Ideën III
(1876)– Multatuli–
Auteursrechtvrij747.Ideën regeeren de wereld. Zou 't er niet op aankomen van welke hoedanigheid deze despoten zyn? Dit zal niemand beweren. Ik schryf deze regelen in 't laatst van Juli 1870. Weldra reeds, en over jaren nog, zal ieder die z'n ‘geschiedenisboekje’ goed in 't hoofd heeft, zich by 't zien van deze dagteekening, de grote gebeurtenissen herinneren, die voor de deur staan. Meer dan een millioen menschen maken zich gereed elkander te verscheuren. De chassepots zullen wonderen doen. 't Naaldgeweer zal den chassepot overtreffen. De mitrailleuse - 'n mekanieke vennootschap ter-bevordering van ruimte in de gelederen van de mensheid - zal naaldgeweer en chassepot beschamen. Er zullen zooveel individuen worden gedood, als maar eenigszins overeen te brengen is met de lafhartigheid van de krygskunde. (475) 't Aantal gesneuvelden zal misschien stygen tot één-twintigste van 't cyfer der stryders, die zoo spoedig mogelyk - retireerend, flankbewegend, vestingdekkend, pozitie-innemend, linie-verdedigend, rugwaarts koncentreerend - op korrekt-wetenschappelyke vlucht slaan. De stryd zal bloedig wezen, want één doode op negentien wegloopers is zéér veel naar de traditie van de officieele oorlogshelden. Ga naar voetnoot* Ik laat nu in 't midden of men zich 't meest om dien éénen doode, of om de negentien krygskundigen moet bedroeven, die hun dienbaar leven voor 't vaderland wisten te bewaren, en dit behoeft ook niet uitgemaakt te worden. De zaak is treurig, hoe men haar neemt. | |
[pagina 157]
| |
Treurig! 't Graan staat te-veld, en wacht te-vergeefs op den sikkel. Jonge dochters wachten. Moeders wachten. De beschaving wacht. Geheel Europa... Och, dat alles komt later te-recht! De Natuur is te ryk om bankroet te gaan, na welk verlies ook. Wacht maar geduldig voort, graan, moeders, jonge dochters en beschaving... Maar intusschen is 't leven moeielyk voor wie niet eeuwig is, en niet wachten kan. ‘Wisch m'n cirkels niet uit’ riep archimedes, toen antieke Pruisen Sicilie annexeerden. Laat me myn ideen afwerken, o dappere moderne Romeinen des niet meer Heiligen Duitschen Ryks! En - ja, dit vooral! - eet asjeblieft niet alles op! Uw heldenmoed is geschichtlich... naar ik verneem, en ik wil 't wel gelooven. Geen goediger getuigen dan geschiedenisboekjes die men zelf schyft. Maar, eilieve... wat is alles duur op de markt! Uw dapperheid verslindt alles, o zeer geschichtliche helden, groente, cirkels, rundvleesch, boter, ideen, levenslust, fantazie, oud-nieuwe-haring, ziel... alles! Ge maakt my den arbeid moeielyk. Gy die slechts doodt - en nog maar één op de twintig, schaamt u! - ge hindert my in m'n werk... my die scheppen moet! Ik zie honderde ossen en duizende soldaten voorby m'n woning dryven. Ga naar voetnoot* Dat alles moet geslacht worden. De ossen, tot geestdrift gespoord door stokken met yzeren punt, in de hand van kleine jongens, gaan zwygend hun weg. De soldaten - wie, wat spoort hèn? - loeien allerlei vreemdsoortige vaderlandsliefden. De hardnekkigste Hindoe zou lust in rundvleesch krygen, by 't luisteren naar de gezangen van de tweevoeters. Och, die lieve oprechte zwygende ossen!
‘Ich bin ein Preusse’ verzekert de Sakser.
‘Preussisch sind meine Farben’ antwoordt de Nassauer.
‘Sie sollen ihn nicht haben!’ bezweert de Hanoveraan die voor 't eerst van z'n leven den Ryn ziet, waarvan hem nooit 'n drup toekwam.
‘Der Gott der Eisen wachsen liess... ontboezemt 'n kleermaker uit Hessenland.
‘Der wollte kleine Sclaven!’ vult 'n Frankforter winkeljongen aan.
‘Vater, ich rufe dich! reciteert 'n Pool van de grenzen.
| |
[pagina 158]
| |
Nog-eens: lieve lieve oprechte ossen!
Want... al dat geschreeuw is leugen!
Das kommt vom lesen!
En... alles is even duur! Wie zich niet verbindt tot doodslaan - of militairement wegloopen, natuurlyk! - kan niet leven. De eenige konditie tot welvaart is vernieling. Geen rust dan op voorwaarde van woestheid. En heel Europa zit te wachten op den uitslag van die zotte tragedie. Overal is stremming, hinder, stoornis, belemmering, stilstand. Overal is ongeluk...
Das kommt vom lesen! |