Volledige werken. Deel 25. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1871-1886 en registers

[24 november 1873
Brief van Multatuli aan C. Vosmaer]

24 november 1873

Brief van Multatuli aan C. Vosmaer. Een dubbel en een enkel velletje postpapier, geheel beschreven. Het laatste vel is incompleet. (Vosmaer-archief, A.R.A., Den Haag; fotokopie M.M.)

[p. 49]

Wiesbaden 24 Nov 73

Beste Vosmaer! Schrik niet van alweer 'n brief. Mimi S. (die ge zult leeren kennen) zat gister avend te studeeren in Vosmaeriana^1.. Van-tyt tot-tyd zei ze een woordje, maar ik wilde my aan m'n werk houden. eindelyk riep ze myn attentie in op 't stuk van Huet!^2. Eigenlyk had ik ter stond willen schryven. Hoor eens, dat is wat erg! Ik zoek naar woorden om het te karakteriseeren. Hy heeft u 'n dienst gedaan, want de kwaadaardigheid strydt om den voorrang met de zotterny. Daar hy niet ‘dom’ is, moet het opzet zyn. Ja, toch dom, want hy had kunnen weten, hoe ieder - me dunkt: ieder! - zóó'n zot geschryf moet opvatten. 't Is curieus van dwaasheid. Ik wensch u toe, altyd zóó te worden aangevallen! - Daarop las zy my 't stuk van Alb. Thym^3. voor. Dat is katholiekschoon! By herdruk van Uw ‘vogels’^4. wou ik dat er wel by hebben.-

1. Vosmaeriana: geschriften van of over Vosmaer (naar het lat.)

2. stuk van Huet: Kritiek op Vogels van diverse pluimage, gereproduceerd in Litterarische fantasieën en kritieken deel XVI, blz. 29-34.

3. stuk van Alb. Thym: Thym had een lovende kritiek over de ‘Vogels’ van Vosmaer gepubliceerd in De Tolk van 1 oktober 1872; Vosmaer moet het artikel aan Multatuli hebben opgestuurd.

4. vogels: Vogels van diverse pluimage (1), een eerste bundeling van Vosmaers proza-stukken uit 1872.

[p. 50]

Ik heb lust een studie van Uw werk te leveren^5., maar dan moet ik inderdaad studeeren. Er zyn 1000 dingen die ik eerst leeren moet. Zelfs het stuk van Alb. Thym begryp ik niet geheel. Daarom zeg ik katholiek-schoon. M.S. las het me voor, en redelyk goed. Ze leest anders niet naar m'n zin.^6. Toen? Uw ‘beeldje’ van Theokritos^7.. Ja heerlyk! (ook uw overzetting!) En, ik had U (ook naar aanleiding van Frans de Cort's^8. 's opmerkingen) wel 6 vel over prosodie te schryven. Uit zekere noot^9. in myn herdruk Ideën zult ge zien dat dit (of iets dergelyks) by my 'n oude kwestie is. Ik gis 'n andere opinie te hebben èn dan gy èn dan de Cort.

Ik heb geen tyd, en betreur het!-

Daarna is M.S. aan 't studeerend lezen van Uw Faust-stuk begonnen. Ze heeft Göthe er naast liggen en ik zag dat zy zich inspande. Ik kàn nog niet.-

Dit is zeker, dat Gy heel hoog staat, en 'n verschyning zyt op 't Gebied van letterkunde en poëzie. Van Uw Kunst-philologie kan ik (nog) niets beoordeelen. Ik moet veel leeren.-

Oppervlakkig beoordeeld^10., doe ik niet mee in uwe vereering van't hellenisme. Let wel, niet omdat ik de Grieken laagstel, maar om't vereeren zelf.-

Juist kryg ik daar 'n schoon vel, dat my veroorlooft 'n legger van den proef wegtedoen. Als 't u niet stuit, iets zoo huisbakkens te lezen, zoek dan in 't blauw aangestreepte in bygaand vel, een der oorzaken onzer divergentie. Ik betoog daar niets, en geef 't u maar als toelichting^11. van myn opvatting. Ook beweer ik niets. Ik zal zoeken naar de waarheid. Nu pas?-

