Brieven. Deel 1. Eerste periode tot 1846

IX.

Poerwakarta, 10 November 1845.

Ik ben een beetje bevreesd dat ge boos op my zyt, lieve Everdine, omdat myn laatste brief hoewel lang genoeg niet datgene bevatte wat u misschien meer interesseerde, namelyk tyding van myne nieuwe Poerwakartasche kennis. Ge zult wel begrepen hebben hoe dit kwam. Ik dacht den vorigen brief bedaard te kunnen afschryven, en had die historie voor het laatst bewaard, hetwelk echter buiten myne schuld mislukte. Ik beloof

[p. 249]

u het dezen keer beter te zullen maken. Eerst wil ik u echter nog zeggen dat ik heden uwen brief van 4 à 6 November ontvangen heb. Aardig is het dat ik telkens uwen laatsten brief het meest liefheb, en ik ben als het ware die lieve lettertjes dankbaar omdat ze my zoo duidelyk zeggen dat gy my toch nog een weinig bemint, in weerwil van de slechte rapporten die ik u telkens van myzelven geef. O, het is niet moeyelyk om zyne gebreken te openbaren als men weet dat de bekentenis door een liefhebbend hart wordt opgevangen. Uwe brieven maken my waarlyk gelukkig. Misschien weet gy het zelve niet hoe heerlyk gy uw geheel hart daarin laat spreken. Ik ben trotsch op de liefde van een meisje die zoo weet lief te hebben. Niet alle menschen zyn daartoe in staat. De beste menschen hebben het meest lief, en ik geloof dat zelfs een deugniet goed te maken ware als men hem maar leiden kon om iets anders lief te hebben als zich zelven. Men beschouwt alles uit een geheel ander oogpunt, en brengt alles met datgene in verband wat ons hart bezighoudt. Er is iets heiligs in eene soort van vereering die toch niet stootend is voor het godsdienstig gevoel; liefde is eene soort van godsdienst. Mag ik het zeggen dat ik die u waarschuwde voor dweepen, zelf dweep? En toch het

[p. 250]

is zoo, ook ik kan my niet voorstellen dat onze toekomst teleurstelling wezen zal. Lieve, lieve Everdine, wat zullen wy gelukkig zyn!

Weet gy wel dat wy heel anders beminnen dan anderen. Vindt ge ook niet? Ik ten minste kan my niet verbeelden dat die honderde menschen die er dagelyksch trouwen, zóó zyn als wy. Elk ander meisje zou my te flaauw wezen, en ik zoude ook wel eens willen zien dat gy iemand vondt die u zoo innig lief had als ik. En dat alles door die kennismaking met Van Heyst. Maar ik zoude daar alweder myne arme Cateau vergeten.

De brief welke gy het voorlaatst ontvingt, eindigde daarmede dat ik zeide: Ik geloof dat zy myn hulp inroept. Ik ontving dien morgen een briefje waarin zy my om papier vraagde: want, stond er, ik moet myn vader schryven dat myn vertrek van hier op den 20^sten bepaald is.’

Woensdag. Ik heb het zoo drok gehad 's morgens en 's avonds, heden is postdag. Ik haast my een beetje, anders blyft de brief liggen. Zy had clan ongenoegen gehad met mevrouw P. die haar op eene zeer harde, onkiesche manier gezegd had, dat zy maken moest dat zy weg kwam. Nu wist zy niet waar ze heen moest. Haar vader was op Batavia, doch had geschreven dat hy haar niet

[p. 251]

ontvangen kon. Zy heeft my om raad gevraagd, die waarlyk moeyelyk te geven was, daar ik haar zoude compromitteeren als ik toonde te veel belang in haar te stellen. Dit belette echter niet dat men begon te denken dat er tusschen ons een soort van engagement bestond. Ik heb dit gecoupeerd door eenige dagen geleden tegen Permentier te zeggen dat hy haar daaromtrent met rust moest laten, want dat zy hem de waarheid gezegd had. Ge moet weten dat men haar gevraagd heeft of er iets tusschen ons bestond, toen zeide zy wel hoe zou dat kunnen de heer D. is immers geëngageerd. Maar daarop had men gezegd dit niet te gelooven ‘want dan kon ik niet zoo familiaar met haar zyn’ etc. Ik bemoei my nu voor het uiterlyke niet meer met haar, maar ontvang nu en dan briefjes waarin zy my vertelt hoe de zaken staan. Voor het grootste gedeelte kan ik haar schrift niet lezen zy schynt een zeer onvoldoende opvoeding gehad te hebben. Al was ik by voorbeeld een weinig verliefd geweest, dan zouden geloof ik die keukenmeidsbriefjes my terstond gedesillusioneerd hebben. Gy kunt niet begrypen welk een onaangenamen indruk dat op my maakt. Eigenlyk is het onbillyk. Zy is daardoor te ongelukkiger, en heeft meer regt op myn hulp, maar dat gekrabbel valt my als een koud bad op het

