Brieven. Deel 3. Het ontstaan van den Max Havelaar 1859

[p. 117]

XIV.

Zaturdag avond 29 October.

Lieve beste. Ik ben zoo bedroefd dat ik u gister zulk een verdrietigen brief heb geschreven en u zoo beknord heb, daarom schryf ik weer van avond. Ik had het gister al willen doen, maar ik had geen geld om te frankeeren en daarom durfde ik niet zoo spoedig op elkander te schryven. Ik heb nu geld gevraagd, en men heeft my tien franken gegeven. Het doet my zoo innig leed dat die brief van gister verzonden is. Het zal u zooveel verdriet doen. Ik dacht er ook aan dat gy misschien dikwyls niet schryven kondet om pyn in den rug, en dan doet het my leed dat ik u daarover beknord heb. Trek het u toch maar niet aan.

Ik was en ben nog zeer verdrietig over Cassel, en daarby bekommerd over het drukloon van myn boek. Ik ben altyd overtuigd dat àls ik het gedrukt kreeg, dat het opgang maken moet. Ja ik geloof dat men (al is men tegen myn geest en myn ideen) zeggen zal dat er schoonheden in voorkomen, en dat het zoo origineel is. Er is eene geschiedenis in van een inlandsche jongen, die my zoo schoon voorkomt dat ik zelf van morgen er tranen by in de oogen had. Want

[p. 118]

daar ik zoo snel gewerkt heb was ik het vergeten, en by het overschryven was het my als nieuw. Het zou my zeer verwonderen als men die passages niet overdrukte in tydschriften als iets uitstekends, zoowel van inhoud als beschryving; en myn boek moet opgang maken al was het alleen daarom. Het is zeer eenvoudig. Ja zelfs is er kunst in de eenvoudigheid van dat verhaal, en zoo iets staat tegenover al de scherpte die er in het boek heerscht. Heb je nog Lysterman niet gezien? Op welken datum verschynt de Dageraad? Dat is ook heel eenvoudig. Ik geloof zeker dat ze het plaatsen zullen, het is maar 20, 30 regels lang.

Morgen komt de Vries. Ik ben zoo benieuwd. Als hy wat veranderd wil hebben zal ik het doen. Van Hasselt zeide dat de V. my spreken wilde in het belang van de goede réussite van het stuk, en in het belang van den auteur. Ik zal doen wat hy wil.

A propos vraag eens aan Louize of zy weet wat kemoekoe's zyn. Ik heb noodig dat te weten.

Maar beste lieve, ik zal nog verscheidene dagen noodig hebben voor ik myn boek zenden kan, want ik wil het naauwkeurig nazien. Eigenlyk behoorde ik tyd te hebben om het een maand te laten liggen, en het dàn te corrigeeren, maar dat kan nu niet. Als Jan zoo iets begreep zou

[p. 119]

hy my zeker in staat stellen om zoolang te leven, maar ik zie geen kans hem dat aan het verstand te brengen. Ik ben op het oogenblik stomp en zou byv. vaader schryven zonder het te zien. Het is wel jammer.

Ik voor my geloof toch dat ik myn boek aan u (en dus aan Jan) zenden moet. Misschien dat het lezen daarvan hem wat opwekt. Ook zou het my werkelyk interessant wezen, als gy my al de indrukken kondet mededeelen die het op hem maakt. Ik zeg al de indrukken, want het is geen boek waarvan men één indruk heeft. Het is zoo verschillend, zoo bont dat de indruk telkens verwisselt. De recensien in de tydschriften zullen lang wezen, want niemand kan in weinig woorden een oordeel zeggen over zooveel verschillende bestanddeelen, en tòch is het één geheel. Als het gedrukt wordt en niet aan den koning gezonden, is het mogelyk dat ik het eerst aan van Hasselt zend (na u meen ik) om het aan van Lennep te toonen. Van Hasselt weet dat ik het schryf, hy zegt dat hy de verschyning met belangstelling te gemoet ziet.

Ik geloof dat myn boek ons redden zal. De vraag is maar hoe ik het zoolang uithoud, want dat drukken etc. duurt lang.

Ik denk dat ik myn manuscript zelf zal innaaien, maar ik moet nog wat noten er by schryven. Ik

[p. 120]

zal het u dan zenden zoo gaauw ik kan. Ik schryf u nu alleen omdat gy niet al te verdrietig zoudt zyn over myn geknor van gister. Ik was zoo bitter verdrietig. In myn boek knor ik ook op je, maar er staat by dat je er niets om geeft, want dat je wel weet hoe ik het meen.

Dag beste Tine, kus de kleine pierewieten. Och, ik verlang zoo.

Ik ga van avond eens de deur uit na negen uur. Tot zoolang schryf ik. Ik ben in vele dagen niet op straat geweest, maar nu ik zooveel geld heb, ga ik voor een halve franc in een café chantant, waar zeer mooi gezongen wordt, dag beste Tine.

Vergeet niet dat duitsche versje, en ook niet wat kamoekoe's of kemoekoe's zyn?