Ideën IV

972.

Gelyk de lezer weet, breng ik m'n tyd met spelen en drinken door. Nu, ook dàt heeft z'n goede zyde. Daar had ik zoo-waar in 'n opgewonden bui 'n heelen gulden aan de speelbank gewonnen. Dat was kostbaar geld. Ziehier wat ik er mee uitvoerde.

Ik nam 'n wissel op Engeland, en bestelde me by den ‘Schoolmeester’ 'n behoorlyk grafschrift voor den overledene. Tot m'n innige vreugd vernam ik dat er 'n groote voorraad van die dingen ‘op stok’ lag, en dat ze tegenwoordig niet veel meer dan 'n cent het stuk kosten, wat me met 't oog op 395 byzonder groot genoegen deed. Ziehier wat ik ontving op voor m'n anderhalven shilling:

De man dien men de vryheid nam hier in de kist te leggen,
Was zoo verdienstelyk dat z'n beste vrinden niets goeds van 'm weten te zeggen.

Wandlaar die me hier begraven ziet,
Als 't sterven 'n kunst was, dan lag ik hier niet.

Halt, wandelaar, sta als 'n paal!
Ben je wel terdeeg liberaal?
Je begrypt dat me dit moet blyken,
Voor ik je 't pleizier gun me hier te bekyken.

Ieder zet de tering naar de nering.
Daarom zei ik maar dat Kunst geen zaak is van Regeering.
En om ook van myn kant tering naar nering te zetten,
Deed ik in bisschoppen, liberalismus en kieswetten.

[p. 191]

Ik lig me hier te konserveeren... is 't niet, jammer?
Wat ik liberaals verricht heb, kan niemand lezen in den Nieuwen Rotterdammer.

Om op 't kussen te komen is 't liberalismus van groot gerief.
Maar als je dood bent, word je konservatief.

Lezer, wil je wat van me leeren?
Als je slagen wilt in de wereld, moet je op de gekheid der menschen en liberalismus spekuleeren.

Liberaal
Als 'n aal.

‘Het laatste zittingjaar is niet geheel onvruchtbaar geweest.’ ^*
Die onvruchtbaarheid laat ik gelden, maar... niet heelemaal? Dat spyt me het meest.
Ieder weet hoe goed ik te-recht kon met parlementairen sleur,
Maar zoo'n flikflooiery brengt me-n-uit m'n dooie humeur!

Wandlaar, als je misschien 't orgaan van Mr. heemskerk mocht ontmoeten,
Wil je dat ding dan heel vrindlyk van me groeten?

Schimp en scheld wat je wilt, o verfoeilyk orgaan,
Als je maar niet zegt dat ik ooit wat buitengewoons heb gedaan.
Ieder weet dat ik niet houd van vitten,
Maar zoo'n laster liet ik jandoppie niet op me zitten!

* Noot van 1874. Deze - gewaagde - verklaring werd by de sluiting der Kamers in 1872 door de Regeering afgelegd. Is er scherper veroordeeling van ons Staats-organisme denkbaar?

[p. 192]

't Is of 't de menschen tegenwoordig in hun verstand scheelt!
Daar lig ik nu al drie maanden te wachten op 'n standbeeld!
Als ik geweten had dat ze daarmee zoo zouden maseuren,
Dan had ikzelf 'r een gemaakt, om de Nationale Kunst wat optebeuren.

Hier ligt de man die naar z'n beste weten,
Het Volk belette zich aan biefstuk ziek te eten.
En om de gewoonte van kauwen en malen niet te verliezen,
Gaf hy 't een papieren kieswet tusschen de kiezen.

M'n geschryf was wat taai, maar overigens zal niemand klagen
Dat ik schuld heb aan bedorven magen.
Uit plichtbesef als liberaal Nederlandsch mensch,
Joeg ik alle indigestien over de grens.

Wat me zoo byzonder vereert,
Is dat ik 't Volk de distriktskiezery en de matigheid heb geleerd.

Mannen van talent en genie
Reiken my tot aan de knie.
Hun naam is nauw bekend.
Ik maakte my tot scie,
Met klein talent en geen genie...
Is dat niet eminent?

