Volledige werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883

[p. 546]

[12 februari 1883
Brief van Multatuli aan H. de Vries]

12 februari 1883

Brief van Multatuli aan H. de Vries. Twee dubbele velletjes postpapier, geheel beschreven. (M.M.) De brief werd op 13 februari voltooid.

Nieder-Ingelheim 12 feb^- 83

Waarde De Vries! Dat ik op uw interessanten brief van 16 Januari niet, of nog niet, antwoordde, is 't gevolg van onwetendheid, onkunde. Ge zyt wel goed my zooveel inlichtingen te geven aangaande uw mikroskopische onderzoekingen, maar zeker zou ik veel onderwys noodig hebben om er 't ware nut van te trekken. Uw opmerking over het divergeeren der meeningen van ‘deskundigen’ is zeer juist, en de leeken slaan daar munt uit. Nu, dit zou me niet passen tegenover U die zoo vriendelyk voor my geweest zyt. Als er waarheid ligt in 't afgezaagde ‘pectus est quod disertos facit’^1. bestaat er veel kans dat uw theorie omtrent die zwammetjes de ware is. Staat ge daarmee geheel of nagenoeg alleen, des te beter. Minder gunstig is de kans dat ge gelyk hebt in de meening dat ‘staal’ die indringertjes verwydert, of op eeni-

1. pectus est enz.: de ware beweringen komen uit het hart. (lat.) Gezegde van Quintilianus (X, 7, 15).

[p. 547]

gerlei andere wys 'n heilmiddel wezen zou. De medicinale kracht van dat metaal wordt door velen geroemd, door àlle doktoren tegenwoordig, naar ik meen, en... pectus is toch zoo algemeen niet! Nu weet ik wel dat gebrek aan hart niet juist bewyst dat men zich in disertie-zaken vergist, maar...

Och, word niet boos op den leek die by mangel aan specialisten-kennis, z'n voor- of tegeningenomenheid ontleent aan... kansrekening en analogie. By analogie redeneerende, zou ik haast durven wedden (neen, wedden niet, maar zweeren zooals de Ier zei die liever gods gunst dan 'n weddingschap verloor) zweeren dan, dat de staal-medicatie-

Hm, ik weet welken indruk leekenpraatjes maken op mannen van 't vak, en daarom houd ik m'n wysheid over de kracht van staal maar voor me.

Toch heb ik uit betamelyke pieteit jegens u die 4, 5, 6 druppels volgens uw voorschrift ingenomen, tot op de ontvangst van uw brief van 30 Januari. Daarna ben ik met de arsenic-pillen begonnen. Eerst 8 dagen lang 's morgens en 'savends 1, daarna sedert verl. donderdag 1 & 2. Over 4 dagen begin ik alzoo met 2 × 2, alles precies volgen uw voorschrift.

Ik verbeeld me dat m'n asthma iets minder is^13., en zal u trouw m'n bevinding meedeelen, vooral ook omdat stipte kennis van den uitslag u van nut kan zyn by de behandeling van andere lyders. Onder de weinige en oppervlakkige gegevens omtrent de werking van arsenic waarmee een leek zich moet tevreden stellen, behoort voorzeker de algemeen als waarheid aangenomen opmerking dat zooveel bergbeklimmende bewoners van Spanje er baat by vinden. Men beweert echter dat zy de dosis gedurig moeten versterken. Als dit waar is, zou 't voor iemand die er jong mee begon, lastig kunnen worden, maar voor my heeft het geen bezwaar in, denk ik, omdat me waarschynlyk weinig tyd zal overblyven om onbehoorlyk opteklimmen.-

Ja ‘gezond verstand’. Zeker! Maar de ergste gek beweert dat zyn inzichten met het gezond verstand overeenkomen. En (dìt is zonderling) dit pretendeeren zelfs de geloovers, zy die zoo klagen over de verwatenheid der rationalisten die zich toeleggen op 't gehoor geven aan de Rede. ‘Men moet niet redeneeren’ zeggen zy, ‘men moet gelooven’ en deze stelling betoogen zy redeneerender

13. De behandeling van astma met staaldruppels en arsenicum wordt tegenwoordig geheel ineffektief geacht.

[p. 548]

wys. Als men hun zegt dat hun standpunt onzinnig is, worden ze boos, terwyl toch hun heele geloof, volgens hun eigen beweren op onzin neerkomt, daar ze't verstand stelselmatig uitsluiten. Wat ik ook zoo byzonder dwaas vind, is 't gedurig tegen over elkaar stellen van verstand en hart, alsof 't aankleven van nonsense door z'n verstandeloosheid per se 'n hartezaak werd. Ik zie niet in dat het voor iemands gemoed prouveert^2., als hy 2 × 2 voor vyfhoudt. Wat zouden de goede harten menigvuldig zyn als dàt opging!

