Ideën IV

(1877)– Multatuli– rechtenstatus



[pagina 26]
Tweede bedryf.
Tooneel: zaal in 't paleis des konings, wiens slaapkamer wordt verondersteld rechts te zyn. Vier lakeien, later weis. De zaal is flauw verlicht. Links op den voorgrond zitten twee lakeien kaart te spelen. De twee anderen slapen op fauteuils. Een daarvan wordt geeuwend wakker. 1^e lakei. - Hoe laat is 't? 2^e lakei, kaartspelend. - By half-een. 1^e lakei. - Niet later nog? Dat valt me tegen. 2^e lakei, a.v. - 't Is aan jou, spreek op! Ik heb gegeven. 3^e lakei, kaartspelend. - Ik heb... vyfblad, kwart-majoor... 1^e lakei, opstaande en geeuwend. naderby tredend. - Dat is 'n luitenant. 3^e lakei, a.v. - En... veertien vrouwen. 1^e lakei. Nou, daarmee kan je 't doen, vooreerst! 3^e lakei. a.v. - Drie heeren...
[pagina 27]
1^e lakei. - Ik vind dat één al wel is. 2^e lakei, a.v. - Ik heb niets... Laat zien... drie boeren, maar die gelden niet. 3^e lakei, a.v. - Dat's zes-en-twintig dus... 4^e lakei, geeuwend. - Hoe laat is 't al? 1^e lakei. - Half-een pas! Vrind Colyn, zoo'n wacht is taai, En 't stukje brood dat wy hier eten, is Wat zuur... 4^e lakei, opstaande, nadert de spelenden. - Dat's 'n vervelend spel. 3^e lakei, a.v. - Kapot! 4^e lakei. - Wat is er nou kapot? Ben jy kapot? Er wordt in de kamer des Konings gescheld. allen door elkander. - Gescheld! Roep Weis... de kaarten weg... daar is-i! De kamerdienaar treedt haastig binnen. 1^e lakei - Z'n Majesteit heeft hard gescheld! weis. - Ik ga. Weis gaat in de slaapkamer. 1^e lakei. - Wat zou er nu te doen zyn? Ongesteld? 2^e lakei. - Waarom? 't Gebeurt wel meer...
[pagina 28]
weis, haastig terugkeerende. - Roep meester Landsheil, Den kleeremaker hier. Z'n Majesteit Wil dat-i oogenbliklyk hier zy, met Den koffer. 3^e lakei. - Kleeremaker? Landsheil? Nu? weis, hem in 't oor schreeuwend. - Den ka! el! é! é! kleeremaker Landsheil! Sta me niet aantegapen als 'n gek! Hy moet z'n koffer medebrengen... ga! 3^e lakei af. tot den 4ⁿ lakei. Zeg dat men inspant, neem den kleinen wagen, En breng hem hier... 4^e lakei. - Den wagen? weis, a.v. - Néén, den màn! Den klee-re-ma-ker-Lands-heil, met z'n koffer! 4^e lakei af. tot 1ⁿ en 2ⁿ lakei. En jy, maak vuur aan, gauw! De nacht is koud, Z'n Majesteit wil opstaan... spoedig... licht! Weis gaat weder in de slaapkamer. De 1^e lakei houdt zich bezig met den haard, terwyl de ander de luchters aansteekt. 2^e lakei. - By nacht 'n kleeremaker... nou, dat's mal! 1^e lakei. - 't Zal wezen voor het passen van 'n slaapmuts... 2^e lakei. - Dat kan men over dag wel doen. 1^e lakei. - Wel neen! Het hoofd zet over dag door denken uit, En krimpt weer in zoodra je slaapt. Dat staat Te lezen in 'n boek... die kachel trekt niet!
