Volledige werken. Deel 23. Brieven en dokumenten uit de jaren 1884-1886
(1993)– Multatuli–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 651]
| ||||||||||
N. Ingelheim 15 Aug '86
Waarde Muller, Dank voor Uw brief van den 7n. Uw bezoek heeft ons de aangenaamste herinnering nagelaten. Jammer voor ons dat ge niet langer kondt blyven. Ook spyt het me dat de heer TimmermanGa naar eind1. niet meekwam. Als hy op R v E.Ga naar eind2. verstoord is, had ik misschien iets kunnen bydragen tot herstel van den vrede, iets dat ik zoo gaarne doe, tenminste als 't geen beginselen geldt die 't oorlog voeren waard zyn. Over 't geheel hecht men te veel waarde aan 't ‘gelyk-hebben.’ Dit doet R.v.E., naar ik meen, ook, maar hy is door en door eerlyk. Geen kleinigheid, waarachtig! Neen, socialist ben ik niet! Ik kan 't program van die party niet onderschryven, en dit is jammer voor my misschien, voor hen iets zekerder. Wel heb ik sympathie met denGa naar eind3. wrevel der ontevredenen, d.i. dien gevoel ik met hen. Maar ik beweer dat ze zich vergissen, | ||||||||||
[pagina 652]
| ||||||||||
zoowel in 't aanwyzen van den vyand die te-keer moet worden gegaan als in de middelen die ze aanwenden. Ils jouent le jeu de l'ennemiGa naar eind4.. Prud'homme en CartoucheGa naar eind5., de bourgeois satisfait en de SchinderhannessenGa naar eind6. op 't kussen zyn hun dank schuldig. Ze versterken door hun ondoordacht handelen de tegenparty. Niemand zal dit - na 't amsterdamsch conflictGa naar eind7., byv. - ontkennen. - Meen niet dat ik by 't afkeuren der taktiek van de ontevredenen, zoetemelkpapächtige zachtheid predik. Integendeel! Ik lyk meer op Danton, Robespierre of zelfs op Marat, dan op LamartineGa naar eind8. die in '48 ter inwyding van z'n politieke loopbaan afschaffing doordreef van den doodstraf voor politieke misdryven. ('n politiek misdryf is 't bestelen, bedriegen, vermoorden van duizenden inplaats van die mishandeling toetepassen op 'n enkele.) My komt zachtmoedigheid jegens misdadigers in't groot, ongeoorloofd voor, en als ik de macht had waarnaar ik uit bestwil en niet uit kinderachtige eerzucht, minder nog uit smaak, want ik houd niet van publiekerigheid- Ja als ik macht had gekregen waarnaar ik uit bestwil gestreefd hebGa naar eind9., zou ik honderde koppen hebben laten vallen. Misschien duizenden. Maar men - m'n ‘geestverwanten’ - hebben dat niet gewild. Bien leur fasse!Ga naar eind10. Ik ben er wee van. Nog eens, 't spyt me dat ik niet met de Socc. kan meegaan. Ik kan met niemand meegaan. Men had moeten meegaan met my. Ik zou 't bedrogen, verdrukte mishandelde Volk hebben gewezen waar ToulonGa naar eind11. ligt, en hoe men de vesting moest aangrypen. Maar na tientallen jaren van geduld ben ik er niet in geslaagd soldaten te vinden - niet in genoegzaam aantal ten-minste, O, op verre na niet! - wier veldheer ik zou verkiezen te zyn. De Socialisten - dat malle: ‘de’ Er zyn er geen twee die aan 'tzelfde lyntje trekken! - staan nog minder dan andere St/kundige partyen op de hoogte om de onmisbaarheid intezien van 't leerstuk der onfeilbaarheid. (Er is veel te leeren van de all. zal. m. Kath. Kerk, of laat me liever zeggen: van de Natuur aan wie die Kerk de Kunst heeft afgezien!) Zy - de sociall. meenen hun doel te bereiken zonder 't ééne onwrikbare punt van uitgangGa naar eind12. welks gemis alle krachtsinspanning ydel maakt. Archimedes had gelykGa naar eind13.. Juist andersom dan de eisch isGa naar eind14., meenen ze hun doel - en wèlk doel! - te | ||||||||||
[pagina 653]
| ||||||||||
