Brieven. Deel 2. Vervolg eerste periode 1846-1859

[p. 122]

Het door Busken Huet gepubliceerde zoogenaamde dagboek.

[Naar tydsorde sluit dit hier nu aan. Toen het opstel van den heer Huet ‘Multatuli’ in de ‘Hedendaagsche Letterkundigen’ verscheen, was het den schryver van dat zoogenaamde dagboek een raadsel hoe Huet aan dat dagboek kwam. ‘Dat ik dat werkelyk geschreven heb, is duidelyk, zeide Dek, dat is zonder twyfel; maar waarom heb ik dat geschreven, en aan wien? Een dagboek heb ik nooit gehouden, dat begryp je zoo wel. Geen mensch die wezenlyk iets beteekent, houdt ooit een dagboek! Maar wat is dat dan voor schryvery, en hoe komt Huet er aan?’
Al deze vragen zyn hem nooit beantwoord. Hy heeft ze ook nooit gesteld aan hem die ze zeker beantwoorden kon, aan den Heer Huet. Want multatuli achtte zyn zoogenaamd Dagboek het eenige attrait in Huets opstel, en het gebruiken daarvan, op welke wyze de

[p. 123]

Heer Huet het ook in handen had gekregen, noemde hy in elk geval onrechtmatig. Huet, die betrekkelyk weinig van multatuli wist, maakte zyn artikel geldswaardig alleen door dat zoogenaamde dagboek, maar Dek had de termen om zich hierover te uiten nog niet gevonden toen de heer Huet overleed.
Ook bespreekt de heer Huet in zyn opstel, dat hy in 1885 geschreven heeft, de ‘Losse bladen uit het dagboek van een oud man’, die dezen zomer, dus 1891, voor het eerst door my werden gepubliceerd; hy haalt er zelfs eenige regels uit aan.
Hoe kwam de heer Huet aan die stukken?
Wel beweerde Dek altyd dat hem eens in Haarlem een koffer met papieren was ontstolen, maar hy preciseerde dat nooit.
Intusschen haal ik ter staving van een en ander hier een uittreksel aan uit een brief dien multatuli den 10^den December 1886 schreef, en dien ik later in zyn geheel hoop te geven:

Nieder Ingelheim, 10 Dec. 1886.

Onlangs moest ik schryvery van my in druk zien van de jaren 1842 (!) en 1851. 't Was in de zoogenaamde levensbeschryving van my door Busken Huet. De man wist nagenoeg niets van m'n leven, maar dat kan zoo'n métier schryver, zoon artikelfabrikant niet schelen. Als hy van de oneindig veel gegevens die noodig wezen

[p. 124]

zouden er maar 'n paar of 'n half dozyn weet, lapt hy 't ontbrekende er tusschen, luk raak of 't juist is. En zie hy was in 't bezit gekomen van een paar brieven (aan 'n derde namelyk, die geen recht had ze hem af te staan) en van 'n bundel geschryf uit m'n jeugd, die my ontstolen is. Ik weet niet door wien, en ook niet hoe Busken Huet in aanraking is gekomen met den dief. Hy moet echter geweten hebben dat ze gestolen waren. Over die zaak zou ik alweer veel te zeggen hebben dat ik liever mondeling behandel.

[Later, na Dekkers overlyden, heb ik reden gehad om te vermoeden - en dit heeft zich ook bevestigd - dat de heer A.C. Kruseman te Haarlem, het zoogenaamde Dagboek aan Huet heeft gegeven. Het was een of het waren meer brieven door Dekker uit Indië aan dien heer gericht.
Bovendien wist ik dat Dekker, met verlof uit Indië komende, den heer Kruseman als vriend van zyn jeugd had opgezocht en vriendschappelyk door hem was ontvangen, terwyl me bleek uit een brief dien ik hieronder als nummer XLVII opneem, dat Dek toen met Kruseman ook als uitgever gesproken heeft, en hem eenige opstellen heeft gegeven om zyn oordeel daarover te vernemen.
Uit aanteekeningen die Dekker te Menado hield, blykt me bovendien, dat hy den heer Kruseman reeds van daar per schip zyn ‘Hemelbruid’ zond. Naar gissing een

[p. 125]

andere titel voor zyn ‘Eerlooze’ en ‘Bruid daarboven! die de heer Kruseman, zie brief XLVII, dan ook in 1853 reeds kende.
Zoo ontstond by my langzamerhand een sterk vermoeden dat de heer Huet, die het zoogenaamd dagboek van Multatuli aan den heer Kruseman dankte, ook door dien heer inzage in de ‘Losse bladen’ gekregen had.
Ik heb verschillende pogingen gedaan om de zekerheid te erlangen of myn vermoeden gegrond was. Het slot er van was de volgende brief: