Brieven. Deel 3. Het ontstaan van den Max Havelaar 1859

[p. 145]

XXI.

Zondag avond.
(Brussel, 20 Nov. 1850)

Beste Eef, Och vergeef me maar dat ik zoo op je geknord heb, maar ik was woedend.

Ik heb goede tyding, en ik gis dat gy ook wel iets goeds van Jan zult gehoord hebben. Ik denk namelyk dat hy u wel het oordeel van van Lennep over Max zal hebben meegedeeld. Dat is al heel gunstig. Hy (v.L.) heeft aan v. Hasselt geschreven:

‘In weerwil van de bleeke inkt, klein schrift, donkere lucht en toenemende verzwakking van myne oogen, heb ik het boek verslonden, ‘pectus est quod disertos facit’ en ‘facit indignatio verbum’ worden ook hier bewaarheid.

‘'t Is een meesterstuk, met zyn gebreken, of neen: de gebreken waarover ik klagen zou, zoo 't een gewonen roman gold, geven in dit werk juist iets meer eigenaardigs, meer verrassends, meer schokkends aan 't verhaal. 't Is bl...... mooi, ik weet het niet anders uittedrukken.’

Hoe vind je dat? Ik moet je zeggen dat ik geen flinker, ja niet zoo flinken lof had durven hopen, bl...... mooi is characteristiek. Dat bl...... komt zoo uit de ziel, vind je niet?

[p. 146]

Maar nu ben ik in grooten tweestryd wat ik doen moet. Jan namelyk zendt my f 50, en stelt voor het boek aan Rochussen te vertoonen. Van Lennep zegt: ik moet zoo dwaas niet zyn het voor niet aan een boekverkooper te geven. Hy maakt zich sterk een prys te bedingen. Nu moet ik kiezen tusschen schryven in Holland of eene betrekking in Indie.

Zooals de zaken nu staan houd ik het er voor dat ik slaag in wat ik ook kies.

Maar ik ben in vreesselyken tweestryd.

Jan vraagt antwoord met ommegaande en ik kàn van avond niet antwoorden. Ik wilde u zoo gaarne spreken. De schulden jagen my naar Indie, de kinderen houden my in Europa. Je begrypt de spanning.

[De bedoeling is: de begeerte onze schulden te kunnen afbetalen zou me naar Indie jagen, daar dat financieel voordeeliger is, maar voor de gezondheid en de opvoeding der kinderen zou ik liever in Europa blyven.]

Ik heb nagedacht. Ik hel over naar Rochussen, doch conditien.

1	Resident op Java. Speciaal Passaroeang om myn schulden te betalen.
2	Herstel van diensttyd, voor 't pensioen.
3	Een ruim voorschot.

[p. 147]

4	Ned. Leeuw.

Doch ik zal deze conditien niet zeggen, eerst wil ik zien wat hy biedt.

Ik zal Jan schryven, heden avond nog.

Kus kleinen Max en Nonnie.

Je zult zien dat myn boek ons er boven op helpt.

Maar ik neem geen halfheid aan. Dan schryf ik liever. Als v.L. van myn eerste werk zegt: ‘bl...... mooi’ en ‘meesterstuk’ dan verbeeld ik my toch dat ik slagen zou vooral wanneer ik schryf onder gunstiger omstandigheden.

[Hier volgt de brief aan den heer J. Douwes Dekker, waarvan boven melding is gemaakt.]