zeg dat ik eene betrekking moet voortrekken volgt hieruit dat het dan ook wezen moet op eene wyze die dat voortrekken wettigt, en die my 1^o in staat stelt myne schulden aftedoen, en 2^o die in my een principe kroont.

Misschien dat R. daartoe te bewegen is, niet om mynentwil, maar om D.v.T. te plagen, met wien hy niet zeer wel is. Zyn certificaat van regtschapenheid (in de zaak van Bandjer-m.) was waarschynlyk ironie, want hy houdt D.v.T. voor een Droogstoppel.

Dringendste schuldeischers zyn Fuhri, de Hart en Cassel. Maar ik stel u voor dat op het oogenblik te laten rusten, daar er nu eene krisis is. De hoofdzaak is dat gy, als ge kunt, my in staat stelt hier aftewachten of er van het ministerie iets te verkrygen is. Ik zal hier op ult^o te betalen hebben ik geloof 350 fr. Daar ik geen akkoord heb kunnen maken per maand, omdat ik niet betalen kon. Doch ik heb kleeren noodig. Ik

[p. 149]

geloof dat R. wel te bewegen zou zyn om my te herstellen.

Doch nu eene opmerking, en ga die s.v.p. eens goed na. Na de opinie van v.L. moet ik myn boek op prys stellen, en tevens de mogelykheid dat ik meer kan schryven, en dus slagen in die carrière. Ik bezit dus een soort van kapitaal. Dat kapitaal is grooter dan het wezen zoude wanneer ik niet de Indische historie achter my had, die my (laat nu daar of het ten regte of ten onregte is) een martelaar maakt, een apostel, een soort van 'O Connell. Dat alles zou ik opofferen als ik eene betrekking aannam. Dus moet men my geen halfheden bieden.

Als ik hersteld word op eene wyze dat ik myne schulden niet betalen kan, en zóó dat ik niet volkomen gerehabiliteerd word, geef ik verreweg de voorkeur aan schryven, want dan kan ik ook wel myne schulden niet betalen (zoodanige reussite is onmogelyk in Holland) maar dan zal ik, en dan kan ik voor de rehabilitatie zorgen. Myn Max Havelaar is een begin daartoe. Als ambtenaar met schulden blyf ik inwendig gedrukt, en uitwendig onteerd. Als schryver zou ik zorgen dat men my hoog stelt ook al zat ik gevangen voor schuld.

Begryp je goed, dat als ik van het ministerie

[p. 150]

veel vorder dit niet is uit koopmansgeest, maar omdat ik zoo doen moet?

Byv. ik moet de Ned. leeuw hebben, want als ik schryf zou ik my zelf een orde geven die meer beduidt.

Beoordeel myne positie niet naar den graad myner geldverlegenheid. Als ik een jaar my kon bewegen in den Haag - en zonder bekrompenheid want dat lamt my - dan geloof ik dat ik G.G. zou kunnen worden. Daarvan is nu geen sprake, doch alleen omdat ik my niet bewegen kan.

Och ik wilde zoo gaarne schryver zyn, als 't niet om dat vervloekte geld was!