Hoe ik aan den titel van eminentie kwam?
Wel, omdat nooit iemand in middelmatigheid het tegen me-n-opnam.

M'n heele grondwet, wil je dat ik 't rond zeg?
Heb ik nooit zoo mal gevonden, als sedert ikzelf hier onder den grond leg.
't Ergste is, dat ik in dat ding heb vergeten
De wurmen te verbieden me hier te komen opëten.
Zy schynen 't prettig te vinden, maar voor my is 't ongezond.
Dat 's 'n leemte in de wet op de persoonlyke veiligheid onder den grond.

[p. 193]

Het vervoeren van melkkoeien naar Engeland mag niemand berouwen.
Omdat ik genoeg liberalismus voor m'n eigen gebruik in Holland heb gehouen.

Hoe kan de toekomst van je kindren je zoo bezwaren?
Er valt altyd wat te verdienen in liberalismus en kruienierswaren.
By 'n vlaagje van waanzin of 't stygen van de krenten,
Kom je vanzelf in de klasse der eminenten.

De man die hier begraven leit,
Stak uit in onuitstekendheid.

Leert dit van my, o menschen, leeft broederlyk onder elkander:
Partyhaat is 'n afschuwelyk ding... in 'n tegenstander.

Nulla mediceritas me unquam aliena,
Wie dit niet eminent vindt, is 'n orgaan of 'n hyena.
En wie uitstrooit dat ik ooit wat byzonders heb gedaan,
Noem ik 'n hyena of 'n orgaan.

Men geeft me 'n standbeeld uit courtoisie,
Wie me vertellen kan waarmee 't verdiend is, krygt er drie.

Ten-gevolge van overlyden ben ik niet meer in m'n fleur.
't Maakte 'n eind aan den ‘politieken levensgang van den auteur’. (IIa, blz. 116.)
De dood die oorzaak is van dit droevig geval,
Maakte dus eigenlyk, wel bekeken, 'n eind aan niemendal.

Wat ook de vuige pers, konservatievelyk liegend, verkondigt,
Nooit heb ik me aan 'n origineel denkbeeld bezondigd.

[p. 194]

Wat zeg je daar, wandlaar, heb jy me niet lief?
Dan ben je 'n hyeen of 'n konservatief.
Bespaar je de moeite van 't kiezen. Eilieve.
Dat ‘of’ was geen vel hier, maar, vrindje, 't is sive:
Je bent 'n hyeen uit den konservatieve.
Als je nu nog niet weet wat je bent,
Dan heb je nooit ciceroniaans latyn gekend.

Ik zou me hier minder vervelen,
Als 'k parlementje kon spelen.

Wandlaar, als de pop op m'n graf wat styf is,
Denk dat het 'n konterfeitsel van m'n zielelyf is.
Als 't ding flink en vlug naar alle kanten stond te kyken,
Zou 't niet sprekend genoeg op je onderdanigen dienaar gelyken.

Ik klaag niet gauw...
Maar dat graf is, als m'n kieswet, wat nauw.

Ik verzoek op m'n standbeeld alleen m'n naam te schryven.
Dit wint de moeite uit van 't opsommen van m'n bedryven.
Zonder kunst zou 't waarachtig niet lukken. En de luî weten misschien,
Dat ik aan Kunst den drommel heb gezien.

Lezer, als je wat weet, kent of kunt, ga dan haastig voorby:
Als ik talent zie, weetje, kryg ik 'n steek in m'n zy.

Hier ligt 'n byzonder groot man. En - let op de fynheid! -
Hy had z'n heele grootheid te danken aan eminentie van kleinheid.

De smaak is wel verbasterd!
Ik kryg 'n standbeeld, en ben niet eens prealabel belasterd.

[p. 195]

Wandlaar, als ik me straks omkeer, moet het je niet verwonderen.
Dat de natuur uit eerbied en verbazing begint te donderen.
Dit beduidt dan, by manier van spreken, zooveel als: wacht in 't geweer!
't Is dus uit pure bescheienheid dat ik me zoo zelden omkeer.

Onder de verdiensten die me met recht worden toegeleid,
Behoort ook dat ik aan God geloofde, precies als m'n keukenmeid.