[pagina 29]
2^e lakei. - Dat heb ik aan mezelf toch nooit gemerkt. 1^e lakei. - Probeer eens... als je slaapt. Vervloekte kachel! De hoed die je anders knypt is dan te wyd, En wat je 's nachts past is je daags te nauw. 2^e lakei. - M'n vader droeg toch nacht en dag één muts, Die altyd paste... 1^e lakei. - Juist! Dat was omdat Jou vader weinig dacht. Dan zet het hoofd Zoo erg niet uit. Maar als je in dienst van 't hof, Als jy en ik... 't staat in 'n boek... hy brandt. koning, in slaaprok. weis. kon. - Ik wil alleen zyn, gaat! Neen, Weis kan blyven. Lakeien af. Wie is van dienst? weis. - De heer Van Huisde, Sire. kon. peinzend. - Van Huisde... 'n achtenswaardig man... 't kan zyn! En zeer ervaren, zegt men, in de rechten... 't Is mooglyk! Maar wat my den slaap ontrooft, Eischt andere kennis dan van 't corpus juris. Prins Oskar zei... 't is moeilyk! Waar blyft Landsheil? weis. - Hy moet terstond verschynen, Majesteit, Ik heb hem oogenbliklyk hier ontboden. kon. - Laat voortaan... neen! De kamerheer van dienst! Weis af door de linker zydeur.
[pagina 30]
koning, alleen. Weldra van huisde. O zorgen van 'n koning, die den nacht Een dagtaak geven, zwaarder dan de taak Die menig onderdaan des daags verricht! Bekommering en onrust, dat's het lot Van wien de kroon den moeden schedel drukt... Vermoeid van 't peinzen! Maar Prins Oskar... Van Huisde treedt binnen, door de linker zydeur. van huisde. - Sire! kon. - Wel, Huisde, goeie morgen! 't Is wat laat, Of... vroeg, maar dat's om 't even. Wees zoo goed Bevel te geven in de stallen, dat Er steeds 'n rytuig klaar sta, nacht en dag. De dienst, m'n waarde Huisde, eischt dikwyls spoed. En 't kon gebeuren, ziet ge, dat 'n denkbeeld Dat soms des nachts zich vormt in m'n gedachten, Verloren ging door 't wachten op den dag. Hoe noemt ge 't ook, gy man van 't corpus juris, Als door vertoef gevaar ontstaat? van huisde. - In morâ! Periculum in morâ, Majesteit... kon. - Juist, dàt is 't woord! Welnu, zoo'n mo... mo... mora, Of zulk periculum is... weis, aandienende door de achterdeur. - Meester Landsheil! koning. van huisde. weis. landsheil, gevolgd door 'n knecht die op den achtergrond 'n koffer neerzet. Later achtereenvolgens vier lakeien. kon. - Kom nader, vriend. Ik zie, je hebt geslapen? landsh. Ja, met verlof van uwe Majesteit, Ik... sliep.
[pagina 31]
kon. - Je had er 't recht toe, man, als jy Slechts nu behoorlyk wakker bent! De zaak Die my bewoog met spoed je hier te ontbieden, Eischt overleg... wat dunkt je, meester Landsheil, Van 't nieuw model der schouderweren, hè? landsh. - Het denkbeeld van uw Majesteit was schoon: Die driehoek... kon. - Juist! Maar zeg eens, als-i rond was? Zie... laat den koffer brengen... 'k heb bedacht Dat rond, of wel... lankwerpig rond... De koffer is op den voorgrond gebracht. Daaruit worden lappen laken van verschillende kleur te voorschyn gehaald. De koning past, meet, speldt, verwisselt die, gedurende 't nu volgend tooneel, op de schouders van Landsheil, 1ⁿ, 2ⁿ, 3ⁿ, 4ⁿ lakei - die één-voor-één door Weis zyn binnen geroepen - knecht van den kleermaker. Weis en Van Huisde. Al deze personen worden in de opgegeven volgorde in gelid geplaatst, schuins achterwaarts uit een der voorhoeken naar 't midden. Tot Landsheil. Neen, blyf! (Geef spelden, Weis!) Ziehier, zoo, valt de plooi... (Strek uit dien arm!) de plooi valt schuins naar achter. (Roep iemand hier, Weis!) Jy... blyf staan! 1^e en 2^e lakei achtereenvolgens binnen. Omhoog! Keerom! (Geef spelden, Weis!) Ziehier het blauw... (Strek uit! Verroer je niet!) Wat zeg je, Landsheil? landsh. - Met uwer Majesteits verlof, het is... subliem! kon. - Niet waar? Dat zei prins Oskar ook. ('n Speld!) En nu... (keerrr-òm!) van achter ziet men 't rood, Of zou misschien... (roep iemand hier!) zou wit
[pagina 32]
Misschien... wie weet! (Sta stil!) (Geef spelden, Weis!) Wat dunkt je, meester Landsheil, van het wit? landsh. - Met uwer Majesteit verlof, het wit Is... als 'n kleur beschouwd... kon. - Wat licht? Dat zei prins Oskar ook. (Roep iemand hier, En spelden, Weis!) Ja, wit is licht van kleur. Maar... geel? 3^e en 4^e lakei één-voor-één binnen. Het geel is minder licht, en toch Niet donker. 't Geel is waarlyk niet te donker. landsh. - Het geel, met uwer Majesteits verlof, Is niet... foncé. kon. - Dat zei prins Oskar ook. 't Is minder licht dan wit, en toch niet donker. (Roep iemand hier.) (Sta stil!) (Geef spelden, Weis!) Weis geleidt den kleermakersknecht naar de plaats waar hy moet worden ingelyfd. (Keer-òm!) ('n speld!) (Keer-om weer! Sta recht-op, Rrrè...cht-òp!) Wat heeft die man 'n zonderling Figuur... landsh. - Met uwer Majesteits verlof, Een val heeft in z'n jeugd... kon. - De baden, vriend! Ook ik was in m'n jeugd wat koortsig, maar Het bad van Lompenhugel sterkte my. Geloof me, 'n reis naar 't bad geeft nieuwe kracht, En maakt gebogen leden recht. landsh. - Ja, Sire!
