Volledige werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883

[27 oktober 1882
Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer]

27 oktober 1882

Brief van Multatuli aan M.J. de Witt Hamer. Dubbel en enkel velletje postpapier, waarvan blz. 1-5 beschreven. (M.M.)

[p. 431]

Nieder-Ingelheim, 27 Okt^r 82

Waarde De Witt Hamer! Waarom schryft ge: geachte Heer? Och, doe dat niet! Hartelyk dank voor uw trouwe hulp. Toch moet ik erkennen dat het me drukt. Maar daar ik m'n aandoeningen dienaangaande niet goed onder woorden weet te brengen, zal ik er maar niet over uitwyden. Ook niet over 't ‘Huldeblyk’-

Ja, geen ‘voordrachten’! Maar nu moet ik me vermannen om de Woutergeschiedenis voorttezetten en zoo mogelyk aftemaken. En ik heb zoo'n hekel aan al wat naar Bellettrie gelykt! Maar men heeft z'n werk niet voor 't kiezen! En gy dan met uw ‘verbosae leges^1.!’ Ik begryp hoe 't métier (als zoodanig) u tegenstaat.

Voordrachten over Socialismus? Ik wou ze gaarne hooren. Reeds vroeger meen ik U geschreven te hebben dat ik zoo byzonder stom in de zaak ben. (geen sarkasme! Ik meen 't letterlyk.) Heeft het woord: Socialismus 'n stipt afgebakenden zin? Voorzeker niet! Zoomin als de meeste ‘ismen.’ Waar vind ik 'n omschryving van 't streven der Socialisten? Marcx^2. doet in frazen, à l'instar^3. van 't volkje dat-i bestrydt. In de uitdrukkingen^4. ‘het Kapitaal’ ‘de arbeider’ struikel ik reeds over de onderhaalde lidwoorden. Meen niet dat ik onwetendheid voorwend om onder schyn van nederigheid gunstig aftesteken by de velen die zich voordoen als begrepen zy wèl wat my duister is. Neen, ik begryp inderdaad niet, op welke manier de socialisten willen bereiken wat my voorkomt het desideratum^5. van alle wysbegeerte te moeten zyn: verhooging der som van genot.

1. verbosae leges: woordenrijke wetten (lat.)

2. Marcx: uiteraard bedoeld Karl Marx.

3. à l'instar: naar het voorbeeld van (fr.)

4. uitdrukkingen: oorspr. stond er woorden.

5. desideratum: gewenste doel (lat.)

[p. 432]

De socialisten? Wie? De apostelen? St Simon^6.? Fournier^7.? Lassalle^8.? Blanc^9.? Waar vind ik de meest zuivere dogmatiek van de leer? Zelden las ik over dat onderwerp iets dat niet zondigde door verwarrende onnauwkeurigheid^10. in uitdrukking. Het: ‘bien poser une question, est presque la résoudre’^11. wordt, meen ik, ook hier telkens uit het oog verloren.-

Wat staat het ellendig met ons verwaarloosd Indie! Waarom heeft men niet willen luisteren toen 't nog tyd was? O, die eeuwige Kassandra^12.-rol!-

Zoudt ge my eens uw oordeel willen meedeelen over den heer Pisuisse^13.? Ik houd hem voor 'n braaf man, en zou blyde zyn als ge dit ook vondt.-

Het deed me goed, van U te hooren dat het u in huis ‘best gaat.’ Dat is 't voornaamste. Ook ik kan over m'n intérieur niets dan goeds zeggen^*, schoon ik daarby de herinnering aan de van my vervreemde kinderen die ¾ of geheel Italianen zyn geworden...

(en was dat, wat m'n zoon betreft, maar 't ergste!)

... nu, dááraan moet ik niet denken! Maar ons pleegkind (nu byna 7 jaar) verschaft ons veel geluk. 't Is 'n allerliefste jongen.

En m'n beste vrouw doet het onmogelyke voor my. Het bezwaart me dat ze zoo weinig terug krygt, daar ik mezelf hoe langer hoe meer 'n oud saai mannetje begin te vinden. Maar zy neemt het met me voor lief. Ter afwisseling zeker, is ze nu ook (‘ook’: geestigheid) aan 't verplegen van kippen. Neen, méér dan dat ze broeit eieren, d.i. och, je weet wel. Ze heeft nl. 'n incubateur artificiel^14. present gekregen en daarmee is ze druk beschäftigt. Er kunnen 200 eieren te-gelyk worden uitgebroeid, en wel in 3 weken tyds. Elke gefabriceerde kip brengt... zooveel op. (Kosten van voeding worden gemakshalve verwaarloosd. Waarom niet? Prof^r Mulder^15. verwaarloosde wel 't arbeidsloon van vangst, transport en risico, toen hy aanried de Hollanders te voeden met de visschen die ongedeerd rondzwommen in den Ind.^e Archipel. En zulke praatjes worden geslikt alsof 't de gebakken visschen zelf waren!)

Nu dan, m'n vrouw speelt de Perette met den pot au lait. Zy is altyd werkzaam en vol ambitie. Zoodra we door de kunstmatige incubatie, milliardairs geworden zyn, sturen we U 'n hoentje. Ja, twee.

6. St. Simon: Claude-Henri, comte de Saint-Simon (1760-1825), frans filosoof en stichter van een politiek sociale school.

7. Fournier: waarschl. bedoeld Charles Fourier (1727-1837), frans filosoof en socioloog.

8. Lassalle: Ferdinand Lassalle (1825-1864), duits schrijver met socialistische opvattingen.

9. Blanc: Louis Blanc (1811-1882), frans geschiedkundige en politicus.

10. onnauwkeurigheid: oorspr. stond er onjuistheid.

11. bien poser la question etc.: het goed stellen van de vraag is al bijna het oplossen van het probleem. (fr.)

12. Kassandra: Trojaanse koningsdochter en zieneres, aan wier voorspellingen van rampen nooit geloof werd gehecht.

13. Pisuisse: Hendrik L.F. Pisuisse (1840-1907), administrateur en later hoofdredakteur van de Middelburgsche Courant.

* Kunt gyl. nooit eens komen kyken?

14. incubateur artificiel: broedmachine (fr.)

15. Prof. Mulder: Louis Mulder (1828-1903) hoogleraar in de landbouwkunde en voedingsleer aan het Athenaeum in Deventer.

[p. 433]

Dag, beste kerel, wees met Mevrouw heel vriendelyk van ons gegroet.

Uw vriend

DouwesDekker