Lief van jolles, dat-i me 'n certificaat van ‘Geloof’ heeft gegeven.
't Was 'n afgedrie... dokterse toer, onder ons gezegd en gebleven.

Wandlaar, ik verzoek 'n beetjen attentie,
Hier ligt iemand die niets kardinaals deed, en... tòch eminentie!

Daar zit weer 'n hyeen ‘over m'n graf heen’ te knagen,
En niet het kleinste ‘Historische Schetsje’ om 't beest te verjagen!
Tegen dat pronkstuk, moet je weten, van staatsrechtelyk verstand
Is zelfs de maag van 'n jakhals niet bestand.

Dat de nyd op dit graf verstomme
Standbeelden zyn goedkooper dan ossenvleesch,...........!
Mag ik den vriendelyken lezer verzoeken,
Met z'n eigen genie hier 't rym by te vloeken?

Eminent, eminent, eminent, eminent...
Men hoeft eigenlyk niets te wezen, als je de luî maar in den waan kunt brengen dàt je wat bent.

Eminent, eminent, eminent, eminent...
Ik knip drie dozyn kiesdistrikten uit één firmament.

Stoor me niet, wandelaar. Ik lig hier in m'n eentje te praktizeeren,
Hoe ik Vader, Zoon en H. Geest tot liberalismus kan bekeeren.

[p. 196]

Ten-spyt van Dagblad en heemskerk a.z.,
Heb ik de vox Dei in 't keurs van 'n census gezet.

Wandlaar, doe 'n knieval, of - als je roomsch bent - sla 'n kruis:
'k Heb alles doen bloeien, tot de veepest inkluis.

Dood ben ik. Maar, lezer, nu de zaak toch eenmaal gebeurd is,
Kan je me-n-ook zeggen of hier of daar 'n voorhang gescheurd is?
Niet dat ik zoo byzonder aan ydelheid ly,
Maar me dunkt, dat hoort er zoo by.

Wat m'n eminentie aangaat, lezer, ik geef je de keus
Of je me houden wilt voor 'n grooten dwerg of 'n byzonder kleinen reus.
Zeg nu eens dat de man die hier ligt, exigent is,
De stumpert is met alles tevree, als 't maar in z'n soort eminent is.

Wat bralt ge, o Grieken, op uw Odyssee,
Op Iliaden en herootjes!
Verzinkt beschaamd in 't niet. Ik, Mr. i.r.t,
Heb 't stembureau gespeend van koffinat met broodjes...
Dat 's andre thee!

Wandlaar, 't is niet om je te krenken,
Maar... als je my groot vindt, wat drommel moet ik dan van jou denken?

Reuzen van flinke taille vind je-n-overal in de Natuur.
Hier ligt 'n persoon van veel vreemder statuur:
Hy was 'n kolosjen in miniatuur.

In deze eeuw van slenters,
Begroef men hier den prins der parlementers.

[p. 197]

LII. anders.

 

Ik had in mynen kleinen tyd,

 

Precies de maat van mynen tyd.

Wil je weten wie hieronder in de kist is?
'n Vrindje van elken demokraat die fatsoenlyk kapitalist is.
Zoolang ik de parlementaire loopbaan heb betreden,
Heeft nooit 'n Kamerlid honger geleden.

Zonder me te flatteeren,
Ik durf met Hoff konkurreeren.

Lezer, houd je van chronologie?
Ik bloeide in den tyd van tafeldans en biologie.

In deze kist,
Ligt 'n vrind van van Twist,
Oók 'n jurist!

Pas is het hek van den dam, of ze spelen den beest:
Daar zyn ze nu maar byna onvruchtbaar geweest!
De ware beteekenis van 't woord liberaal,
zit 'm niet in onvruchtbaarheid op 'n beetje na, maar heelemaal.

Ge vraagt, wat het hier bestandbeeld individu voor 'n man is?
Eripuit, by manier van spreken, sceptrum tyrannis.
En, omdat we 't nu eenmaal zonder tirannen niet best kunnen stellen,
Gaf-i dat ding te hanteeren aan koopluî in hazevellen.

Lezer, sans badinage,
Hier ligt de ware uitvinder van 't onvervalschte parlage.
Door myn bemoeienis en genieïgheden,
Is 't allemansgekakel in de plaats van 't lastige denken getreden.