[pagina 33]
kon. - Er moest 'n wet bestaan, dat elk die in Z'n jeugd 'n val deed... (spelden, Weis!) (Keerrr-òm! Laat vallen je arm!) dat elk die in z'n jeugd, Of later... (sta toch stil, en houd je hoofd Omhoog!) of ieder die door zieklykheid Onttrokken werd aan militairen dienst... (Zie nu dat geel, dat wit, dat blauw, dat rood!) Of zelfs wie vreezen mocht eens ziek te worden, Zich jaarlyks liet genezen in de baden... Wat dunkt u, Huisde? v. huisde. - Sire, zulk 'n wet... kon. - Neen, van de kleur der schouderweren sprak ik. Gy heeren van het recht hebt geen gevoel Voor 't hoog belang der uniform. Nu groen... Roep iemand hier. Weis! weis. - Er is niemand, Sire. In de antichambre... ik zal... kon. Weis in 't gelid plaatsende. - O neen, ik ben Gereed. Ziehier ('n speld!) ziehier het groen. Nu... groen met rood! Eilieve, Huisde, ik wil... Een oogenblik ('n speld!) slechts zien... Van Huisde wordt ingelyfd. hoe 't groen... Ja, groen met rood (staat stil daar!) rood met groen, En dat op donkerblauwen grond, staat goed... Me dunkt, ik hoor muziek? v. huisde. - 't Is, Sire, 'n feest Dat jonker Schukenscheur z'n vrienden geeft. kon. - Ei, ei, zoo laat nog, zonder my! Dat rood Is wel wat breed. Prins Oskar heeft gezegd Dat zeven-achtste van 'n duim, of wel Iets minder... spelden, Weis!
[pagina 34]
Weis wil uit het gelid treden. De Koning wyst hem haastig terug. O neen, sta stil! Waar zyn de spelden? weis. 'k Legde 'n brief daarginds... kon. - Verroer je niet! weis, de armen aan 't lyf gesloten houdende, tracht met z'n hoofd de bedoelde richting aanteduiden. - Op de konsole, Sire. kon. zoekende. - Ik zie geen enkelen speld, laat staan 'n brief... Doch... ja, ik zie! Ylings naar 't peloton terugtredend. Om-godswil staat toch stil, Maakt al m'n moeite niet te-schand. Jy zóó! Zóó jy! Geen buik! Terug, omhoog, vooruit... Staat stil! Berooft toch niet door overyling, My van de vruchten van m'n werk! Eén streep, Eén streep slechts minder... zeven-achtste duim Was wel wat breed... prins Oskar heeft gelyk. Toch ben ik 't met myzelf nog geenszins eens, Of 't rood, kersrood moet wezen, of ponceau? Of... amarant, of... ietwat appelbloezem? Wat dunkt u, Huisde? Spreek vry uit de borst, Je weet, ik heb de waarheid lief. Cérise? v. huisde. - Met uwer Majesteits verlof, ik ben Tot oordeel, Sire, niet bevoegd. kon. - Wel, wel, Die nederigheid staat uw verdiensten goed. En jy, Landsheil? landsh. - Ik kies... na ryp beraad, De kleur... die uwe Majesteit bevalt. Dit is m'n openhartig oordeel, Sire!