bereiken door versplintering van kracht, door aan Jan en alleman 't recht toetekennen van meepraten - ‘meestemmen’ heet het, geloof ik, in 't jargon van den dag - door intelligentie, taktiek, geestkracht kennis van zaken, oordeel, alles wat tot bestemmen en bereiken van 'n groot doel noodig is, aantelengen met het lang natGa naar eind15. van vergaderingen, babbelclubs, debatgeklets en dergelyke verlammende gewone (of huis-)oefeningen van beroerdheid. Bah! Ja, alle raderen willen veer zyn. En de voorgangers spiegelen dat als mogelyk, als gewenscht als praktisch voor! Niet alleen dat ik niet Socialist ben, ik ben anti-socialist. De socialisten willen den ‘Staat’ almachtig maken, ik dring aan op de meestmogelyke inkrimping der bemoeienis van 't noodzakelyke Kwaad dat men ‘Regeering’ noemt. Zy houden zich voortdurend bezig met het voorstaan en doordryven van nieuwe wetten, ik beweer dat men zich hoofdzakelyk moest bezighouden met afschaffing van wetten. Zy blyken te smachten naar verzwaring van juk, ik eisch, binnen de grens van 't mogelyke: vryheid. Zy staan 'n wreede òngelykheid voor, door de meest ongeëvenredigde verhoudingen, behoeften en aanspraken naar één stupiden maatstaf te bepalen, ik dring op gelykheid aan door in overeenstemming met de wenken der onfeilbare magistra Natuur, ieder te geven - d.i.: toetelaten dat ieder zich op billyke wyze verschaffe: - wat hem past en toekomst. Zy willen 't licht der beschaving verzwakken, ja: doven, door 't bevorderen van niet teruggekaatste uitstraling, ik wensch dat licht behouden en versterkt te zien door concentratie. Zy willen alle kans op winst in de levenslotery vernietigen door 't ongerymd afschaffen van de Nieten, ik wil de schelmen straffen die sedert zeer lang, ja, voortdurend de pryzen stelen, en dit - behoudens gedeeltelyke verandering van personeel - zullen blyven doen als de Socialisten aan 't roer komen.Ga naar eind16. Speciaal-bepaaldeGa naar eind17. aanwyzingen sla ik over. En ook publiceer ik die niet. Ik bedank er voor, wegwyzer te spelen voor luî die niet loopen willenGa naar eind18., en die later zouden zeggen dat myn aanwyzingen niet deugen, omdat zy niet verkoren zich intespannen tot het volgen van den aangewezen weg!- Wie tegenspraak meent te ontdekken in m'n betuiging dat ik geen ‘zachtmoedigheid’ predik (zooals de uilige babbelaar QuackGa naar eind19., byv.) en m'n aandringen op... ‘vryheid’ m'n afkeer van | ||||||||||
[pagina 654]
| ||||||||||
tyrannie, verliest uit het oog dat er onderscheid is tusschen medicatie en diëet. Wat noodig kan zyn tot het uitroeien van verrotting, wordt niet voorgeschreven als hygienisch regime voor den reconvalescent of den genezene. Dit is duidelyk, dunkt me.- En - noch als heelmeester noch als hygienist beweer ik 'n arcanumGa naar eind20. te bezitten. Maar veel - iets althans! - is er te verbeteren. En dit is van't socialistisch program niet te verwachten. Integendeel! De verkondigers van dat stelsel leidenGa naar eind21. de aandacht af van den focus der kwaal die ze meenen te bestryden, en de dieven die 't Volk uitplunderen, zyn hun grooten dank schuldig. De ganzen hebben 't Kapitool gered, en Heemskerk c s. hebbenGa naar eind22. den betrekkelyk rustigen tyd dien ze te gemoet gaan te danken aan 'n palingGa naar eind7.. Toen God de wereld geschapen, en aan Adam gevraagd had: ‘is er nu misschien nog iets waarmee ik je pleizieren kan’ antwoordde de slimmert: ‘hm, ja, 'n onhandig vyandje zou me wel schikken.’ En 't geschiedde alzoo. De Heer - goedig als altyd - schiep de Socialisten. Basta!- meent ge dat die Bismarck zooveel praats hebben zou als men niet meende hem tegen de Sociall. noodig te hebben? Daar ge nog te Arnhem zyt, weet ik niet of deze U gewordt? Ook niet of ge daar in de gelegenheid zyt te schaken? Immerhin!Ga naar eind23. Ik zend U m'n zet. Alzoo, om te beginnen:
Ik gebruik by 't noemen der officieren de duitsche letters. Onze drie K's (Kon. Konin & Kasteel) zyn lastig. Dus:
Vindt ge dat goed? En wilt ge by 't zenden van uwen zet den laatst onvangenenGa naar eind25. repeteeren?- Veel groeten van ons drietjes, ook aan uw vrouw tt Dek |
|