[p. 198]

LX. anders.

 

God had de wereld geschapen, en meende dat alles perfekt was...

 

Toen hy m'n Kieswet aanschouwde, keek-i beschaamd op z'n neus:

 

‘Thorbecke, riep hy beteuterd, lever nog éénmaal zoo'n pronkstuk,

 

'k Word met m'n heele familie dan thorbeckiaans-liberaal!’

Sedert men my met den naam van groot man heeft getooid,
Hebben andere groote mannen hun diploom in de kachel gegooid.

De man die hier ligt - wandlaar, neem je muts af en sidder! -
Sloeg op één achtermiddag de heele burgery tot ridder.
In z'n Kieswet kan je allerduidelykst aanschouwen.
Wie meepraten mag ook, maar vooral wie z'n mond moet houen.

Hier ligt 'n wetgeverig genie.
Hy zorgde goed voor zichzelf, en deed by okkazie in demokratie.
Huperstaatsrechtelyk wist-i te demonstreeren
Hoe ‘Volksregeering’ eigenlyk beduidde dat hy 't Volk moest regeeren.

'k Ben met m'n tyd niet meegegaan?
Dit kan wel waar zyn, vrind! Maar ik heb méer gedaan.
Ik ben, onder ons gezegd en gebleven,
Met m'n tydje mee-achtergebleven.
Als ik dat niet had gedaan,
Zou er nu zoo'n mooie pop niet op m'n graf staan.

Ter beschaming van konservatieve vitters,
Was ik altyd humaan voor grondbezitters.
Onder al de kool die ik wist te verkoopen
Is die gloeiende van 't kadaster, ongemerkt mee doorgeloopen.

Onder de zaken die m'n grootheid verkonden,
Hoort ook dat ik nooit 'n haar van de kadasterpruik heb geschonden.
Me dunkt dat dit 'n byzonder liberale eer is,
En 'n flink antwoord op: si monumentum quaeris...
Wie dit latyn niet kan verdragen,
Moet de uitlegging maar aan de grondbezitters in de Eerste Kamer gaan vragen.

[p. 199]

LXVII. anders.

 

Hier ligt de man die 't Staatsrecht gedoceerd heeft,

 

Die 't Volk - op 'n beetje na - stemmen geleerd heeft,

 

Die 't - op 'n beetje na - beparlementeerd heeft,

 

Die 't - in-plaats van vleesch - met ‘weer ingevoerd smeer’ besmeerd heeft, (IIa, blz. 87.)

 

Die de publieke opinie gedistriktifieerd heeft,

 

En daarom nu op z'n muiltjes behoogeresfeerd leeft.

Wat me in Aristoteles niet behaagt,
Is dat-i me nooit om raad heeft gevraagd.

Wat is die Montesquieu, by my vergeleken, toch 'n stumpert geweest!
Hy schreef maar over den Geest der Wetten ... ik maakte ze zelf, en zònder geest.

Wie gy ook zyt, wandlaar, meekiezende meisjesbaas, of hongerlyende tegenstander...
Ik vond waarachtig 't kruit niet uit. Dat deed 'n ander.

't Volk heeft geen vleesch, zeg je? Ta... ta... ta... ta,
Waarom eet dat kanalje geen pâté de foie gras?
Bovendien, onder myn beheer
Was er nooit gebrek aan wagensmeer.

Aristokratisch ben ik nooit geweest,
Ik was 'n oprecht vriend der armen... van geest.
Overigens moet ik ronduit erkennen
Dat ik me beter aan vrienden met equipage, dan aan arme drommels kon wennen.

Hier lig ik, Karel de Groote, de tweede en de laatste.
't Was indiskreet van den ander, dat-i me voorging,
Zich, om zoo te zeggen, in m'n weg plaatste,
En, zonder m'n permissie, voor 'n groot man doorging
De welwillende lezer begrypt toch, dat hy met al z'n paladynen,
Geen hand water heeft by m'n kiesridderschap in krenten en rozynen?

[p. 200]

LXXIV. anders.

 

Wanneer ik neergelegen,

 

Bedaard het beeld aanschouwe,

 

Dat boven op m'n graf staat...