[pagina 35]
kon. tot van Huisde. - Ja, ja, de schelm heeft smaak! 't Zal dus... ponceau, Of appelbloezem wezen, of... cérise, Schoon bloedrood ook niet kwaad staat by dat groen. Hoor... weer muziek! Gelukkig wie z'n tyd Zoo onbekommerd wyden kan aan vreugd. Ik ben vermoeid. Ik dank u, Huisden, 't is Genoeg! Op morgen wacht op-nieuw ons de arbeid. Jy, Landsheil, ga, en overdenk de zaak, En zend dat kromme schepsel naar de baden. Te Lompenhugel heelt men alle kwalen... Landsheil en z'n knecht vertrekken, na de gebruikte lappen verzameld, en in den koffer geborgen te hebben. De Lakeien blyven onbewegelyk staan. Van Huisde, roep die heeren by me. Ik voel My te opgewekt nu voor den slaap, En wensch, als zy, me 'n weinig te vermaken. Me dunkt, ik heb er recht op, na m'n werk... Peinzend. Ponceau, cérise of... bloed? Nu, dat tot morgen! De boog kan niet altyd gespannen zyn. Tot de lakeien. Rrrr... ukt-ìn! Weis houdt zich 'n oogenblik met de lakeien bezig, die daarop 'n tafel in 't midden van het tooneel op den voorgrond plaatsen, en stoelen rangschikken. Tot Van Huisde. Zeg dat ik allen inviteer, En... klein tenu, in kleeding en in woorden! Ik inviteer hun stemming mee, verstaat ge? van huisde, door de achterdeur vertrekkende. - Ja, Sire! kon. - Weis, sigaren en champagne! De koning treedt z'n slaapkamer in. Weis volgt hem, na 1ⁿ en 2ⁿ lakei te hebben weggezonden, die weldra terugkeeren met eenige benoodigdheden voor 't feest.
[pagina 36]
Vier lakeien, rangschikkende. 1^e lakei. - Wat moet die kurketrekker in de baden? 2^e lakei. - 't Is gauw gezegd, maar niet zoo gauw gedaan! En 't doet me denken aan het oude lied Van 't meisje dat ter kermis eens zou gaan: hy zingt. Dat gaat naar den Bosch toe, Wie zal dat betalen... 1^e lakei. - Sjt! van huisde. hesselfeld. von schukenscheuer. miralde. spiridio. Daarna dekoning en weis. van huisde, in 't opkomen, na de lakeien met 'n wenk verwyderd te hebben. - Verstaat me wel, 't is zonder ceremonie. Z'n Majesteit verlangt u hier te zien, En wenscht uitdrukkelyk dat ge... De Koning (zwart jasje) treedt binnen, gevolgd door Weis. allen. - Leef de koning! Hoerah, hoerah, hoerah, de koning leef! kon. neemt plaats, en wenkt de anderen te gaan zitten. Weis staat achter z'n stoel. - Ik dank u, dank u, heeren! Nu geen woord Dat ernstig klinkt, wat ik u bidden mag! Na zwaren dagtaak, na een nacht vol studie, Is 't billyk dat ik deel neem aan uw vreugd. Hoe, Graaf van Weert niet by u? Tot Weis. Laat hem roepen! hesself. na eenig gefluister onder de gasten. - Hy was 'n oogenblik slechts by ons, Sire.
[pagina 37]
Hy... wendde bezigheden voor, en ging. Ook gistren avend was hy niet op 't bal. kon. - 't Is waar, hy heeft het druk, en zal nu slapen... Om 't even, hy kan wakker zyn, als ik Niet slaap. Tot Weis. Zeg dat ik hem ontbied! Weis af. En nu, Wat viert ge, of is uw feest toevallig, heeren? mir. - De heer von Schukenscheuer-Schiefschalheim Had 'n proces... v.s. - Ja, 'n fameus proces! Bepaald fameus! kon. - Het woord is aan den jonker. Wie voor z'n beurt het neemt, moet met 'n toost, Een lied of kwinkslag boeten: poenitet! Begin, maar... denk er aan: geen ernst! v.s. - Fameus! Dat is bepaald... fameus! kon. - Allons! v.s. - De eerste Schukenscheuer-Schiefschalheim... spir. - Had geen papa. Dat's klaar! kon. - Beboet! allen. - Beboet! kon. - Drink, spreek, zing, dans, doe Wat je wilt, maar... boete!
