Brieven. Deel 3. Het ontstaan van den Max Havelaar 1859

[p. 143]

XX.

Brussel, Vrydag avond.
(postmerk 18 Nov. 1859).

Lieve Tine, ik heb van morgen vroeg uw briefje ontvangen van woensdag morgen.

Men heeft my niet weer om geld gevraagd, ik zal nog wachten zoolang het kan.

Sedert zes dagen doe ik niets dan op en neer loopen in myne kamer, en als het donker is ga ik uit.

Ik had niet verwacht dat Jan met myn boek ingenomen zou wezen, maar als hy er ingenomen mee was, had ik van u verwacht dat gy dan uit u zelve gevraagd zoudt hebben of hy het kon verantwoorden my over te laten aan de genade van een logementhouder?

Doch soedah! Ge zegt toch hem niet à coeur ouvert te durven spreken. Wat helpt het dan of ik u iets schryf?

Ge zegt bovendien dat ge doen wilt wat u behaagt. Commensalen houden? Gy hebt geen tyd om behoorlyk aan my te schryven, hoe wilt gy dan iets anders doen? Doch nog eens, gy stoort u niet aan wat ik u zeg.

Ik had u willen zeggen om noch met B. noch met zyne vrouw één woord te spreken, en uwe kamer te houden. Doch 't zou me niet veel helpen.

[p. 144]

Ik zal my staande houden zoolang ik kan.

Ik ben boos op u. Gy trekt party tot zelfs voor dien gemeenen van der Hucht, en voor my durft gy niet te spreken.

Kus myne lieve kinderen. Als de post weg moet of als ge hoofdpyn hebt kunt gy gerust uw geschryf houden. Moet ik u dat nog eens zeggen?

Ik begryp best dat Jan die Geloofsbelydenis niet mooi vindt!

Als gy niet tegen Jan durft spreken, zwyg dan, maar wawel niet met hem mee... doch je geeft er niet om wat ik zeg!

[Deze brief is zeer kenschetsend. In multatuli's boek vroeg Havelaar aan Tine: ‘Kan jy zand eten? Vervloekt!’ Zulk een vloek is ook deze brief.
Bovendien in de eerste regels beschryft hy, al is 't met weinig woorden, den onduldbaren toestand waarin hy zich bevond. ‘Sedert zes dagen doe ik niets dan op en neer loopen in myn kamer.’ En met welke gedachten, met welke smart, met welke angst in 't hart...... dit kunnen thans allen weten, die deze brieven gelezen hebben, en dus op de hoogte der omstandigheden zyn.
Eveneens geheel in overeenstemming met multatuli's wezen, is de volgende brief. Het minste schyntje van hoop toch, het kleinste lichtje aan den donkeren horizon, was menigmaal voldoende om zyn stemming geheel te doen omslaan].