 

Dan berst ik uit in lachen,

 

By 't denken aan de stumperts

 

Die ergens in 'n hoekje,

 

Van stemmen zich onthoudend,

 

Zoo goedig zitten kauwen

 

Op zieke Parmentières,

 

Met kattenburger doopsel

 

Van liberalen edik, (IIa, blz. 77.)

Wie de juiste maat van m'n grootheid wil weten,
Moet de luî meten die me naar hun maat hebben gemeten.

Knap in àlles? Nu ja, Maar entre nous,
Ik lei me heel in 't byzonder op 't parlementaire kibbelen toe.

Wie met gekken in vree wil leven,
Moet ze wat te kiezen geven.

Onder dit steentje,
Ligt 'n fenomeentje.

Nuttig zyn is m'n devies. Lezer, als de vliegen je plagen,
Kan je ze met 'n stroopje van bitterhout en suiker verjagen.
Zoo heb ik, uit extrakt van genie en Markus VI vers 4, 'n mengsel gebrouwen,
Dat probaat is om profeten uit de Kamer te houen.

Groote sterfte in 't Hemelsch kwartier:
Al de Englen willen m'n grondwet zien... e poi morir!
Alleen lucifer blyft koppig op konservatief standpunt staan,
En heet om die onhebbelykheid hier in de wandeling: orgaan.

[p. 201]

LXXXI. anders.

 

Dat voeden van de schare met 'n paar kadetjes beduidt niet veel:

 

Ik heb er drie miljoen gespysd met 'n beetje krakeel.

 

Je zult zien en beleven,

 

Dat er nog 'n heele boêl viktalie is overgebleven.

Om 'n Volk by den neus te leien,
Moet je de dwaasheid van den dag vleien.
Dit heeft jezus versmaad, maar 'k heb er op gelet,
Daarom stierf hy aan 't kruis, en ik op m'n bed.

Het scheppen in Genesis één, was redelyk wèl gedaan,
Maar... 'n klein parlementje met kiesdistrikkies had er niet kwaad by gestaan.

Sta je me daar te bewonderen, als 'n paar Alexanders?
Wandelaar, als je tyd waarde heeft, geloof me... doe liever wat anders.

Nunc erudimini! Ornatissimi viatores, stom van bewondering estote:
Hier ligt 'n verbazend groot man, op 'n zooveelste van de ware grootte.
Maar laat ons eens niet zoo katheterig geleerd zyn,
Denk je, als ik inderdaad wat beduidde, dat ik in Holland zou geëerd zyn?

Hier ligt Thor
Op z'n rug. Anders gezegd, op één oor.

In m'n overvliegerig genie,
Deed ik ook in astronomie,
Aan meis liberalibus arcanis
Heb je, onder anderen, te danken dat de wereld niet vergaan is.
Den komeet die met die likwidatie belast was, heb ik radikaal
'n Tweede Kamer op z'n staart gezet, en de kerel stond als 'n paal.

Lezer, je moet niet lachen:
Hier ligt 'n moderne stamheer van antieke Gracchen.

[p. 202]

LXXXIX. anders.

 

Multatuli is 'n letterdief, bepaald! Of: exakter misschien, onbepaald:

 

Hy heeft al z'n ideen uit myn werken gehaald.

 

En dan klaagt-i nog met organig venyn,

 

Dat er geen ideen in m'n werken zyn!

Als je de Geschiedenis achterste-voren leest
Zal je zien dat de Belgen m'n nadrukkers zyn geweest.
In orgineeligheid hebben ze nooit gedaan,
En daarom moest die Brusselsche kongresnaald eigenlyk op myn graf staan.

't Is voor den man die hier ligt niet pleizierig.
Dat Nepos hem niet heeft aangezien voor illustervirig.
Deze omissie is te verklaren
Door de gissing dat Cimon en Miltiades jaloers op 'm waren.
Misschien ook zit 'm hierin de fout,
Dat die Nepos verkocht was aan 't Behoud.
Als-i me-n-in z'n eerstvolgenden druk geen exkuus komt vragen,
Zal ik 'm wegens groote-mannenlaesie voor 't kantongerecht dagen.
Denk je dat 'n man als ik, die zoo groot is,
Omdat-i nu by-ongeluk dood is,
Zich laat ringelooren door broodnyd van protégés Cornelii Nepotis?

