Brieven. Deel 2. Vervolg eerste periode 1846-1859

XXVII.

Buitenzorg, 1 February 1846.

Gy zult wel verwonderd zyn myn beste lieve, dat de koelie die heden morgen van hier vertrok, u slechts een kort in haast geschreven briefje van uwen Eduard bragt. Denk daarom niet dat ik zoo wreinig te antwoorden had op den treu-

[p. 47]

rigen brief dien ik gisteren van u ontving. Uit uw schryven gedateerd 30 January begryp ik dat gy toen myn laatsten brief niet hadt (dien waarin ik zeide dat ik dokter Toussaint had gesproken). Daaruit zult gy gezien hebben dat ik de zaak heel zorgelyk inzag. Ik was de laatste dagen in eene groote spanning. Ik stelde natuurlyk diep belang in het lot van die arme betrekkingen, en bovendien voorzag ik dat dit sterfgeval eenen grooten invloed op ons ook hebben zoude. Gy weet dat ik hierover reeds vroeger nadacht. Gisteren morgen (voor uw brief kwram) liep ik in het galerytje op en neer en gedurig was het my in de gedachten: ‘Hoe zal het toch gaan als de heer van der Hucht mogt komen te vallen, en ik ben nog niet geplaatst?’ In myne eenzaamheid wond ik my zelven op; ik werd verdrietig en driftig. Het gevoel van het ongelyk dat my wordt aangedaan werd zoo sterk, dat ik een briefje schreef aan den Adjudant van dienst waarby ik audientie vraagde. Toen de jongen weg was herinnerde ik my dat ik geene kleederen hier had, maar in myne stemming zag ik dit over het hoofd. Ik kreeg audientie en ging. Ik maakte natuurlyk by Z. Ex. myne excuses over myn toilet etc., hetwelk werd aangenomen. Toen heb ik een uur achtereen gesproken. Wat, weet

[p. 48]

ik niet meer. Z. Ex. scheen niet ongevoelig voor hetgeen ik zeide, maar het gewone ongeluk in alle regeringen bestond ook weder hier, dat namelyk het hoofd des bestuurs weinig of niets van de zaken afweet. Als men hem door allerlei redeneringen zoover gebragt heeft dat men eindelyk denkt: ‘nu moet hy toch toestemmen, nu heb ik hem overtuigd,’ dan is toch altyd nog de uitvlucht: ‘Mynheer, ik zal het eens nazien!’ Dat wil zeggen ik zal er eens over spreken met menschen die er meer van weten dan ik. Dit kreeg ik ook nu weder ten antwoord. Z.E. zeide dat hy zich de myne zaak betreffende stukken zou laten voorleggen en dat ik a.s. woensdag terug moest komen. Over het geheel moet ik zeggen dat de Gouverneur heel wel was. Hy scheen wel ontevreden met de wyze waarop ik behandeld was, maar zou het onderzoeken.

Nu moet ik u zeggen dat ik altyd geloof dat ik beter gedaan had niet op audientie te gaan. Als ik op zulk eene audientie spreek begin ik bedaard, maar na tien woorden komt het denkbeeld van ondergaan onregt zoo sterk by my op, dat ik driftig begin te spreken. Wat ik dan zeg is gewoonlyk wel goed en waar, maar te vurig, te scherp. Men wil dat niet. Men vergeeft iemand zyn ongelyk, maar men vergeeft hem niet de wyze

[p. 49]

waarop hy beweert gelyk te hebben. Ik wist dit en daarom bleef ik altyd van Buitenzorg weg. Ik schreef heel bedaard memories en verzoekschriften en die hadden een goed effect, zooals gy uit dat besluit van 11 January gezien hebt. Door myne verdrietige stemming van het oogenblik heb ik my laten verleiden om van myn principe daaromtrent aftegaan, en het spyt my.

Na de audientie kwam ik tehuis en ging slapen. Toen ik wakker werd vond ik uw brief. Ik was zeer ontroerd zooals gy begrypen kunt. Dadelyk zeide ik tot Crone: ik ga morgen naar Parakan Salak (den dood van den heer v.d.H. wist hy reeds, door den koelie die dadelyk verteld had dat er iemand dood was) Crone raadde my dit af ‘want, zeide hy, hoe zult gy het woensdag maken als gy niet hier zyt?’ Laat den Gouverneur naar de .... loopen, zeide ik, gy hoort immers dat Everdine my daar roept! Waarlyk dit was toen myn voornemen. Ik had myn jongen reeds gezegd dat ik op reis ging, en dat ik heden morgen te vyf ure vertrekken wilde. In weerwil van dit voornemen bleef ik den ganschen dag nadenken of het wel goed was dat ik ging. Want ik besefte zeer goed dat de Gouverneur aan den algemeenen secretaris inlichtingen vragen zoude. Nu ik derhalve eens begonnen was met spreken

[p. 50]

moest ik ook naar dezen gaan, daar er van de wyze waarop de algem. secr. de zaak voordroeg veel zoude afhangen. Was ik gegaan, dan had ik dit moeten verzuimen. De begeerte om u weer te zien, de zucht om by treurenden te wezen, de verpligting aan den anderen kant om hier te blyven, ten einde zooveel mogelyk ons belang te behartigen, alles woelde in myn hoofd door elkander. Ik veranderde gedurende den nacht telkens van besluit. Eindelyk besloot ik te gaan; maar toen het oogenblik van vertrek daar was, schreef ik dat korte briefje dat de koelie naar P.S. gebragt heeft.

