Volledige werken. Deel 22. Brieven en dokumenten uit de jaren 1882-1883

[1 april 1882
Artikel inzake huldeblijk in Recht voor allen]

1 april 1882

Artikel inzake het huldeblijk in Recht voor allen, no. 5. (U.B. Amsterdam)

Multatuli

Een oproeping is gedaan, om een kapitaal bijeen te brengen voor Multatuli en wij hopen van harte, dat men den koenen strijder dit bewijs van hulde geve, voordat het te laat is en men als gewoonlijk de groote mannen eert na hun dood.

Maar wat komt er van de hoofdzaak?

Zou Multatuli niet zeggen: vrienden, ik dank u voor uw goede bedoeling, maar wat doet gij voor Lebak? De hongersnood en de koorts-epidemie zouden knagen aan mijn geluk, ook al bezorgdet ge mij een onbezorgden ouden dag, wanneer gij niet tevens met heiligen ernst de taak op u neemt, om zorg te dragen, dat de toestand daar verbetert.

[p. 110]

De circulaire, geteekend door allerlei menschen, spreekt over hetgeen hij gedaan heeft voor Indië, over den voorstander van geestes vrijheid, over den dichter en letterkundige, maar vermeden wordt die zijde zijner werkzaamheid, die hem in ons oog en voor ons volk aanspraak verschaft, namelijk als de man die een open oog had voor de diepte van ellende, waarin ons volk verkeerde. Als zoodanig willen wij hem eeren.

Hij heeft hart voor het volk dat door uitputting berust in zijn beklagenswaardige toestand.

Multatuli erkende dat het volk stoffelijk, zedelijk en verstandelijk in een ellendige toestand verkeert. Dat dit voornamelijk te wijten is aan de inrichting van den staat wijl niemand zich aansprakelijk stelt voor die ellende.

De koning niet, omdat-i volgens de grondwet onschendbaar is en daardoor met den besten wil onmachtig.

De ministers niet, wijl ze om de twee of drie jaar aftreden, en zich dan niet bekommeren over de latere gevolgen van den wijze waarop zij bestuurden.

En evenals een tweede Cato, die voortdurend wees op de mededingster van de stad Rome, namelijk op Karthago, en elke redevoering eindigde met het woord: en verder meen ik dat Karthago verwoest moet worden: de ellende des volks moet worden uitgeroeid. Hij trad op tegen het liberalisme onder de valsche leuze en sprak van de leugen der verkiezingen, waardoor in 's lands-raadzaal mannen zaten, die niet door het volk daarheen waren gezonden. Door vrije en algemeene verkiezingen wil hij het vaartuig doen aanlanden in goede haven en beletten dat reiziger en bemanning al te erg worden uitgezogen.

Hij zag in, dat daardoor beweging zou komen in ons politiek leven en ware soms die beweging onordelijk, al raakte ze aan den grens waar roering begint of zelfs schandaal... welnu dit alles ware te verkiezen boven den tegenwoordigen doodslaap. Het volk heeft voedsel en levensgeluk noodig en zou vorderen dat men zich de vraag stelde: of er aan den algemeenen toestand niets valt te verbeteren, in plaats van zooals nu, brutaal insolent^1., wreed en lui zich van alles af te maken met het praatje: dat is geen Regeeringszaak. Hij wil algemeene verkiezingen en dus afschaffing van den census, die bespottelijk is èn in principe èn in toepassing.

1. insolent: onbeschoft (fr.)

[p. 111]

In principe. Zooveel vooronderstelde welvaart geeft recht om invloed uit te oefenen op de welvaart. Dus de arme drommel die juist zoo hoognoodig had om tot welvaart te geraken, wordt buitengesloten.

In toepassing. Heeft de beschaafde man die zich intellektueel ontwikkelde, maar juist daarom misschien op geldverdienen zich niet toelegde, minder recht van bemoeienis met de publieke zaak, dan de kastelein van een meisjeswinkel?

Staat de eerlijke arme - arm misschien omdat-i eerlijk was - boven den gelukkigen gauwdief, boven den woekeraar?

Hij meende dat de verkiezingen, zooals ze thans geschieden, bijna altijd de zegepraal waarborgen van middelmatigheid.

Zoo is Multatuli de apostel voor Algemeen Stemrecht in den rechten zin des woords. Die heeren onderteekenaren hebben zich bijna geen van allen als voorstanders van 't beginsel van den geëerden Multatuli doen kennen. Roemen zij zijn naam, om zijn beginselen en denkbeelden te verwijderen? Wij weten het niet, maar toch wie groot is om zijn beginselen van waarheid en recht hij mag geen onverschillig toeschouwer blijven in het staatsleven en hij moet dus de voetstappen van Multatuli drukken. Beter hulde is ondenkbaar. Eere dus aan den man, die niet lijdzaam was onder onwaarheid en onrecht!

Eere aan allen, die door zijn voorbeeld opgewekt zijn om manmoedig met hem dienzelfden strijd te strijden!