Volledige werken. Deel 24. Brieven en dokumenten uit het jaar 1887. Nagekomen brieven en dokumenten uit de jaren 1839-1886

[12 maart 1887
Artikel in de Sumatra-Courant]

12 maart 1887

Artikel in de Sumatra-Courant. (K.B., Den Haag; fotokopie M.M.) Fragment.

(....)

Wat aan de gezeten burgerstand - door de socialisten als de bourgeoisie aangeduid - bij een overwinning der sociaal-democraten te wachten staat, dát leert ons de indische balling S.E.W. Roorda van Eysinga, die uit Clarence, in Zwitserland, aan het socialistische blaadje Recht voor Allen o.a. het volgende schreef:

‘En in Nederland èn Indië steeds hartelooze exploitatie van de onaanzienlijken. Hoe moet dit gedrag na de overwinning der aanstaande omwenteling gestraft worden? Natuurlijk in de eerste plaats met terugnemen van de gestolen goederen der dieven. Veel indische oud-landvoogden, oud-suikercontractanten, oud-landheeren enz., enz, veel moederlandsche fabrikanten, kooplieden, bankiers, reeders en andere rijkaards zullen moeten afdokken, of gelijk Multatuli voorspelde, in zijn Nederland en Pruisen: rendre gorge^1.. Enkelen willen ook doodvonnissen. Ik ben daartegen. Vooreerst omdat ik de doodstraf in beginsel afkeur, want ieder mensch is voor verbetering vatbaar. Ten andere kan men zeggen: waar ieder schuldig is, is niemand schuldig. Maar het zal moeilijk zijn, de misdadigsten aan de volkswraak te onttrekken, Multatuli wil tuchthuisstraf. Daar zelfs een orkaan aan wetten gehoor-

1. rendre gorge: weer uitspuwen (Fr.)

[p. 274]

zaamt, acht ik het mooglijk, reeds nu overeen te komen omtrent de perken, waarin men de omwenteling zal wenschen te houden. Het zal noodig zijn, een voorbeeld te stellen, opdat een volgend geslacht eenigszins worde afgeschrikt van misbruik van gezag. Ik stel dus voor, na bekrachtiging door het referendum, waaraan voortaan ieder en alles onderworpen blijft, alle wetgevers, met uitzondering van Keuchenius^2., den eenige, die soms moed en karakter toonde, alle oud-ministers, met uitzondering van den “te braven” Uhlenbeck, alle indische oud-landvoogden en regeeringsleden, de misdadigste uitzuigers en beroovers van Nederland en Indië en de misdadigste hoofdredacteurs te verbannen naar Atjeh. Daar kunnen zij overdag vechten tegen de maraudeurs of “kwaadwilligen”, onder aanvoering van Van de Putte^3., die altijd zoo dapper was met zijn mond. Zij kunnen alzoo hun begrip van nationaal eer- en plichtgevoel, waarvan zij zoo hoog opgeven in kranten en tijdschriften, toepassen. Als zij niet vechten, behooren zij koffie te planten, tegen een jaarlijksch loon van drie centen, gelijk zij dat deden uitkeeren aan de gedwongen koffieplanters van Adiredjo. Des avonds kunnen zij hun hart ophalen aan parlementerij en, getrouw aan hun gewoonte te spreken over zaken waarvan zij niets weten, “algemeene beraadslagingen” houden over de microben der beri-beri en der cholera in den inhoud hunner ingewanden. Zij zullen niets anders mogen lezen dan de parlementaire redevoeringen van Van de Putte.’

De lezer, die het vorenstaande met aandacht heeft gelezen, zal misschien denken dat Roorda v. Eysinga krankzinnig is en ergens uit een gesticht voor dollen en razenden is losgebroken. Maar hij vergist zich; de schrijver - een grijsaard! - is bij zijn volle verstand.

(....)

2. Keuchenius: Levinus W.C. Keuchenius (1822-1893), Nederlands politicus, parlementariër en minister van Koloniën van 1888 tot 1890.

3. Van de Putte: Isaac D. Fransen van de Putte (1822-1902), Nederlands staatsman, vooruitstrevend-liberaal parlementariër, verschillende malen minister van Koloniën.