Wilt ge den Dageraad van my groeten? Vooral ook den heer Nieuwenhuys^3. en Dr Muller^4.. Wat dien aanval (?) van Westra^5. aangaat, och! Ik houd niet van polemiek, en al ware dit anders, in geen geval zou ik my inlaten met dien man. Ik bezit zulke bespottelyke brieven van hem, dat ieder die ze inziet myn onthouding zal billyken. Naar die brieven te oordeelen, verwondert het my dat z'n stuk in den Dageraad zoo behoorlyk van toon is, want dat is het. Zeker by vergissing.

Neen, ik houd niet van polemiek. Wie 't laatst spreekt, neemt altyd 'n toon aan alsof hy gelyk^6. en den vyand totaliter verslagen heeft. Volgens de Katholieken is Luther met z'n stellingen te Wittenberg er povertjes afgekomen.

Myn tegenzin in parlementen is heviger dan ooit, maar... voor 'n toestand als waarin de zeer christelyke maatschappy verkeert, weet ik niets beters d.h.^7. als systeem. Wel zou ik weten wat er op 't oogenblik tydelyk noodig was. Zie daarover 't slot van m'n ‘Pruisen en Nederland’^8. dat ook Westra (afkeurend natuurlyk, maar ik blyf er by) aanhaalt.

De toestand is verrot! Zie eens weer dien diefstal van zooveel millioenen ten behoeve van prinses Hendrik cum sociis^9.. Men heeft 'n Gouverneur Generaal en n minister kunnen vinden die deze schelmery durven verdedigen. ‘Durven’ is te veel gezegd. Veel courage is er niet voor noodig. Zy weten wie ze voor zich hebben in dat verrotte parlement!

Ja, bitter ben ik! Daarin heeft Muller gelyk. En ook dáárom onthoud ik my van polemiek. Maar dit is niet de hoofdreden. Ik geloof dat ze geen doel treft. De overtuiging die men wil ingieten moet 'n peer uit eigen tuin worden. En dit zàl ze wat de parlementery aangaat en 't hoogloopen met dien Thorbecke. Nee, dit is ze reeds. Hoe is byna eenstemmig 't oordeel over de Volksvertegenwoordiging, 'n produkt toch van zyn kieswet?

2. prouveren: (hier) pleiten.

3. Nieuwenhuys: Ferdinand Domela Nieuwenhuis (1846-1919), onder meer de stichter van het socialistisch propagandablad ‘Recht voor Allen’, dat zo ijverig zich had ingezet voor het Huldeblijk.

4. Muller: H.C. Muller, de secretaris van het Bestuur van de vrijdenkersvereniging De Dageraad. Ook hij had zich voor het Huldeblijk ingezet.

5. Westra: P. Westra. Vgl. hierboven; zie ook zijn artikel tegen Multatuli's etymologieën van maart 1882 (V.W. XXI, blz. 736 e.v.)

6. gelyk: oorspr. gevolgd door heeft.

7. d.h.: das heisst, dat wil zeggen (du.)

8. Zie V.W. IV, blz. 91. Multatuli getuigt hier dat hij in geval van nood, toch eventueel het vaderland zou verdedigen.

9. cum sociis: met haar medestanders (lat.)

[p. 549]

13 febr.

Gister bleef deze br. weer liggen. Ik kan u niet zeggen hoe'n hekel ik aan schryven heb. Nu weet ik wel waarom ik gister de pen neer gooide. Ik voelde en train^10. te komen om 'n lystje te maken van de verschynselen op moreel, maatschappelyk & politisch gebied die van verrotting getuigen. En, dacht ik, dat komt niet te pas in dezen brief. Zoo gaat het gewoonlyk. Het zou vermoeiend zyn al de ergernis die ik in mn gemoed draag, aantehooren. Drum schweigt mein Mund^11., zooals Fortunio^12. zingt. Hartelyk van ons gegroet, ook de uwen. M'n vrouw & Wouter zyn springlevend.

Dag beste kerel

DD

10. en train: op dreef (fr.)

11. Drum schweigt enz.: daarom zwijgt mijn mond(stem), gedeeltelijk in duitse schrijfletters (du.)

12. Fortunio: personage in een van de populaire operettes van Jacques Offenbach: La chanson de Fortunio (Fortunio's lied) van 1861.