Brieven. Deel 2. Vervolg eerste periode 1846-1859

LIV.

Bandong, 5 November '56.

Lieve beste Tine! Zondag tegen den avond ben ik reeds hier aangekomen, en hoezeer juist die avond de post vertrok heb ik niet geschreven omdat ik natuurlyk nog niets wist.

's Avonds ontving ik een briefje van den heer van Son die my te logeeren vroeg. Dat was nu heel goed, maar de zaak is nog geheel onbeslist, helaas!

Hy is een aardige innemende jongen en prettig in den omgang, maar dat helpt my weinig. Ik zeide hem dat ieder my gezegd had dat de zaak te duur was. Dit is waar of niet waar, al naar men het neemt. Voor de inkomsten is het goedkoop, want de winst is zeer groot, dat heb ik

[p. 199]

gezien, maar het is te duur voor de oprigting, want ieder die over f 20.000 kan disponeeren kan dunkt my, dezelfde zaak opzetten! Dit neemt niet weg dat ik zeer graag de zaak voor f 70.000 nam. Maar nu begon hy in eens te zeggen dat het nog in het geheel niet zeker was of hy het verkoopen wilde, want dat dit afhing van omstandigheden; dat hy zich eerst op N.J. zou decideeren, enz., zoodat hy het wou tourneeren of ik eigenlyk maar gekomen was om een toertje in de binnenlanden te maken. Hy beweerde dat hy dit dadelyk gezegd had, hetgeen niet waar is. Wel heeft hy gezegd aan B. en ook aan my, dat hy in allen gevalle de overgave eerstop 1^o. 1857 zou laten plaats hebben, maar dat hy het wou verkoopen was stellig.

Ik houd het er voor dat hier praatjes achterschuilen. God weet of myne vrienden en familie hem niet voor my hebben gewaarschuwd, het zou bitter hard wezen.

Nu hy het air aanneemt van misschien niet te willen verkoopen kan ik ook geen voorslagen doen, want hy zegt telkens: ik weet nog niet of ik er toe overga, ik moet my nog bedenken etc. Zoodat, hoe het loopt, klaar kom ik nu niet. En by uitstel van decisie komt die gevreesde 1^o. December.

[p. 200]

Het is jammer dat hy niet tot eene decisie te bewegen is, want ik vind de zaak heel lief gelegen en pleizierig om te behandelen. Het is doodeenvoudig. De landstreek is allerliefst en het huis ook heel aangenaam (hoezeer, geloof ik, ligt en digt gebouwd). Ik kan bedroefd wezen als ik denk hoe prettig gy hier zoudt wonen. Wy zouden hier zoo ongegeneerd en eenvoudig kunnen leven. Alles is nu zeer moeyelyk. Als het met van Son afgesprongen wras, moest ik in godsnaam naar wat anders uitzien, maar nu wil ik de zaak met hem niet brusqueeren en kom toch tot geen resultaat. Ik zou u zoo gaarne eindelyk eens iets goeds willen schryven, maar ik vrees er nu voor want hy doet net of hy niet aan verkoopen of verhuren denkt. Ik geloof zeker dat hy er wel van af wil wezen, maar niet aan my uit wantrouwen. Kassian, ik, die zoo gaarne ieder het zyne geef, en meer. 't Is hard!

Donderdag morgen.

Ik ben niets verder en wanhoop aan den goeden uitslag. Ik heb gister middag weer aangedrongen op huren, maar te vergeefs. Hy schynt zich bepaald voorgenomen te hebben om niets te decideeren, of liever ik houd het er voor dat hy gedecideerd is om òf niet te verkoopen òf niet aan my. Het is jammer want waarlyk de zaak is

[p. 201]

mooi, en gy en ons lief kind zouden hier zoo kalm zyn en zoo gezond. De omtrek is zoo heerlyk.

Ik ben natuurlyk bitter bedroefd gestemd en ik heb zoo met u te doen dat ik u nooit iets vrolyks kan schryven. En de hoofdzaak is een beetje geld. Van Son speelt met duizenden en dat moet ik aanzien. Een paar menschen hier in de buurt die contracten hebben spreken van f 60 en f 80 duizend 's jaars winst. Onlangs hoorde ik van een theecontractant die in drie jaar tyds zestienduizend gulden voor honden had uitgegeven. En ik heb geen brood voor vrouw en kind.

De wenk dat ik hier in de buurt iets dergelyks zou opzetten baat niet. V.S. begrypt dat daartoe geld noodig is, en dat ik dat niet heb. Bovendien zegt hy dat hy in zoodanig geval net zoolang met verlies zou gaan werken dat de ander moest ophouden. Dit is gegrond. Van Son kan zooveel geld krygen als hy wil. Hy heeft, als jongmensen, als administrateur van zyne mama op Kedong Badok c^a f 10.000 en van dit etablissement c^a f 15.000, hetgeen nog stygen kan, zoodat hy f 25.000 's jaars heeft, buiten het aandeel in het vermogen van zyn moeder. Hy kan dus met geld spelen.

Daarby zyn er maandelyksche uitgaven te doen,

[p. 202]

en ook moet men geld in handen hebben om goedkoop padie contant te koopen, zoodat, al was ik klaar geraakt, ik toch in den beginne zoude hebben moeten sukkelen.

Van Son spreekt er van om over een paar dagen naar Buitenzorg terug te gaan. Nu weet ik niet wat ik doen moet. Terug gaan? Dan kom ik thuis juist zooals ik ben uitgegaan, na alweer zooveel te hebben uitgegeven voor niets. Maar wat zal ik in godsnaam anders doen? Een paard koopen en over Java reizen? Overal waar men naar zaken vraagt zoekt men iemand die geld heeft. Bovendien schynt ieder tegen my te zyn. Iemand die zyn ontslag vraagt moet niet wys zyn, of wel men zet een gezicht alsof men dacht: ‘daar zit zeker wat anders achter.’

Vele plannen malen my door 't hoofd, maar voor alles is geld noodig. Ik heb er over gedacht naar Singapore te gaan, en hoe hard het my ook vallen zou u eenigen tyd te moeten verlaten, zou ik dat echter doorzetten als het maar niet zoo vague was. De menschen daar zullen wrel net zoo wezen als overal. Als ik er aan denk hoe ik wezen zou om iemand te helpen die in myne positie was!

Ik moet dien van Son bewonderen. Hy is jong, los, vrolyk, speelt met geld als het voor honden,

[p. 203]

paarden of meiden is, is in alles overigens fideel en gemakkelyk, maar zoodra komt het niet op het punt van zyn belang in zaken, of hy is de geslepenheid zelve. Het moet een knappe inlander wezen die hem een bos padie tekort doet. Ik heb van alle kanten op hem getracht te werken, en hy had eene bonhomie die my telkens hoop gaf, maar zoodra ik de zaak aanroerde retireerde hy zich en hield zich of hy van niets wist. Vroeg ik dan bepaald antwoord, dan zeide hy dat dit afhing van omstandigheden enz. Gister middag zeide ik dat ik een mislukte reis had gemaakt, dat ik teveel van Indië had gezien om voor pleizier uitstapjes te maken, dat hy my bepaald gezegd had de zaak te willen verkoopen en dat ik in dat idee op reis was gegaan. ‘Welnu, zeide hy, als gy my daaraan wilt houden, voor f 70.000 contant is de boel te koop.’ Hy wist wel dat ik dat niet had.

Dag beste Eef!

Laat een vaatje haring koopen by van Kleeff. Het staat in de Javabode geannonceerd à contant. Zend desnoods een jongen naar de stad in een huurwagen.