[p. 252]

lyf. Met moeite hebben wy het nu zoover gekregen dat men haar den tyd dat zy nog hier blyft goed behandelen zal, maar zy moet weg. De eigenlyke reden ligt (geloof ik) daarin dat Mevr. P. niet verdragen kan dat men meer notitie van dat meisje dan van haar neemt. Gy lieve Everdine, zult dit misschien niet begrypen, omdat gy een braaf meisje zyt, maar ik kan u verzekeren dat de wereld vol van zulke ellendige trekken is. Ik heb het zelf ondervonden. Toen ik u den laatsten brief schreef was ik een beetje geagiteerd, en ik had er reden toe, want toen was er kwestie van dat ik haar naar Batavia zoude brengen. Daarom vroeg ik u zoo uitdrukkelyk my in alles te vertrouwen. Ik ben nu hoogst blyde dat deze zware dienst niet noodig zal wezen. Daar was veel aan verbonden. Begryp eens, myne lieve, dat zy, als zy in de hoogste noodzakelykheid met my ware vertrokken, haar goeden naam geheel en al zoude verloren hebben. Dat zoude my verplichten my haar lot by voortduring aan te trekken, want ik alleen zoude weten dat zy onschuldig was. Haar eigen vader zoude haar verdenken, op Batavia had ik niet geweten hoe ik haar ergens konde afzetten, en het had compleet geschenen of het eene zeer gemeene zaak was. Ook om uwentwil was het eene groote opoffering van myn kant geweest.

[p. 253]

Maar het is goddank niet noodig. De ass.-resident (een bejaard man) zal haar over een paar dagen medenemen en ik ben uit myn crisis verlost. Wáár zy echter op Batavia belanden zal weet zy nog niet. Het is een ongelukkig schepsel. Eergisteren was ik in gezelschap met Mevr. Royaards die op een land woont (12 paal van hier) en er waren meer menschen. Toen sprak men met halve woorden, schouderophalen en neusoptrekken kwaad van haar. Ik heb hare party getrokken, en hoewel ik niet weet wat ik gezegd heb, geloof ik dat ik redelyk welsprekend geweest ben; tenminste toen ik gedaan had, beloofden eenige my nooit meer zoo ligtzinnig iemand te veroordeelen. Alle die histories zal ik u later zoo uitvoerig vertellen als gy maar wilt. Uwe vrees dat zy te veel op my gesteld zoude worden vat ik niet regt. Ik heb haar eerlyk behandeld. Zy weet zeer goed dat zoo iets myn bedoeling niet is. In een brief waarin ik haar o.a. schryf dat ik haar met iets zal assisteeren, zeg ik uitdrukkelyk: gy kunt het gerust van my aannemen, ik geef u myn woord dat niemand het weten zal, buiten myn meisje voor wie ik natuurlyk geene geheimen hebben mag. Ziet ge myne beste, dat zy zeer goed weet hoe ik het met haar meen, en dat zy genoeg gewaarschuwd is

[p. 254]

om aan geene verkeerde ideës voedsel te geven.

Op Batavia loopt het praatje dat Permentier zyn wachtgeld krygen zal en dat ik in zyne plaats kom. Ik weet niet wat ik wenschen moet. Er is veel voor, en veel tegen. Wat het geldelyke aangaat is het redelyk. Wy zouden wel kunnen leven, lieve meid, maar ik durf u waarlyk niet in zulk een onaangenamen kring brengen als Krawang. Alles is plat en gemeen. Ieder scheldt en vloekt. Nergens is vriendschap of hartelykheid. Permentier is zeer gehaat en wordt door niemand bezocht, en ik geloof niet dat ik met de menschen hier wel zoude kunnen blyven, vooral als kommies, daar op dezen alles neerkomt omdat de ass.-res. niets doet. Gy kunt u geen denkbeeld maken van de kibbelaryen die hier zyn. Ik ben zeer zoet geweest, en heb nog met niemand onaangenaamheden gehad, omdat gy het niet hebben wilt. Maar ik ben bang dat dit niet op den duur zoo zoude kunnen gaan, en als het er eens toekwam zouden wy moeten besluiten om met niemand omtegaan. Ik durf u aan zulk eene existentie niet bloot stellen. Het klimaat bevalt my ook niet. Ik gevoel my hier zeer onaangenaam. Daarby heb ik een tegenzin in de betrekking. Maar er staat tegenover dat ik u, als het doorging, spoedig voor goed zoude komen afhalen

[p. 255]

en dat is veel waard. Denk eens goed na, zoudt gy om mynentwil op zulk een ellendige plaats willen wonen? Groet de familie zeer. Over drie dagen schryf ik weer. Ik zal een brief aan v.d. H. schryven. Ik heb nu myn schuld aan het gouvernement van fl. 2400 afbetaald, maar nu heb ik geen duit over. Als ik hier bleef zoude ik gaauw myne financiën goed in orde hebben, maar nog eens, ik weet niet wat ik wenschen moet. Ik heb ook een soort van heimwee, ik ben onaangenaam van humeur, en heb tusschenbeide lust om in eens van hier te deserteeren, maar dat mag niet. Dag myne bruid, ik heb u heel lief. Schryf my dat ook, ik hoor het zoo gaarne, en nooit genoeg.