[pagina 38]
spir. Dan kies ik wyn, en drink op de gezondheid Van d' eersten Schukenscheuer zonder... oorzaak, En op het welzyn van z'n moeder. 't Moet Een kapitale vrouw geweest zyn! allen. - Top! Ze drinken. kon. - Ga voort. v.s. M'n stamheer, de eerste Schukenscheuer, was Erfschenker aan het hof... spir. - Er viel niet te erven, Als hy geen vader had, zooals je zegt. kon. - Beboet, Spiridio! spir. - Ik voeg my, Sire, In uwen koninklyken wil... de jonker Vertelt onmogelyke dingen! v. huisde. - Heraldiek! In heraldiek is alles mooglyk, vrindje. En de eerste Schukenscheuer erfde 't ambt Van schenker, wellicht van z'n oom... spir. - Precies! Dan was die oom de broeder van 'n vader Die niet bestond, dus... mis! v. huisde. - Dit is niet zeker. Het was misschien z'n oom van moederszy... kon. - Spiridio, doe boete! spir. - Poenitet
[pagina 39]
Me pec... pec... pec... allen, door elkaar. - Peccasse... peccavisse, Peccasse... peccavisse... neen, peccasse, Neen, peccavisse... neen, pecc... kon. op de tafel tikkend. - Stilte, heeren! Ik geef het woord op nieuw den jonker. v.s. - Sire! Toen de eerste Schukenscheuer schenker was... spir. - Van Sjach Sjech Sjich Schuch Sjarief Khan... kon. - Spiridio! mir. - Maar, Sire, dat verhaal Is ernstig... v.s. - Ja, bepaald! mir. - En droog... v.s. - Fameus! mir. - De jonker is te deftig voor 'n grap. Spiridio zou beter... kon. - Dàt is waar! Ik geef het woord aan u, Spiridio. Maar als je-n-al te ondeugend wordt... pas op, Dan roep ik je tot de orde! spir. - Hèm, hèm, hèm! Toen de eerste Schukenscheuer sjenker was Van Sjach Sjech Sjich Sjuch Sjarief Khan...
[pagina 40]
v.s. - Nu, dat 's fameus... aan 't hof van Keizer Otto! spir. ...beschonk hem deze koning met het recht Voor zich en al de spruiten van z'n stam, Om op den linkerschouder steeds 'n strik Van blauw fluweel... kon. snel. - Was 't hemelsblauw, of... spir. - Hoe? kon. a.v. ...berlynsch of donker? Indigo? Hoe breed? Was 't meer dan zeven-achtste van 'n duim? Was 't één streep minder? spir. - 'k Weet het waarlyk niet! v.s. -- Maar... kon. - Sjt! Ga voort. spir. - Ze hadden dus het recht, Ten blyk van hooge koninklyke gunst, Een blauwen strik te dragen op den schouder. Maar eens, het was in 't jaar achthonderd zes... Voor Christus... kon. - Ho, beboet! allen. - 'n Toost, 'n toost! v.s. - Maar, Sire, in myn proces kwam niets van strikken! Dat is bepaald onwaar... kon. - Dan moet-i zingen,
[pagina 41]
Tot straf voor 't liegen. Zing! spir. - Dan zingen, goed! Het liedje van den nachtuil, heeren! Hoort! En staat me in 't prachtig koor 'n beetje by. Hy zingt. Een nachtuil was verliefd van zin... oewoe. Hy droomde van 'n nachtuilin... oewoe. En sprak aldus z'n liefjen aan: Ik wil met jou naar bed toe gaan... oewoe. allen. Oewoe, oewoe! kon.. - ‘Ik wil met jou naar bed toe gaan’ is fyn. spir. - Niet waar? v.s. - Fameus, bepaald fameus, auf Ehre! spir. zingend. Zy beet verlegen op haar poot... oewoe. Een blosje verft de wangen rood... kon. snel. - Hoe breed? Was 't amarant, of steenrood... of cérise? spir. - De dichter, Sire, die het feit bezong, Zegt niets van breedte of tint. kon. - Vervloekt! Ga voort. spir. zingend. Ze beet verlegen op haar poot... oewoe. Een blosje verft de wangen rood... oewoe. Ze zei niet né, ze zei niet ja. Verwees hem tot haar heer papa... oewoe. kon. - Dat was 'n brave nachtuilin, m'nheeren, Een voorbeeld voor de dartle jeugd voorwaar!