Ik had dezen brief reeds zoover afgeschreven en meende als ik zelf niet ging dezen door een koelie te zenden; ik hoor daar echter dat morgen ochtend de heeren van den Heuvell en 's Jacob (predikant en adjudant van den G.G.) naar P.S. zullen gaan. Ik zal dezen brief aan Ds. van den Heuvell...

[bedoeld wordt de heer W.R. van Hoevell, die in 1846 predikant te Batavia was en die, na in 1848 als ‘meeting-houder’ door den G.G. Rochussen uit Indië verbannen te zyn, de ‘leus’ ‘Vrye-Arbeid’ schiep. Zie: Nog-Eens-Vrye -Arbeid.]

... doen bezorgen, met verzoek die mede te nemen. Besluit ik dan nog om zelf ook te komen,

[p. 51]

dan is er niets verbeurd. Gy hebt dan in allen gevalle een brief.

Ik ben heden morgen by den alg. secr. geweest, en heb ook daar myn best gedaan dien man te bewegen om zyne zaken goed aan den G.G. voor te dragen. Over het geheel geloof ik echter dat het myn voordeel niet geweest is. Ik spreek niet onderdanig genoeg naar den zin van die menschen.

En nu lieve beste Everdine, wat zal ik wel zeggen over den slag die u en allen getroffen heeft. Het is verschrikkelyk. Zeg aan Mevrouw v.d.H. dat myn hart bloedt by de gedachte aan haar verlies. Ik ken geen anderen troost dan mede te gevoelen, en dat doe ik, God weet het. Vergeef my dat ik niet lang schryf. Ik had heden avond nog tyd genoeg, maar myne aandoeningen zyn te hevig. Telkens sta ik op en loop heen en weer en dan schryf ik weer een regel. Groet de arme verlatene en de meisjes. Zeg maar niet veel van my, men weet het wel dat ik gevoel. Vaarwel lieve beste, ik ben heel bedroefd, maar myne liefde voor u blyft altyd boven, vaarwel myn engel, myne Everdine. Uw Eduard.

Geef den heer van den Heuvell stellig een brief voor my mede, ik wil dat hy den G.G. over ons engagement spreke.

[p. 52]

Ik wil hier nog iets byvoegen waarover ik den geheelen avond gedacht heb of ik het schryven zoude of niet namelyk dit: Verzoek Mevr. van der Hucht aan van den Heuvell te vragen om by den G.G. op eene spoedige en goede plaatsing aantedringen. Als gy dit doet, zeg er dan vooral het volgende by. Ik zoude het hoogst onkiesch vinden als ik dit vraagde in myn belang. De positie der familie ligt my oneindig nader aan het hart, dan alle mogelyke plaatsingen, en het ligt bovendien niet in mynen aard om protectie te vragen. Daarom weifelde ik dit te vragen. Maar het belang van allen eischt het, geloof ik. Ik moet dadelyk geplaatst worden en wy moeten trouwen. Vertel het Mevr. van der Hucht toch goed, dat ik my wel wachten zoude, in deze omstandigheden haar met dit verzoek lastig te vallen, als ik niet geloofde dat het pligt is over alle bedenkingen heen te stappen. Er blyft ons niets over dan alles zoo goed mogelyk te schikken, en eene spoedige plaatsing van my hoort daar ook toe. Denk slechts aan Henriette en Sophie. Vaarwel lieve.

[De nu volgende brief is gedagteekend van 27 dagen later uit Poerwakarta in Krawang. Tusschen dezen brief en den voorgaanden ligt dus wat vermeld staat op blz. 27 laatste regels en blz. 28 van het voorgaand deel. Dekker had op last van den G.G. verzocht weder

[p. 53]

in zyne hoedanigheid als vroeger naar Krawang te mogen terugkeeren; dit was geschied, en Everdine was na het overlyden van den heer Van der Hucht, daar zy het op Parkan Salak niet langer kon uithouden, met hare zuster Sophie te Tjanjor by den controleur Obdam gaan logeeren. De nu volgende brieven zyn dan ook daarheen geadresseerd.]

Aan Everdine van Wynbergen te Tjanjor.