Brieven. Deel 1. Eerste periode tot 1846

X.

Poerwakarta 15 November 1845.

Ik ben zeer ten achteren hartelyk beminde Everdine in het beantwoorden uwer brieven. Boven alles moet ik u danken voor uwe trouw. Eiken postdag denk ik zou er heden een brief zyn en telkens zie ik op nieuw dat gy zulk een hartelyk trouw meisje zyt.

Ik wist wel dat gy myne zelfbeschuldiging niet zoo zwaar zoudt opnemen, en eigenlyk gezegd rekende ik daar wel een beetje op. Verbeeld u

[p. 256]

eens dat gy my geantwoord hadt: ‘Welnu, als gy dan zoo zyt, wil ik niet met u te doen hebben.’ God beware ons daarvoor! Ik dank u voor uwe zachtheid, in uw oordeel, maar lieve, het is niet omdat ik anders ben dan ik u schreef, maar omdat uwe liefde myne fouten bedekt. Zal dat altyd zoo blyven, lieve Everdine? Gy zegt dat ik u door my zelven zoo zwart afteschilderen wel eens huiverig maak, en dat ik het dus niet meer doen mag. Meent ge dit wel? Moet ik my van myne beste zyde voordoen, zoude het beter zyn dat ik u bedroog dan dat ik u bedroefde? Ik heb inderdaad vele gebreken, mag ik u daarmede na het huwelyk onverwachts op het lyf vallen? Luister, lieve meid, ik geloof zelve dat myne fouten als wy by elkander zyn nagenoeg geheel zullen vernietigd worden; dezelve spruiten meest voort uit de zwervende omstandigheden waarin ik sedert myn 18^e jaar geleefd heb. Ware liefde en huisselykheid heb ik zoo noodig om my te beteren. Myne driften en hartstogten zyn wild en byna onbeteugeld. Ik heb veel gevoel voor regt, doch soms veel neiging tot onregt. Dat kampt gedurig in myn binnenste, en gy zoudt schrikken als gy alle myne gedachten wist. Ik voldoe nu wel niet aan uw verzoek om over dergelyke onderwerpen niet meer te spreken, maar ik herhaal

[p. 257]

het, of gy het wel meendet? Gy bemint my immers wel genoeg om my te helpen in het bestryden van wat niet goed is, en zoudt gy my die hulp kunnen geven als ik u onkundig liet van hetgeen er te bestryden valt? Neen myne lieve, ik weet dat gy hoewel gy u daarover verdrietig maakt dat ik zoovele fouten heb, dezelve toch liever weet, dan dat ik dezelve verberg.

‘Ik zoude wenschen dat gy alwetend waart’ schryft gy. Lieve Everdine, dat jok je! Hoe vindt ge die brusquerie? Het is al te onbeschaamd van my dat ik eene dame, want al zyt ge myn meisje, gy behoudt toch altyd de onschendbare positie waarop onze zeden uw geslacht plaatsen, dat ik eene dame zoo durf toespreken, en nog eens: lieve Everdine, dat jok je!

Dit heeft de schyn van scherts, maar nog eens ernstig gesproken: ik schat niemand boven u. Ik doe dit en uit liefde en uit pligtbesef omdat ik aan u verbonden ben. Ik zoude derhalve geneigd wezen om u van myne regel uittezonderen, als er eene uitzondering mogelyk was. Ik beweer dat van alle menschelyke harten geen hart schooner, reiner is dan van een meisje als gy, dat geloof ik opregt, ik weet het zeker. Maar toch...

Maar toch, rein is niemand. Dat is niet galant, maar het is beter dan dit, het is waar. Christus

[p. 258]

alleen, het ideaal van goddelyke volkomenheid in een menschelyk ligchaam, Christus alleen, had zonder schaamte elke gewaarwording kunnen uiten, en zelfs daarover zyn allen het nog niet eens. By nadenken zeg ik zelf dat Hy...

Ik mag hier niet over spreken. Maar lieve, waar was de waarde van braafheid in gelegen, als wy allen niet ten minste nu en dan (sommigen zeer dikwyls) verzoeking hadden om niet braaf te zyn. Al gingt gy die verzoeking altyd dapper te keer, en al zegevierde het goede altyd by u (hetgeen echter niet waar is) dan nog heeft die verzoeking toch bestaan. Er zyn oogenblikken van weifeling geweest, oogenblikken waarin het te bezien stond of gy staan of vallen zoudt, en die oogenblikken zoudt gy niet altyd durven openbaren, zelfs aan my niet, misschien aan my het minste, omdat gy weet dat ik u liefheb en er my over bedroeven zoude.

Aan Van Heyst schreef ik in uwen brief dat ik u zoo hartelyk beminde, en dat gy zoo opregt waart als goud. Dit is ook waar, ik houd u voor heel opregt, voor zoo opregt als iemand wezen kan, die geen engel is.

Ik had gaarne nog heel lang geschreven, lieve, maar het is byna posttyd. Eerst was ik van plan den brief te laten liggen en dien tot Woensdag

[p. 259]

voort te zetten, maar de gedachte dat gy vergeefs zoudt uitzien hindert my vreesselyk. Ik beloof u Woensdag meer dit is een halve brief. Ik heb nu niets meer te zeggen dan dat ik u onuitsprekelyk liefheb. Ik leef geheel met u, vergeet my toch niet, lieve beste Everdine. Duizend zoenen

van Uwen Eduard.

Myne protégée kan niet met den heer Dickelman reizen. Hoe dit nu gaan zal weet ik niet. Zy is een goed meisje, doch een weinig onbeschaafd. Adio!