[pagina 42]
Een glas op haar gezondheid! allen, drinkende. Oewoe, oewoe kon. - En hoe verder? spir. zingt. De vryer was van zessen klaar... oewoe. Hy meldt zich aan by d' uilevaer... oewoe, Maar spottend met z'n zielsverdriet, Zei de ouweheer: je krygt 'r niet... oewoe. allen. a.b. Oewoe, oewoe. spir. a.v. Want de eerste-n-uil van myn geslacht... oewoe. Is op 'n kerkmuur grootgebracht... oewoe. M'n dochtertje is dus van natuur Te fyn voor uilen uit 'n schuur... oewoe. kon. - Wel, dat was mooi gesproken voor 'n vader! Wat dunkt u, heeren, van 'n dronk op 't welzyn En 't lange leven van dien uil... spir. - Die dood is. Want, Sire, 't is uit d' ouden tyd... kon. - Om 't even! Op 't lange leven van den uil die dood is! allen, drinkende. Oewoe, oewoe! kon. - Is 't liedjen uit? spir. - Wel neen, er volgt nog wanhoop, En zelfmoord, holle stemmen, en 'n graf Met spoken, die te middernacht de buurt In oproer brengen met: oewoe... oewoe! allen. Oewoe!
[pagina 43]
kon. - Ga voort nu met je blauwen strik. Ik luister. spir. Toen eens dan, in 't begin der negende eeuw, Een Schukenscheuer-Schiefschalheim z'n trouw Verpandde aan jonkvrouw Lanterliederling, De-n-erfgenaam der Leuterlunterlaksen, Nam 't schoone bruidje met z'n hart 'n proef... v.s. - Daar is geen woord van waar! Auf Ehre, 't is fameus! spir. ...en eischte, als blyk van min, dat hy de kleur Van zynen schouderstrik veranderen zou In groen. kon. - Die eisch was wreed! spir. - Zeer wreed! De jonker Moest kiezen tusschen haar en z'n geslacht, Dat met dien blauwen strik zou staan of vallen. Hier 't hart... daar de eer! De stryd was zwaar... v.s. - Maar, Sire... spir. ...doch zie, 'n toov'naar, met z'n lot begaan, Gaf hem 'n raad... kon. - Dat noem ik toov'naars plicht! En de onze is nu hem daarvoor te bedanken: Die toov'naar leve! allen, drinkende. - Goed! Lang leef die toovenaar! spir. - De raad was deze: hy behield z'n strik, Z'n blauwen strik, en hy bezocht z'n bruid Niet anders dan by avend, en by kaarslicht.
[pagina 44]
v.s. - Maar, Sire, auf Ehre, 't is fameus... gelogen! spir. - Wat blauw by dag was, scheen haar 's avends groen, En zoo was elk tevreden. kon. - Excellent! Maar hoe hangt dit te-zamen met uw feest? spir. - 't Verband is nauwer dan men denken zou. De jonker huwde... by 'n kaarsje... v.s. - Nu, 't idee! spir. ...de jonker huwde, en trad in het bezit Der Leuterlunterlaksische domeinen... Altyd by kaarslicht. v.s. - 't Is bepaald onwaar! Ik kan uw Majesteit verzekren... 't is fameus! In myn geslacht... kon. - Spiridio, doe boete! Een toost die hond noch kat verstaan kan... neen. Een speech vol leugens! v. huisde. - Homeopathie! kon. - Die Huisde met z'n rechtsgeleerdheid! spir. - Leugens? kon. Een speech vol lamme laffe lompe leugens! spir. opstaande, leest uit de hand, eerst langzaam. De gasten geven crescendo blyk van verwondering, ontevredenheid en vrees. - Hèm, hèm! M'nheeren, het verheugt me zeer, U hier op-nieuw om my vereend te zien.