Die Huët! Dit had je niet gedacht, man, dat Nathaniël Rossel^12. (of hoe heet de vent?) te-pas kwam by uw vogels! en je zult in ‘stervensmoed’ je niet meten met dien saltimbanque^13. (Herinnert ge u z'n komedie-praatjes by z'n dood? De officier van de uitvoerders^14., moest hem ‘gratie vragen’ ten-behoeve van de anderen die op zyn executie wachtten en wier doodsstryd hy door z'n frasen verlengde!-

Toch zie ik kans, den oorsprong opteduiken van die drie fransche faiseurs in Huëts stuk^15.. Dat is m'n métier^16.. Ik wou wel eens weten of gy dit ook kunt? Hm, hm, 'n uitdaging! Gek, dwaas, kwaadaardig, al wat ge wilt, maar waarom die franschen er by gehaald, très étonnés de se trouver là!^17. Zie, dit meen ik te vatten. Knap hè?-

5. leveren: oorspr. stond er maken.

6. De laatste zeven woorden naderhand ingevoegd.

7. Theokritos: Grieks dichter, omstreeks 300 v.Chr. te Syracuse op Sicilië geboren, schreef landelijke idyllen in beurtzangen waarvan Vosmaer er één vertaald had.

8. Frans de Cort: pseudoniem van Ludwig F. Brandts Buys (1847-1917), schrijver van liederen en komponist.

9. noot: aantekening bij Idee 398, V.W. II, blz. 719/720.

10. beoordeeld: later ingevoegd.

11. toelichting: oorspr. stond er opheldering.

12. Rossel: Louis-Nathaniel Rossel (1844-1871), Frans kolonel, in de opstand der Commune tegenstander van de Franse regering in Versailles, die hem liet exekuteren, ondanks zijn grote militaire verdiensten voor het vaderland.

13. saltimbanque: kermisakrobaat (fr.)

14. De officier van de uitvoerders: de kommandant van het exekutie-peloton.

15. drie fransche faiseurs: (faiseur-praatjesmaker (fr.)). In Huets stuk wordt Vosmaer op onduidelijke gronden verweten zich te willen meten met Rossel (zie noot 12), de schilder Courbet en graaf Henri de Rochefort.

16. métier: vak (fr.)

17. très étonnés enz: zeer verbaasd zich daar te bevinden (fr.)

[p. 51]

Stervensmoed? Ziehier één der vele antwoorden:

‘Hoe, m'nheer Huët, ge ontzegt aan C.V. alle aanspraak op dichterschap? Maar, man, gy zult u toch niet meten met Mr Blondin^19. op de slappe^18. (....) Huët zich zoo stupide zou blootgeven. 't Is al te gek.-

't Stuk van Alb. Thym is eigenaardig schoon. Maar dit zeg ik nog^20. maar op den klank af. Ik lees moeielyk, o zoo ingespannen! Ik heb veel δόξἀ^21. in te halen en ben al 54, of byna.

En attendant moet ik vellen leveren. Jammer!

Ik heb u als mensch en als dichter zeer lief. Als gy geen dichter zyt, wie is 't dan? Gut, ik wou dien ‘Raadsheer’ eens zien die (volgens H's^22. brief) u zei: ‘Wat heb je daar voor 'n mal boek geschreven?’ Zeg me eens wat gy geantwoord hebt? 't Was niet gemakkelyk! Ge kondt hèm toch niet gaan betoogen dat uw boek niet mal was? - Acht u volstrekt niet verplicht op al myn geschryf^23. (....)

19. slappe: hierna ontbreekt één regel, mogelijk luidende koord? - wie had gedacht dat.

18. Blondin: Charles Blondin, beroemd Frans koorddanser die tussen 1855 en 1885 herhaaldelijk over een touw de Niagara-waterval overstak.

20. nog: naderhand ingevoegd.

21. δόξἀ: (bedoeld:) wijsheid, kennis (gr.)

22. H's brief: mogelijk Holda's brief. Holda was het pseudoniem van mevr. J. Clant van der Myll-Piepers, vriendin van Vosmaer.

23. geschryf: ook hierachter ontbreekt de slotregel; wellicht: ‘te reageren’ + groet en ondertekening.