Van al de kunsten die ik heb gedaan,
Is me nooit 'n enkle door Theseus of Herkules nagedaan.
't Doet me leed voor de stumperts. Maar, lezer, erken
Dat ik dan toch eigenlyk de ware heros ben.
En dat het niet mooi is van die heeren,
Me zoo praenumerandig van m'n roem te spolieeren.

Ook op de taal is m'n invloed gebleken.
Wat vroeger 'n leugen was, heet nu: parlementaire manier van spreken.
Wie daarmee niet te-recht kan, en toch smaak heeft in liegen,
Kan met parlementerig mondhouden de boeren bedriegen.
Het juiste recept van dat zwygen
Kan je by de apteker van twist klaargemaakt krygen.

Flectere? Buigen? Bukken? Lezer, waar houd je me voor?
Geen poortje zoo laag, of mijn genie kon er best overeind onder door.

[p. 203]

XCV. anders.

 

De klompen aan de deur van dit sanctum sanctorum!

 

hei, hei!

 

En wat dekorum!

 

ei, ei?

 

Onder dezen tabernakel

 

Ligt 'n Staatsmirakel...

 

o, ho, ho!

 

In duodecimo...

 

ah, zoo!

Om de taal met 'n nieuwe wending te sieren,
Noemt zich tegenwoordig de walvisch de thorbecksche der zoogdieren.
't Beest spreekt natuurlyk alleen van z'n eigen element,
Want op droog terrein, sta ik by alle weldenkenden als veel thorbecker bekend.

Hier ligt, goed toegedekt om niet te bevriezen,
De hoogste traktementhebber van alle staatskommiezen.

Lezer, bewonder byzonder
Hier ligt 'n 1001e achtste wonder onder,
Wat je zoo in 't dagelyksch leven noemt: 'n portatieve of zak-staats-duizendponder,
Voor den... drommel!

Wandlaar, schrik!
God is groot, en hier lig ik.

Schwartz werd door z'n eigen uitvindsel in de lucht gesmeten
Ik vond niemendal uit, en heb er rustig op gezeten.

Weet je waarom ze my zoo in de hoogte tillen?
M'n grootheid is 'n reklame voor hollandsche brillen.

Nageslacht, ik waarschuw je! Alles saamgenomen,
Hoort er 'n brutale courage toe, na my ter-wereld te komen.

[p. 204]

CIII. anders.

 

Du gleichst dem Geist den du begreifst. Ieder kan leeren uit dit (nooit gebruikt) citaat,

 

Dat de meerderheid van de Hollanders uit groote mannen bestaat.

 

M'n standbeeld is dus eigenlyk 'n allemans-reuzencertificaat,

 

Dat maar voor de goedkoopte, als pars pro toto, op dit ééne graf staat,

 

En de opinie over m'n vereerders aan de bescheienheid van den lezer overlaat,

 

Die straks geld zal moeten bieden misschien,

 

Om 'reis weer 'n menschenkind van gewone taille te zien.

Onder dit gras
Ligt 'n handlaar in parlementairen honig en rhinoplastische was.

De ware grondslag van m'n distriktsfilosofie
Is dat vier idioten meer verstand hebben dan drie.
't Punt van uitgang van m'n glorie
Ligt 'm in deze byzonderheid van de natuurlyke staatsgeschiedenis.
‘Ongerymd!’ zal je zeggen...
Lezer, dit deed ik expres, om je de ware natuur van m'n systeem uitteleggen.

Hier lig ik met bovenmenschelyke krachten,
Op ‘onze daden’ te wachten. ^*

Om m'n glorie te kompleteeren,
Moest Multatuli me met 'n paar grafschriftjes vereeren.
Wandlaar, blaas hem dat in 't oor,
En zeg...

* Noot van 1876. ‘Wacht op onze daden!’ had de man by z'n optreden in '48 gezegd. Men kan niet zeggen dat de Natie ongehoorzaam geweest is.Gewacht hééft ze! En nog altijd doet ze niets dan dat.