[pagina 45]
De toestand is perfekt, het vleesch goedkoop. De burgers zien er flink en vroolyk uit. Sneller. De burgeressen... idem. Nyverheid En handel... idem. Landbouw... idem. kon. Ho, Dat's politiek... verboden! spir. zeer snel. - Onderwys, Fabrieken... idem, idem. Onze vloot, Ons leger, schuttery, oogst... alles idem. De vriendschap met de vreemde hoven... idem... mir. - Zwyg, kerel! spir. a.b. - Idem, idem, idem, idem... kon. - Miralde, houd de hand hem op den mond! Na wat opschudding: En nu, ga voort! spir. - De jonker stierf... by kaarslicht. Z'n ega volgt... by kaarslicht, hem in 't graf. De kindren erfden, en zoo bleef de stam Van Schukenscheuer-Schiefschalheim bezitter Van 't Leuterlunterlaksische gebied... v.s. - Auf Ehre, Sire, 't is bepaald onwaar! spir. ...maar zie, de nyd, de vale nyd, m'nheeren, Ontwaakte in 't hart der Lanterliederlingen. Men had, al snufflend in kronieken en archief, Den sluwen list des toovenaars ontdekt... v.s. - Maar, Majesteit... auf Ehre, in ons geslacht Was nooit 'n toovenaar... bepaald! spir. ...ontdekt, En hoe men 't bruidje had gefopt met... kaarslicht!
[pagina 46]
Het groen, by dag gezien, was blauw geweest... De trouwe jonker, wel bekeken, ontrouw... Een echt, op valschen schyn gegrond, was nul... De kindren in zoo'n echt geteeld, onecht... De goedren door zoo'n echt verkregen... kon. - Juist! En toen... processen, advokaten, stryd, Verbittring, vonnis, woede, appèl, en weer Appèl? spir. - Door de eeuwen heen. Zoo wàs het, Sire! En onze jonker viert vandaag het eind Van dat proces. kon. - Je hebt gewonnen? v.s. - Neen, Bepaald gewonnen niet. Maar... vrind Spiridio Heeft u de zaak fameus... spir. opstaande, leest uit z'n servet: - Het Ryksgericht, Gezien, gehoord, gelet en overwogen, En weer gelet, en weer gehoord, gelezen, En weer, gelezen - o, 't is zonder eind! - beslist: De goedren van den Leuterlakschen stam, Gelegen... daar en daar, begrensd... etcetera, Verblyven overzulks in eigendom, by dag, Aan 't edele geslacht der Liederlingen. Edoch... kon. - ‘Edoch’ en ‘overzulks’ is fraai. Zoo'n taal doet onzen Huisde goed, niet waar? spir. ...edoch zoodra de nachtschauw valt op de aard... kon. - ‘Schauw’ is voor schaduw. Dat's 'n rechtsterm zeker. spir. - Zoodra de dag verdwynt, behoort gezegd Komplex...
[pagina 47]
kon. - Alweer 'n rechtsterm! spir. ...aan den stam Der Schukenscheuer-Schiefschalheims... by kaarslicht. Het gras en 't graan, dat 's nachts groeit, hoort aan hen. Wat over-dag gegroeid is, d'andren. kon. - Wie bepaalt Hun beider deel? spir. - De rechter vond hierin Geen groot bezwaar, en zei dat juist die zaak De bron kon worden van 'n nieuw proces, Zoo schoon als ooit 'n rechtbank bezighield. Hy wenschte 't menschdom met de zaak geluk, En meende dat de welvaart bloeien zou, Zoodra die nieuwe kwestie was beslist. Jazelfs nog vóór dien tyd, reeds onder 't pleiten, Beloofde zulk een stryd, 'n schat van ca... Van ca... ca... ca... v. huisde. - Van casus positiones. spir. - Precies! En de advokaten... Weis die gedurende de laatste woorden is binnen getreden, plaatst zich achter den stoel des konings. Opeenmaal zetten zich alle gasten eenigszins in luisterende houding. Stilte. weis, halfluid. - Majesteit, De Graaf van Van Weert is inderdaad niet thuis. Men heeft, uit uwen naam, in zyn hotel Zich stipt geïnformeerd... kon. - Waar kan-i zyn? hesself. in gesprek met Miralde. - Louise's Rust is lief gelegen.
[pagina 48]
kon. - Ha! Wie sprak daar van Louise's Rust? En wat Is lief gelegen? Spreek! Gelegen? Wat? Waar? Wie is lief gelegen? Spreek! hesself. - De heer Miralde roemde 'n park by... Koppenhagen, Waar koningin Mathilde... en... Struensee... De nachtegaal... en ik... ik meende... ik dacht... Ik zei... kon. - En gy? hesself. - En ik... kon. hem aangrypende. - Vervloekte lafbek! En gy, wat zeidet gy? Wat zeidet gy? hesself. - Ik, Sire, ik... roemde... o god! kon. - Geen god of duivel, Geen engel, spook of satan uit de hel, Zal hier je bystaan! Spreek, ellendling, honsvod, Wat weet jy, wat? Welk park is lief gelegen? Wat weet jy van 'n nachtegaal? Terug! Ik ben hier meester! allen. - Sire! kon. - Weg, terug! Ik ben hier koning... neen, 'n man, geen koning! Een man die je verscheuren zal. Een wolf, Een tyger ben ik! Spreek... of 'k zal je 't spreken Beletten voor altoos, en je de keel Toesnoeren, dat je nooit weer spreken kunt! Wie, wat, is nachtegaal? Wie, park? Wie, lief Gelegen? Waar? Wat? Spreek!
[pagina 49]
hesself. - Louise's Rust... O god! kon. Hesselfeld eensklaps loslatend. - Ha, ha, ha, ha, 't is om te bersten Van lachen, heeren! Nu, dàt is 'n grap! Die arme Hesselfeld staat heel verbluft, En weet niet hoe hy de oogen wenden zal... Ha, ha, dat noem ik lachen! Ik bezwyk Van 't lachen. Die historie wint het ver Van uwen onzin-toost, Spiridio, En van je kamertoespraak-parodie, En van dien uilebruigom, kereltje! En ook... ha, ha, ha, ha... van dat proces, En van je heerlykheid... ha, ha... by kaarslicht! Ik kan maar niet bedaren van de grap! Waar blyf je nu met al je geestigheid, Spiridio, zeg? Enfoncé! Ha, ha... Zie Hesselfeld eens kyken... puur beteuterd! Wat zeg je van me? Kan ik vroolyk zyn, En potsig? En komedie-spelen... hè? Wie lacht er mee? allen. - Ha, ha, ha, ha, ha, ha! kon. - Ziet, zóó is 't goed! Als gy de grap maar vat! Die Hesselfeld met z'n onnoozel air, Dacht dat-i heel wat wonders had gezegd, En dat ik dol werd om z'n... nachtegalen, En om z'n park by... Christiania, Of... Petersburg! En om z'n: lief gelegen! Een enkel glaasje, heeren, tot besluit... Erkent dat ik het koddigst ben geweest, En met m'n nonsens 't mooist u heb gefopt. allen. - Den Koning heil! kon. - Top, top, ikzelf doe mee, Op myn gezondheid! allen. - Hoog, en leef de Koning!
[pagina 50]
kon. tot allen, behalve Hesselfeld die in verlegen houding op eenigen afstand is blyven staan. - Zoo 'n glaasje zal je goeddoen voor den schrik... Op Hesselfeld wyzende. Die Hesselfeld! 't Is waarlyk onbetaalbaar... Tot Weis, fluisterend. Wat dag was 't heden, en hoe laat? weis. - By drieën, En woensdag, Majesteit. kon. gedeeltelyk als voren. - Neen, woensdag wàs het, Maar donderdag is 't nu... noteer dat, Weis! Ik wil, zoolang ik leef, den juisten dag Onthouden, en het uur, waarop... ik Hesselfeld Zoo grappig heb doen schrikken... kwart voor drie, Den nacht voor donderdag, den tienden Mei... Nog ziet hy bleek... ha, ha... den tienden Mei... Slaapt wel, m'nheeren... twee, drie uur... slaapt wel! Koning en Weis af. Ook de anderen vertrekken, behalve Van Huisde en Hesselfeld. De laatste blyft bespiedend op den achtergrond staan. van huisde. hesselfeld. van huisde, peinzend, op den voorgrond. - De nacht voor donderdag, den tienden Mei... Een, twee, drie uur... Van Weert, 'n alibi! Van Huisde af, door de linker zydeur. hesselfeld, alleen. - Een alibi? Dáár is wat van te maken! Die heeren van de rechten weten 't wel... Er gaat toch, wel beschouwd, niets boven 't recht! Precies, van Huisde... 'n alibi... schandaal... Eurèka!

Vorige Volgende

Ideën IV

Tweede bedryf.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels